Polipragmazja – czym jest i jakie są jej przyczyny oraz skutki?

Polipragmazja – co oznacza?

Terminem polipragmazji określa się niewłaściwą terapię wielolekową. Co dokładnie oznacza? Jeżeli pacjent jest leczony przez kilku specjalistów z różnych dziedzin medycyny, każdy z nich przepisuje określone leki, nie zawsze wiedząc o lekach zleconych dla tego samego pacjenta przez innego lekarza. Dochodzi wówczas do sytuacji, w której pacjent zażywa wiele leków jednocześnie. Pomiędzy nimi mogą zachodzić interakcje powodujące niekorzystne efekty i zagrażające zdrowiu pacjenta. To właśnie wtedy można mówić o polipragmazji. 

Jakie inne czynniki sprzyjają polipragmazji? 

Czynnikiem sprzyjającym polipragmazji jest również stosowanie bez wyraźnej konieczności leków dostępnych bez recepty. Zażywanie ich, z polecenia sąsiada lub rodziny, może bardzo niekorzystnie wpłynąć na terapię rozpoczętą przez lekarza. Pacjenci w obawie przed możliwą dezaprobatą, często zatajają fakt zażywania innych specyfików przed lekarzem prowadzącym, co dodatkowo utrudnia proces leczenia. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia polipragmazji, warto poinformować farmaceutę w aptece o tym, jakie leki wydawane na podstawie recepty lekarskiej stosujemy, zanim zdecydujemy się zakupić kolejny preparat polecony przez znajomych.

Kolejną przyczyną polipragmazji jest nieprawidłowe zażywanie leków np. w połączeniu z konkretnym pokarmem. Aby tego uniknąć, należy zapoznać się z informacją zamieszczoną w ulotce lub poprosić o poradę farmaceutę, w jaki sposób prawidłowo zażywać lek (przed, w trakcie czy po posiłku). W wielu przypadkach nieprzestrzeganie tych zaleceń prowadzi do osłabienia lub wystąpienia działań niepożądanych, a w ostateczności do wdrożenia kolejnego leku w terapii pacjenta.

Polipragmazja a polifarmakoterapia 

Stosowanie wielu leków, czyli tzw. polifarmakoterapia (wielolekowość, politerapia) jest częstą praktyką stosowaną przez lekarzy i ma na celu uzyskanie określonego efektu leczniczego. Niektóre medykamenty podawane łącznie wykazują tzw. synergizm hiperaddycyjny, czyli wzmocnienie działania wykazywanego oddzielnie przez każdy z tych leków. 

Politerapię stosuje się również z powodu występowania u pacjenta kilku chorób jednocześnie (np. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, choroby zwyrodnieniowej, choroby neurologicznej). Takie sytuacje są częste i wymagają leczenia u kilku lekarzy specjalistów. Podsumowując, polifarmakoterapia to bezpieczna, efektywna i przede wszystkim dostosowana do zdrowia oraz potrzeb pacjenta praktyka.   

Jakie są skutki polipragmazji lekowej?

W polipragmazji lekowej może dojść do wzmocnionego działania leczniczego, lecz w sposób niekontrolowany. Zwykle jednak nasilają się działania niepożądane, które mogą zagrażać zdrowiu pacjenta. Niektóre połączenia leków mogą znosić wzajemnie swoje działanie lub osłabiać je i przyczyniać się do braku efektu leczniczego. 

Polipragmazja – przykłady 

Przykładów polipragmazji jest wiele. W tym miejscu można przywołać chociażby stosowanie łącznie dwóch doustnych medykamentów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych np. ibuprofenu i ketoprofenu. Łączenie tych dwóch leków nie wzmacnia ich działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego, zwiększa natomiast ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, a także wątroby i nerek. 

Innym przykładem jest leczenie opioidowymi lekami przeciwbólowymi takimi jak tramadol. Pacjenci, którzy go przyjmują nie powinni stosować leków dostępnych bez recepty lub suplementów diety zawierających ostropest plamisty. 

Czy można ograniczyć polipragmazję? Jak jej zapobiec?

Z pewnością warto zacząć od edukacji poprzez rozmowę lekarza z pacjentem o jego chorobie, leczeniu i znaczeniu przestrzegania zaleceń lekarskich. Komunikat powinien być dla pacjenta zrozumiały, a rozmowa przeprowadzona w komfortowych warunkach, umożliwiających swobodne pytania i udzielenie odpowiedzi na wszelkie wątpliwości pacjenta. 

Pacjent, który jest świadomy konieczności stosowania zleconych leków i celu terapii, przestrzega zaleceń lekarskich i ostrożnie podchodzi do prób modyfikacji zleconego leczenia, co ogranicza ryzyko wystąpienia zjawiska polipragmazji.