Dieta a niedrożność jelit – leczenie żywieniowe w niedrożności przewodu pokarmowego
Maria Brzegowy

Dieta a niedrożność jelit – leczenie żywieniowe w niedrożności przewodu pokarmowego

Niedrożność przewodu pokarmowego wiąże się z pojawieniem silnych bóli brzucha, wzdęciami, nadmierną ilością gazów, wymiotami lub podwyższoną temperaturą ciała. Wymaga interwencji lekarskiej, zwykle chirurga. Jaką rolę przy niedrożności układu pokarmowego pełni dieta? Na czym polega leczenie żywieniowe po operacji niedrożnych jelit? 

Niedrożności przewodu pokarmowego nie można lekceważyć, bo nie jest tylko chwilowym niedomaganiem jelit i niestrawnością, na którą pomogą dostępne bez recepty leki. Stanowi natomiast sygnał, że w naszym organizmie dzieje się coś poważnego – np. rozwija choroba nowotworowa. Po interwencji chirurga istotnym będzie wprowadzenie odpowiedniej formy terapii żywieniowej, zwykle tzw. leczenia żywieniowego. 

Niedrożność przewodu pokarmowego – czynniki ryzyka 

Niedrożność przewodu pokarmowego definiowana jest jako zaburzenie przechodzenia (pasażu) treści pokarmowej przez przewód pokarmowy. Podejrzenie tzw. niedrożności mechanicznej jelit, stanowi jedną z częstszych przyczyn skierowania pacjenta na oddział chirurgiczny (obok niedrożności mechanicznej, wyróżniamy także niedrożność porażenną, związaną ze świeżo przebytym zabiegiem w obrębie jamy brzusznej).

Do typowych objawów niedrożności zalicza się: 

  • bóle brzucha; 
  • zatrzymanie stolca; 
  • nadmierna ilość gazów powodująca silne wzdęcia brzucha i związany z tym mocno powiększony obwód brzucha; 
  • wymioty;
  • gorączka. 

Wśród przyczyn pojawienia się niedrożności przewodu pokarmowego wymienia się m.in.: 

  • skręt jelit; 
  • uwięźnięcie pętli jelitowych w worku przepuklinowym; 
  • zrosty pooperacyjne; 
  • powikłanie chorób zapalnych jelita np. choroba Leśniowskiego-Crohna albo colitis ulcerosa (wrzodziejące zapalenie jelita grubego). 

Wyższe ryzyko niedrożności przewodu pokarmowego posiadają m.in.: 

  • osoby starsze (7.-8. dekada życia); 
  • chorzy unieruchomieni, np. w następstwie uszkodzenia rdzenia kręgowego; 
  • chorzy z chorobą Alzheimera; 
  • chorzy ze stwardnieniem rozsianym; 
  • chorzy przyjmujący leki psychotropowe wpływające na motorykę przewodu pokarmowego. 
Z niedrożnością przewodu pokarmowego absolutnie nie poradzimy sobie sami, łykając środki przeczyszczające czy rozgrzewając brzuch ciepłymi okładami. Jeśli tylko pojawi się jej podejrzenie, natychmiast należy udać się do szpitala. Przedłużająca się niedrożność prowadzi do niedokrwienia i martwicy jelita. W konsekwencji – nawet do śmierci pacjenta. 

 Dieta po operacji niedrożności jelit – leczenie żywieniowe 

Niedrożność przewodu pokarmowego to sytuacja, w której podstawową formą leczenia jest ingerencja lekarza, zwykle chirurga. Po zakończonej interwencji, decyduje się o dalszym prowadzeniu, obejmującym prócz farmakologii i opieki pielęgniarskiej, również i rodzaj postępowania żywieniowego. Do jego elementów należy tzw. leczenie żywieniowe – jeśli dany ośrodek dysponuje możliwościami w jego prowadzeniu. Czym ono jest? 

