Higiena uszu psa i kota. Jak wyczyścić pupilowi uszy?

Uszy o jeden z najważniejszych narządów zmysłu u psa i u kota – dzięki nim nasz pupil odbiera dźwięki otoczenia, lokalizuje sygnały i czuje się bezpiecznie. Jednocześnie uszy są ciągle narażone na zanieczyszczenia, wilgoć i drobnoustroje, co przy braku odpowiedniej pielęgnacji może prowadzić do infekcji. Czyszczenie uszu to ważny element opieki, który wpływa na komfort i zdrowie czworonoga. Poniżej znajduje się praktyczny poradnik – dlaczego to robić, jak często, czym i w jaki sposób.

1. Budowa ucha psa i kota
2. Higiena i pielęgnacja uszu zwierząt – dlaczego jest ważna?
3. Czym wyczyścić uszy psu lub kotu? Preparaty i akcesoria
4. Jak czyścić uszy psu lub kotu?
5. Higiena uszu psa – najczęściej zadawane pytania
6. Higiena uszu psa i kota – podsumowanie

Budowa ucha psa i kota

Na początek, warto poznać uproszczoną budowę ucha kota i psa. 

U obu gatunków kanał słuchowy ma kształt litery L – schodzi lekko pod kątem w dół i zagina się w kierunku doczaszkowym pod kątem zbliżonym do prostego. Kanał słuchowy zakończony jest błoną bębenkową. Taka budowa ułatwia zwierzęciu gromadzenie bodźców słuchowych ale jednocześnie sprzyja zbieraniu się i zaleganiu woskowiny. Jeśli do tego doda się nadmierne owłosienie u wlotu, a nawet wewnątrz kanału słuchowego, charakterystyczne dla niektórych ras psów (np. Shih Tzu), znacznie utrudniona jest wentylacja ucha, co sprzyja infekcjom. Podobnie jest w przypadku psów z oklapniętymi uszami.

W przypadku kotów problem z nadmiernym owłosieniem u wlotu i wewnątrz kanału słuchowego jest niezmiernie rzadki, nawet u ras długowłosych (persy) czy półdługowłosych (Maine Coony, norweskie leśne). U kotów sierść na głowie nad oczami i przy wlocie do ucha często jest naturalnie przerzedzona, natomiast włosy, które wyrastają po wewnętrznej stronie małżowiny usznej, rzadko kiedy występują także w kanale słuchowym.

Uwaga, nie należy obcinać czy skarać tych włosów, ponieważ stanowią one naturalna barierę ochronną przed zanieczyszczeniami, które mogłyby dostać się do ucha.

Higiena i pielęgnacja uszu zwierząt – dlaczego jest ważna?

Prawidłowo utrzymana higiena uszu to przede wszystkim:

• profilaktyka infekcji,
• unikanie dyskomfortu i bólu,
• zapobieganie wtórnym problemom, takim jak zapalenie kanału słuchowego, przerost grzybów i bakterii, czy przewlekłe choroby. 

Warto wspomnieć, że również nie należy przesadzać z nadmiernym czyszczeniem uszu. Może to doprowadzić do wyjałowienia mikrobiomu uszu, co z kolei ułatwi zasiedlanie bakteriami i drobnoustrojami.

Zapach z ucha zwierzęcia powinien być neutralny, swoisty. W momencie, kiedy staje się wyraźnie nieprzyjemny, da się wyczuć woń drożdży czy wilgoci (charakterystyczna, „piwniczna” woń), należy udać się do lekarza weterynarii. Jest to sygnał, że rozwija się infekcja grzybicza.

Zdrowe uszy nie wydzielają nadmiernej ilości woskowiny. Płatek ucha powinien być czysty, ewentualnie może znajdować się na nim fizjologiczna niewielka ilość wydzieliny, którą da się zebrać suchym wacikiem lub gazą. Woskowina naturalnie ma barwę brązową, w stanach chorobowych może przyjmować ciemny, prawie czarny odcień lub być podbarwiona ropą. Wówczas należy niezwłocznie zabrać zwierzę do lekarza weterynarii.

Czym wyczyścić uszy psu lub kotu? Preparaty i akcesoria

Przy wyborze preparatu do czyszczenia uszu psa lub kota należy sięgnąć po dedykowane środki weterynaryjne, dostępne w internecie lub gabinecie lekarskim. Wyróżnia się:

• płyny jałowe – służące do płukania i usuwania zanieczyszczeń, na bazie wody fizjologicznej lub z dodatkiem środków przeciwzapalnych, bakteriobójczych, przeciwgrzybicznych.
• preparaty na bazie olejów – zmiękczające woskowinę, ułatwiające jej usunięcie, np. z olejem rycynowym, słonecznikowym, migdałowym.
• płyny przeciwgrzybiczne/bakteryjne – przy podejrzeniu infekcji, ale stosowane tylko po konsultacji z weterynarzem, często na receptę lub z zaleceniem.

Narzędzia pomocnicze to:

• waciki lub sterylne chusteczki/kompresy – delikatne i bezpieczne,
• gaziki jałowe – gdy zależy nam na dokładnym oczyszczeniu,
• ręcznik papierowy – do osuszenia okolicy po czyszczeniu.

