Kurkumina (E100) – czym jest? Właściwości prozdrowotne i zastosowanie kurkuminy

Kurkumina jest naturalnym barwnikiem spożywczym pochodzenia roślinnego o symbolu E100. Intensywna żółta barwa to jednak zaledwie dodatek do szerokiej gamy właściwości tego związku. Poznajmy złoty skarb rodem z Indii i jego prozdrowotne działanie na organizm. 

Producenci żywności, kosmetyków, odzieży i wielu innych mają coraz trudniejsze zadanie. Uzbrojeni w wiedzę i dużą świadomość konsumenci stawiają poprzeczkę wysoko: w cenie są produkty bez szkodliwych, sztucznych dodatków, a procesy produkcyjne powinny być transparentne, uczciwe, niezagrażające środowisku. To czas, w którym często pokornie przyznajemy, że żeby pójść do przodu warto spojrzeć wstecz i docenić zdobycze sprzed tysięcy lat przed naszą erą. 

Kurkumina – charakterystyka 

Kurkumina (ang. curcumin, zwana też diferuloilmetanem) to związek naturalny z rodziny polifenoli. Jest krystalicznym żółtopomarańczowym proszkiem, a barwa ta kształtuje się w zależności od pH: od żywego żółtego odcienia w środowisku kwaśnym do czerwono-brązowego w zasadowym. Kurkumina dobrze rozpuszcza się w etanolu, acetonie, metanolu i olejach, słabo rozpuszcza się w wodzie. Jest odporna na ogrzewanie i działanie kwasów, a wrażliwa na promieniowanie UV i wysokie pH. 

Kurkumina a kurkuma 

Skojarzenie kurkuminy z kurkumą jest jak najbardziej zasadne. Kurkumina jest bowiem pozyskiwana z kłączy ostryżu długiego zwanego też kurkumą lub szafranem indyjskim (Curcuma longa, rodzina imbirowatych). Roślina ta jest uprawiana w Chinach, w południowo-wschodniej Azji (Indonezja, Tajlandia, Wietnam, Filipiny), jednak największym producentem i eksporterem kurkumy są Indie. 

Kurkumina i jej właściwości prozdrowotne 

Kurkumina charakteryzuje się ogromnym potencjałem prozdrowotnym. Trwają intensywne badania nad wykorzystaniem jej w medycynie – już 2000 lat p.n.e. zauważono jej właściwości przeciwzapalne. W starożytnej medycynie chińskiej i indyjskiej kurkumą leczono bóle zębów i klatki piersiowej, łagodzono dolegliwości wątrobowe i żołądkowe, gojono rany i blizny. Dziś wiemy, że za różnorodną aktywność biologiczną kurkumy odpowiada głównie kurkumina. Oprócz wyżej wymienionych naukowo udowodniono jej działanie: antyoksydacyjne, przeciwwirusowe, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwnowotworowe, chemoprewencyjne, neuroprotekcyjne. 

Kurkumina działa ochronnie na przewód pokarmowy, zapobiega zaburzeniom trawienia, wzdęciom, wymiotom. Pobudza wydzielanie mucyny wyściełającej błonę śluzową żołądka, tym samym działając przeciwwrzodowo. Ochrania komórki wątroby przed uszkodzeniem (np. w wyniku działania alkoholu lub wysokich dawek paracetamolu), działa żółciopędnie i żółciotwórczo. 

Kurkumina wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, hamując namnażanie ziarniaków Gram-dodatnich, grzybów drożdżoidalnych, laseczek tlenowych Bacillus i beztlenowych Clostridium. 

Kurkumina ma dużą skuteczność jako adiuwant w chemioterapii nowotworowej, czyli jako nietoksyczny dodatek do terapii zwiększający biologiczną dostępność chemioterapeutyków. Ogranicza proliferację (namnażanie się) komórek i progresję nowotworu poprzez indukcję apoptozy, czyli tzw. programowanej śmierci komórki. Zmniejsza angiogenezę, czyli proces unaczynienia guza, co uniemożliwia dalszy wzrost masy nowotworu. 

Chemoprewencja jest jedną z najbardziej obiecujących metod walki z nowotworami. Wykorzystuje naturalne lub syntetyczne związki chemiczne, by zahamować, opóźnić lub odwrócić proces kancerogenezy. Wielokierunkowość działania kurkuminy może być ogromną szansą na zatrzymanie procesów nowotworzenia. 

Kurkumina wykazuje działanie neuroprotekcyjne w chorobie Alzheimera, zapobiegając powstawaniu i agregacji złogów β-amyloidu. 

Kurkumina dba o prawidłowe funkcjonowanie układu naczyniowego: ogranicza tworzenie się nacieków tłuszczowych na ścianach tętnic, działając przeciwmiażdżycowo; zapobiega uszkodzeniom śródbłonka naczyń przez homocysteinę, hamuje agregację płytek krwi. 

Kurkumina (E100) – zastosowanie 

Kurkumina znana jest przede wszystkim jako przyprawa w kuchni orientalnej i jest to prawdopodobnie najlepszy sposób przyjmowania jej przez osoby zdrowe. Używana była i jest jako barwnik w przemyśle tekstylnym i spożywczym (E100). Barwi produkty mleczne (np. serki homogenizowane), dżemy, galaretki, musztardy, zupy, margaryny, kiełbasy, pasztety, lody, wina aromatyzowane, kandyzowane owoce, pieczywo cukiernicze, wyroby ciastkarskie, pasty rybne. 

Największym ograniczeniem w zastosowaniu kurkuminy jest jej niska biodostępność po podaniu doustnym, wynikająca ze słabej rozpuszczalności w wodzie, z szybkiego efektu pierwszego przejścia i z metabolizmu wątrobowego. Kurkumina szybko wydalana jest z organizmu, głównie z kałem, i tylko niewielka jej ilość przechodzi do krwioobiegu. By zwiększyć biodostępność podejmuje się szereg działań, np. podgrzanie roztworu z kurkuminą (zwiększa biodostępność 12-krotnie). Również przyjęcie kurkuminy w towarzystwie tłuszczu (np. kokosowego) lub pieprzu (zawierającego bioaktywny składnik piperynę, która wzmaga wchłanianie kurkuminy), ułatwia jej przyjęcie przez organizm. Biodostępność zwiększa się też przez technologię tworzenia kompleksów fosfolipidowych i polisacharydowych, miceli, liposomów, nanocząstek. 

Kurkumina – suplementy 

W aptekach dostępne są suplementy diety (w tabletkach lub kapsułkach) z ekstraktem z kłącza ostryżu długiego standaryzowane na konkretną zawartość kurkuminy. Można wybierać spośród preparatów jedno- lub wieloskładnikowych (np. z piperyną, kadzidłowcem, berberyną). Zawsze należy zapoznać się z ich ulotką, a ewentualne wątpliwości skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. 

Kurkumina – przeciwwskazania 

Kurkuminy w wysokich dawkach nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, gdyż może wywołać skurcze macicy, a tym samym przedwczesny poród.