Leczenie żywieniowe, inaczej żywienie kliniczne, to postępowanie medyczne, które obejmuje: 

  • ocenę stanu odżywienia, celem zapobieżenia rozwojowi i pogłębianiu się niedożywienia, głównej przyczyny powikłań zaordynowanego leczenia; 
  • ocenę zapotrzebowania na składniki odżywcze; 
  • podaż odpowiednich ilości białka, energii, elektrolitów, witamin i pierwiastków śladowych; 
  • podaż wody; 
  • monitorowanie leczenia. 

Wyróżniamy trzy formy leczenia żywieniowego: 

  • drogą doustną, jeśli możliwa, w tym wprowadzenie specjalnych odżywek, tzw. ONS (oral nutritional supplements), znane szerzej wśród pacjentów jako „nutridrinki”; 
  • drogą dostępu sztucznego do przewodu pokarmowego, jako leczenie z wyboru (tzw. żywienie dojelitowe); 
  • drogą dożylną, gdy żywienie dojelitowe nie jest możliwe lub wystarczające (tzw. żywienie pozajelitowe).  
Niedrożność przewodu pokarmowego (jelit) stanowi przeciwwskazanie do żywienia drogą dojelitową (czy to doustną czy drogą dostępu sztucznego). Można do niego wrócić w momencie, gdy będzie możliwe uzyskanie dostępu do sprawnego odcinka przewodu pokarmowego. Do tego czasu, jeśli zostanie zalecone (np. z powodu jednostek współtowarzyszących), stosuje się żywienie drogą pozajelitową. 

Powiązane produkty

Żywienie do- i pozajelitowe w niedrożności przewodu pokarmowego

W momencie uzyskania dostępu do sprawnego odcinka przewodu pokarmowego (np. w formie gastrostomii lub PEG-a), decyduje się o rozpoczęciu żywienia drogą dojelitową. Mieszaniny do tej formy interwencji są nazywane dietami przemysłowymi, a o ich rodzaju decyduje szpitalny zespół żywieniowy – lekarz, pielęgniarka i/lub dietetyk i/lub farmaceuta. Obok tzw. worków żywieniowych do dyspozycji mamy też wspomniane wyżej ONS, które podaje się drogą doustną.

Ważne, aby wiedzieć, że wypija się je powoli, małymi łykami, aby nie wywołać objawów ich nietolerancji (przejawiającymi się w formie nudności, wymiotów albo biegunki).

Diety dojelitowe, zarówno podawane drogą doustną, jak i drogą dostępu sztucznego, cechuje szeroki asortyment, pozwalający na dobranie odpowiedniego preparatu do danej jednostki chorobowej oraz indywidualnego zapotrzebowania pacjenta. 

Żywienie pozajelitowe jest natomiast metodą żywienia, polegającą na wprowadzeniu substancji odżywczych do krwiobiegu w najprostszej ich postaci – z pominięciem drogi przewodu pokarmowego. Jest wskazane w sytuacji, gdy drogą doustną pacjent nie jest w stanie zapewnić swojemu organizmowi potrzebnej ilości energii i składników mineralnych, a drogą dojelitową nie jest możliwe bądź wystarczające. O włączeniu żywienia pozajelitowego zawsze decyduje lekarz. Wdrażanie interwencji rozpoczyna się tak wcześnie (po np. leczeniu operacyjnym), jak to tylko jest możliwe.  

Rola diety przy niedrożności jelit 

Odpowiednio dobrana forma leczenia zapobiega rozwojowi niedożywienia, głównej przyczynie powikłań. W omawianej sytuacji mówimy jednak o leczeniu żywieniowym, pomijając tradycyjną dietę. W tym wypadku nie znajdzie ona oczekiwanego zastosowania, chyba, że nad jej przebiegiem będzie czuwał wykwalifikowany zespół terapeutyczny (w tym dietetyk kliniczny), który umiejętnie wyedukuje chorego, w jaki sposób ma się odżywiać, co do diety włączyć, a czego unikać przy niedrożności jelit. 

