Niestrawność (dyspepsja) – czym jest i jakie są jej rodzaje? Objawy i leczenie niestrawności

Niestrawność to potoczna nazwa dyspepsji objawiającej się m.in bólem poniżej mostka, zgagą, wczesnym uczuciem sytości po jedzeniu czy też nudnościami i wymiotami. Zwykle pojawia się po posiłku i nie zawsze świadczy o poważnej dolegliwości. Jakie są rodzaje i przyczyny niestrawności? W jaki sposób można ją leczyć i które z domowych sposobów na niestrawność są skuteczne? Podpowiadamy.  

Niestrawność (dyspepsja) – czym jest i jakie są jej rodzaje?

Dyspepsja, inaczej niestrawność, to ból poniżej mostka, który najczęściej pojawia się po jedzeniu. Często towarzyszą jej objawy takie jak uczucie pełności, wczesne uczucie sytości nawet po niewielkim posiłku, nudności i wymioty, a także zgaga. Każda osoba może odczuwać niestrawność w zupełnie inny sposób. Dyspepsja pojawia się sporadycznie lub po każdym posiłku.  

Możemy wyróżnić trzy różne typy niestrawności. Jedną z nich jest tzw. dyspepsja wtórna, czyli taka, której przyczyną jest określone zaburzenie, np. choroba układu pokarmowego, reakcja polekowa. Drugim typem jest dyspepsja czynnościowa, czyli niestrawność spowodowana zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego. Do trzeciej grupy można zaliczyć objawy niestrawności występujące np. po błędach dietetycznych. 

Przyczyny niestrawności 

Niestrawność nie musi koniecznie oznaczać chorób układu pokarmowego. Częstymi i banalnymi przyczynami objawów niestrawności są przejedzenie, jedzenie w pośpiechu, ciężkostrawny, tłusty posiłek lub inne błędy dietetyczne. Niestrawność może nasilić się też po nadużywaniu alkoholu. Dyspepsja, podobnie jak zgaga, może pojawić się w ciąży. Wówczas jest to skutek zmian zachodzących w organizmie i zwykle ustępuje po porodzie. Niestrawność mogą powodować też czynniki podrażniające lub wpływające na pracę przewodu pokarmowego takie jak kawa, papierosy, napoje gazowane czy stres.

Choroby układu pokarmowego, które mogą być przyczyną niestrawności to m.in.: 

• zapalenie błony śluzowej żołądka, w tym wywołane przez H. pylori, 
• choroba wrzodowa, 
• choroba trzewna (in. celiakia), 
• kamica żółciowa, 
• przewlekłe zapalenie trzustki, 
• niedrożność jelit, 
• niedokrwienie jelit w wyniku miażdżycy. 

Dyspepsja czynnościowa jest spowodowana wieloma czynnikami, a niektóre z nich są wciąż słabo poznane. Należą do nich zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, zaburzenia przekaźnictwa w obrębie układu nerwowego zaopatrującego narządy wewnętrzne, nadwrażliwość na niektóre substancje, zaburzenia bakteryjnej flory jelitowej, zmiany pozapalne, czynniki immunologiczne oraz psychiczne. 

Symptomy dyspepsji – jak się objawia niestrawność?

Niestrawność składa się z kilku symptomów, które są dość niecharakterystyczne. Mogą pojawić się w różnych dolegliwościach, jak i wskutek błędów dietetycznych. Głównym objawem niestrawności jest ból w nadbrzuszu, czyli pod dolnym brzegiem mostka. Innym symptomem jest uczucie pełności nieadekwatne do zjedzonego posiłku lub utrzymujące się dłużej niż powinno. Czasami ma miejsce zbyt wczesne uczucie sytości, nawet po małym posiłku. Niektóre osoby doświadczają z kolei przelewania w brzuchu, nudności, wymiotów i uporczywego odbijania po jedzeniu. Czasami dyspepsji towarzyszą zgaga lub objawy ze strony jelit takie jak wzdęcia i biegunki. 

Istotne jest to, ile trwają objawy niestrawności. Do postawienia rozpoznania dyspepsji konieczne jest utrzymywanie się symptomów przez co najmniej miesiąc. Z kolei dyspepsję czynnościową można rozpoznać, gdy objawy występują od co najmniej trzech miesięcy. 

Leczenie niestrawności 

Od przyczyny niestrawności zależy to, jak można ją leczyć. W chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy podstawowe znaczenie mają leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku, czyli inhibitory pompy protonowej (IPP). W przypadku zakażenia bakterią H. pylori stosuje się IPP w połączeniu z dwoma lub trzema antybiotykami. W przypadku choroby trzewnej lub nietolerancji pokarmowych niejednokrotnie konieczne jest stosowanie diety eliminacyjnej, np. bezglutenowej lub bezlaktozowej. Osoby z przewlekłym zapaleniem trzustki, u których narząd ten nie wytwarza już enzymów trawiennych, konieczne jest dostarczanie ich w formie tabletek przy każdym posiłku. 

Leczenie dyspepsji czynnościowej jest niejednokrotnie trudne ze względu na wieloczynnikowe podłoże. Jednymi z leków na niestrawność czynnościową w przebiegu zaburzeń poposiłkowych są leki prokinetyczne. Poprawiają one motorykę przewodu pokarmowego. Do tej grupy należą preparaty itoprydu i cisaprydu. Ponieważ w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego duża rolę odgrywają czynniki psychiczne, czasami konieczne jest zastosowanie psychoterapii. Stosuje się również leki przeciwdepresyjne. W niektórych zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego zalecana jest np. amitryptylina lub escitalopram. 

Domowe sposoby na niestrawność

W leczeniu niestrawności, podobnie jak zaburzeń poposiłkowych, kluczowe znaczenie ma samoobserwacja i eliminacja z diety produktów, które nasilają dolegliwości. W przypadku dyspepsji, należy zachować ostrożność stosując domowe sposoby. Nie zaleca się np. picia roztworu sody oczyszczonej na zgagę.

Istnieją też doniesienia o skuteczności niektórych ziół w przypadku niestrawności. Zastosowanie mają np. preparaty mięty pieprzowej z olejem z kminku lub preparaty łączone zawierające wyciąg z ubiorka gorzkiego, bylicy włosowatej, goryczki i dzięgla litwora. Inne ziołowe środki na niestrawność zawierają z kolei połączenie rumianku, mięty, kminku i melisy.