Nie wolno również wlewać żadnych preparatów do wnętrza kanału słuchowego bez uprzedniej konsultacji z lekarzem weterynarii. Wynika to z tego, że gdyby błona bębenkowa była przerwana lub sperforowana, płyn, który dostałby się do ucha środkowego, mógłby doprowadzić nawet do utraty słuchu przez zwierzę. Weterynarz za pomocą otoskopu jest w stanie skontrolować stan błony bębenkowej, zanim zaleci podanie preparatu bezpośrednio do ucha. 

Jak czyścić uszy psu lub kotu?

• Umyj ręce, przygotuj preparat do higieny uszu, gazik/wacik, ręcznik papierowy. Zapewnij pupilowi spokojne środowisko, zachęć smakołykiem.
• Sprawdź uszy i oceń ich wygląd – stan skóry, zapach, ilość woskowiny.
• Zwilż wacik lub gazę płynem przeznaczonym do higieny uszu, nawiń go na palec i delikatnie wyczyść płatek ucha i małżowinę. Unikaj wkładania palca z wacikiem lub gazą do środka kanału słuchowego.
• Po skończonym zabiegu, pozwól zwierzakowi potrząsnąć głową, to naturalny odruch.
• Na koniec delikatnie osusz uszy ręcznikiem papierowym. Pamiętaj, że skóra na uszach jest delikatna, unikaj mocnego pocierania. Możesz ponownie podać zwierzakowi smakołyk – skojarzy zabieg z czymś przyjemnym.

Czyszczenie uszu psów ras długowłosych

Cała procedura wygląda tak samo jak w przypadku innych ras psów, jednak tutaj należy dodatkowo kontrolować stan owłosienia ucha. Kiedy staje się zbyt gęste, najlepiej udać się do groomera lub weterynarza, który profesjonalnie wydepiluje psiakowi wnętrze uszu.

Niezależnie od rasy psa, po każdej kąpieli – pielęgnacyjnej, w jeziorze czy innym zbiorniku wodnym – należy koniecznie osuszyć uszy, aby zapobiec nadmiernemu ich zawilgoceniu. 

Higiena uszu psa – najczęściej zadawane pytania

Jak przyzwyczaić psa do czyszczenia uszu?

Zacznij od oswojenia zwierzaka z dotykiem w okolicy podstawy i płatka ucha przy każdej relaksującej chwili.
Potem stopniowo dodawaj inne czynności: delikatne przytrzymanie, dotyk wacikiem lub gazą – najpierw na sucho, potem zwilżonym. Po każdym kroku daj psiakowi smakołyk i pochwal go, aby kojarzył zabieg z czymś pozytywnym.

Jak wygląda grzybica ucha u psa?

Typowe objawy:

• intensywny, stęchły zapach z ucha,
• ciemnobrązowa, gęsta woskowina,
• zaczerwienienie, świąd – pies drapie ucho i potrząsa głową,
• skóra wewnętrzna ucha może być łuszcząca się, wilgotna, czasem z wyciekami.

W razie takich objawów należy zgłosić się do weterynarza – grzybica wymaga leczenia farmakologicznego.

Co zrobić, żeby uszy psa nie miały nieprzyjemnej woni?

Fizjologicznie uszy mają neutralny zapach. Jeśli staje się on intensywny lub nieprzyjemny, konieczna jest diagnostyka u weterynarza (mogą go powodować grzyby czy bakterie). 

Czy kotom czyści się uszy tak jak psom?

W ogólnym ujęciu tak, ale koty rzadziej mają infekcje uszu. Jeśli mają – częstą przyczyną są pasożyty (świerzbowiec ucha), choroby immunologiczne lub alergie. Preparaty dla psów mogą działać drażniąco u kotów, więc konieczny jest specjalny środek weterynaryjny dla kota. Warto pamiętać, że przy infekcjach grzybiczych lub reakcjach alergicznych, wydzielina jest plastyczna, tłustawa, natomiast przy inwazji świerzbowca, wydzielina z ucha staje się ciemnobrązowa, prawie czarna i krucha. Dodatkowym objawem przy świerzbowcu jest uporczywy świąd – kot prawie nieustannie drapie się w okolicach uszu, nawet rozdrapując skórę do krwi. W przypadku infekcji grzybiczych lub reakcji alergicznych oprócz świądu występuje często zaczerwienienie i opuchlizna. W każdym z wymienionych przypadków konieczna jest wizyta u lekarza weterynarii i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Higiena uszu psa i kota – podsumowanie

W przypadku uszu, zarówno u psów jak u kotów, profilaktyka jest bardzo ważna i często pozwala uniknąć problemu infekcji lub zareagować odpowiednio wcześnie, zanim pupil doświadczy znacznego dyskomfortu w postaci bólu lub świądu. W ostrych przypadkach, ból ucha może promieniować do stawów żuchwowych, powodować ból głowy, czy nienaturalne przechylenie jej na bok. Jest to problem, którego nie należy bagatelizować ani podejmować prób samodzielnego leczenia domowymi sposobami, ponieważ zaniedbane i nieleczone problemy z uszami mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym nawet do utraty słuchu.