Zdaniem ekspertów nie istnieje też żaden sposób w pełni zabezpieczający przed wystąpieniem niedrożności przewodu pokarmowego, włączając w to stosowaną dietę. Jest to związane z m.in. mnogością chorób, w przebiegu których może dojść do wystąpienia opisywanej sytuacji. Jedynymi elementami profilaktyki, mogącymi zmniejszyć ryzyko zachorowania, są uważne obserwacje w kierunku niepokojących objawów ze strony przewodu pokarmowego, poddawanie się regularnym kontrolom i badaniom w kierunku wykrycia raka jelita grubego czy operacyjne leczenie przepuklin powłok brzusznych.  

Część autorów uważa, że czynnikiem sprzyjającym wystąpienia niedrożności przewodu pokarmowego może być dieta bogatoresztkowa, czyli o wysokim udziale błonnika. Doniesienia te należy jednak rozważać ostrożnie, bowiem z drugiej strony zaleca się, aby nasza codzienna dieta dostarczała około 40 g błonnika pokarmowego, pochodzącego z wysokiego spożycia warzyw, owoców czy produktów zbożowych z pełnego ziarna. Błonnik pokarmowy odznacza się dobrą prasą naukową w zapobieganiu chociażby rozwoju nowotworu jelita grubego. Przy wyborze tego rodzaju diety należy jednak bezwzględnie pamiętać o wypijaniu odpowiednio dużej ilości wody, co zapobiegnie powstawaniu m.in. wzdęć. 

  1. A. Żyluk, W. Jagielski, P. Janowski, Kilkupoziomowa niedrożność przewodu pokarmowego u młodej pacjentki powstała wkrótce po porodzie – opis przypadku, "Pomeranian J Life Sci", tom 4, nr 62 2016. 
  2. T. Głażewski, P. Dyrla, J. Gil, Podstawowe zasady żywienia pozajelitowego, "Pediatr Med. Rodz", tom 1, nr 13 2017. 
  3. Ł. Piskorz, W. Jankowski, P. Misiak, J. Śmigielski, Dwa przypadki niedrożności mechanicznej przewodu pokarmowego w wyniku skrętu jelita grubego, "Postępy Nauk Medycznych", t. 28, nr 11 2015. 
  4. S. Kłęk i in., Leczenie żywieniowe w neurologii - stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów. Część I. Zasady ustalania wskazań do leczenia żywieniowego, "Polski Przegląd Neurologiczny", tom 3, nr 13 2017.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Dieta przy hemoroidach. Co jeść, a czego nie przy żylakach odbytu?

    Choroba hemoroidalna, potocznie nazywana hemoroidami, jest najczęściej występującym schorzeniem proktologicznym u osób dorosłych. Odpowiedni styl życia, z naciskiem na zdrową dietę i aktywność fizyczną, odgrywa ważną rolę w profilaktyce oraz wspomaganiu leczenia hemoroidów. Jaka dieta przy hemoroidach będzie odpowiednia? Co jeść, a czego unikać przy hemoroidach?

  • Jak obciąć kotu pazury? Poradnik dla opiekunów

    W popkulturze krążą niezliczone żarty o tym, jak trudne – i nieraz okupione ranami – bywa podanie kotu tabletki czy obcięcie pazurów. Choć koty uważane są za bardzo czyste zwierzęta, które potrafią same zadbać o swoją pielęgnację, warto trochę im w niej pomóc. Ponadto umiejętnie wykonane zabiegi pielęgnacyjne, np. obcinanie kocich pazurów, są doskonałą okazją do zacieśnienia więzi między kotem a opiekunem. I wcale nie muszą oznaczać konieczności wizyty na SOR-ze w celu przyszycia odgryzionej ręki.

  • Odwodnienie psa i kota. Jak rozpoznać objawy i jak pomóc zwierzakowi?

    Podobnie jak u ludzi, odwodnienie u zwierząt jest niebezpiecznym, ale stosunkowo łatwym do zapobiegnięcia stanem. Szczególnie narażone są zwierzęta bardzo młode, przewlekle chore oraz w podeszłym wieku. Długa ekspozycja na wysoką temperaturę również może prowadzić do odwodnienia, a w konsekwencji do udaru cieplnego. Jest to stan, w którym organizm przegrzewa się do tego stopnia, że nie jest w stanie odprowadzić nadmiaru ciepła za pomocą naturalnych mechanizmów fizjologicznych i behawioralnych. Na udar cieplny najbardziej narażone są koty podczas upałów ze względu na ich zamiłowanie do wygrzewania się na słońcu oraz słabsze możliwości odprowadzania nadmiaru ciepła. Szczególną uwagę trzeba zwrócić także na psy, zwłaszcza te aktywne bez względu na pogodę.

  • Jak poprawić przyswajalność składników odżywczych w diecie?

    Przewód pokarmowy to wysoce wyspecjalizowany układ narządów, który jest odpowiedzialny za trawienie pokarmów i wchłanianie składników odżywczych. Przyswajalność składników odżywczych oznacza zdolność organizmu do wchłaniania i wykorzystywania substancji odżywczych z pożywienia. Jak poprawić wchłanianie witamin i minerałów?

  • Jak nieczyszczona klimatyzacja wpływa na nasze zdrowie?

    Klimatyzacja, zapewniająca komfort cieplny w upalne dni, stała się powszechnym rozwiązaniem w przestrzeniach mieszkalnych i biurowych oraz w środkach transportu. Coraz częściej podnoszone są jednak kwestie związane z jej wpływem na zdrowie. Jak zaniedbana klimatyzacja wpływa na zdrowie i jak często należy ją czyścić?

  • Lęk separacyjny u kota lub psa. Jak pomóc swojemu zwierzakowi?

    Lęk separacyjny stał się problemem wielu zwierząt i ich opiekunów w okresie popandemicznym. W czasie pandemii COVID-19 zwierzęta przyzwyczaiły się do stałej obecności opiekunów w domu ze względu na ich zdalną pracę czy naukę. W większości przypadków zwierzęta adoptowane lub urodzone w tym okresie nie znały innej rzeczywistości niż ta, w której opiekun ciągle był w zasięgu wzroku. Powrót do normalnego trybu życia był dla sporej części zwierząt szokiem skutkującym rozwojem lęku separacyjnego.

  • Apteczka na sytuacje kryzysowe. Co warto mieć w domu na wypadek nagłych zagrożeń?

    Żyjemy w czasach, w których codzienność bywa nieprzewidywalna, dlatego warto zawczasu przygotować domową apteczkę kryzysową – tak aby w razie potrzeby móc działać spokojnie i bez paniki. Właściwie skompletowane zapasy leków i środków medycznych to nie tylko poczucie bezpieczeństwa, ale też realna pomoc w sytuacji, gdy dostęp do apteki czy lekarza jest utrudniony.

  • Stolec kota i psa – jak wygląda prawidłowy i co powinno zaniepokoić opiekuna?

    Stolec – temat być może niezbyt przyjemny, jednak wśród opiekunów psów i kotów zdaje się nie stanowić większego tabu. Co więcej, jest to coś, czemu warto poświęcić więcej uwagi, ponieważ kał i jego wygląd może być jednym z pierwszych sygnałów, że zwierzęciu coś dolega. Przy sprzątaniu kociej kuwety lub psich odchodów dobrze jest zwrócić uwagę na konsystencję, barwę i zapach. Jeśli kał ma nietypowy kolor, pojawia się w nim krew, jest rzadki lub ma bardzo intensywny, cuchnący zapach, należy skonsultować się z lekarzem weterynarii.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl