Badania profilaktyczne u psa i kota, czyli kontrola zdrowia zwierzaka

Badania kontrolne to temat poruszany coraz częściej, zarówno w medycynie ludzkiej jak i weterynaryjnej. Regularna kontrola stanu zdrowia to ważna część profilaktyki i wczesnego wykrywania poważnych schorzeń. Pierwsze badania profilaktyczne warto u domowego pupila wykonać po ukończeniu przez niego roku, a w niektórych przypadkach nieco wcześniej.

1. Badania profilaktyczne u psa i kota po ukończeniu 6. mies. życia
2. Jakie badania kontrolne wykonać u psa i kota po ukończeniu 1. roku życia?
3. Coroczne kardiologiczne badania profilaktyczne psa i kota
4. Badania profilaktyczne psa i kota – podsumowanie

Badania profilaktyczne u psa i kota po ukończeniu 6. mies. życia

Kontrola zębów mlecznych pupila u weterynarza

Zarówno u psów i u kotów warto sprawdzić, czy zostały wymienione wszystkie zęby mleczne. Szczególnie u psów ras małych i miniaturowych bardzo często zdarzają się przypadki przetrwałych zębów mlecznych. Dzieje się tak, gdy korzeń zęba mlecznego nie uległa resorpcji. Taki przetrwały ząb mleczny należy usunąć chirurgicznie. Nie wypadnie on sam, ponieważ jego korzeń nie ulega lizie (rozpadowi). Prawidłowo działający mechanizm zastępowania zębów mlecznych stałymi wygląda następująco: wyrzynający się ząb stały powinien uciskać naczynie krwionośne odżywiające wierzchołek korzenia zęba mlecznego. Nieodżywiony korzeń ulega lizie, pozostawiając samą koronę zęba, która wypada, ustępując miejsca zębowi stałemu. Jeśli zawiązek stałego zęba nie znajduje się bezpośrednio pod zębem mlecznym, wyrośnie on obok, pozostawiając korzeń zęba mlecznego nienaruszony, co z kolei uniemożliwi wypadnięcie mleczaka.

Pozostawione przetrwałe zęby mleczne mogą prowadzić do wad zgryzu, stanów zapalnych dziąseł, wzmożonego gromadzenia się pokarmu między zębem stałym a mlecznym, co z kolei spowoduje szybsze odkładanie się osadu nazębnego. To może prowadzić do paradontozy, zapaleń dziąseł, a w konsekwencji do utraty zęba. Pozostawienie korzenia zęba mlecznego w dziąśle może skutkować powstaniem ropnia – taki korzeń nie ulegnie samoistnej resorpcji.

Jakie badania kontrolne wykonać u psa i kota po ukończeniu 1. roku życia?

Badanie jąder u zwierzaka

Jest to kwestia dotycząca zdecydowanie częściej psów niż kotów. Przy okazji wizyty kontrolnej, po ukończeniu przez zwierzaka pierwszego roku życia, warto poprosić lekarza weterynarii o sprawdzenie, czy u pupila płci męskiej oba jądra zstąpiły do moszny. Jeśli nie, mamy do czynienia z wnętrostwem. Może być ono jednostronne lub obustronne. W obu przypadkach zalecane jest chirurgiczne usunięcie niezstąpionych jąder, ponieważ mają one skłonności do nowotworzenia. W przypadku wnętrostwa jednostronnego zalecana jest całkowita kastracja samca (usunięcie obu jąder, zstąpionego oraz niezstąpionego) w celu zapobiegnięcia chorobom.

Badania krwi psa lub kota

Niezależnie od gatunku, rasy oraz płci, po ukończeniu pierwszego roku życia przez pupila, warto wykonać u niego badania kontrolne krwi. Na komplet takich badań powinna składać się pełna morfologia, biochemia oraz w przypadku podejrzeń niedoborów, jonogram. Co dają takie badania i jakie parametry powinny wchodzić w ich skład?

• Morfologia krwi

Jest to badanie, które wskazuje ilość i jakość elementów morfotycznych krwi: leukocytów, płytek krwi, erytrocytów, hematokrytu i hemoglobiny. Morfologia pełna wzbogacona jest o opis parametrów czerwonokrwinkowych (MCV, MCH, MCHC) oraz płytkowych (MPV, PDW i pct), granulocytów, limfocytów, eozynofilów, bazofilów.

Leukocyty to inaczej białe krwinki, czyli podstawowy element układu odpornościowego. Ich nadmiar może sugerować stan zapalny w organizmie, natomiast niedobór powinien być przeanalizowany przez lekarza weterynarii pod katem innych występujących schorzeń czy branych leków (np. glikokortykosteroidów).

Płytki krwi – trombocyty – to czynniki krzepnięcia. Erytrocyty to czerwone krwinki – ich liczba jest określana przez parametr RBC. Wartości poniżej normy mogą świadczyć o anemii, natomiast powyżej – o nadkrwistości, często powiązanej z odwodnieniem organizmu. O nawodnieniu organizmu świadczy wartość parametru HCT (hematokryt). Najczęściej wyrażany jest w procentach, powyżej normy świadczy o odwodnieniu, a poniżej – o przewodnieniu organizmu. 

• Badanie biochemiczne krwi 

Badanie biochemiczne krwi pomaga w określeniu kondycji nerek, wątroby – niektóre analizatory mają możliwość zmierzenia dodatkowo takich parametrów jak glukoza, poziom wapnia, albumin i globulin czy CK (kinaza kreatynowa – enzym zaangażowany w przemiany energetyczne organizmu, pochodzi głównie z mięśni szkieletowych, mięśnia sercowego i mózgu).

• Ocena pracy nerek (BUN, mocznik, CRE)

Do oceny pracy nerek stosowane są następujące parametry: BUN (azot mocznika), mocznik, CRE (kreatynina). BUN, czyli blood urea nitrogen, to azot mocznika. Jest to zbędny produkt metaboliczny, który musi zostać wydalony z organizmu. Za jego usuwanie odpowiedzialne są nerki, więc jego podwyższony poziom może świadczyć o zaburzeniu funkcjonowania tego narządu. Jeżeli nerki prawidłowo filtrują krew, poziom BUN powinien być utrzymany w granicach normy. Mocznik, końcowy produkt rozpadu białek, wytwarzany jest głównie w wątrobie, ale używa się go wraz z BUN i kreatyniną do oceny pracy nerek. Kreatynina (CRE) to związek azotowy powstający w organizmie w trakcie pracy mięśni i wydalany jest wraz z moczem. Jego poziom świadczy o kondycji nerek zwierzęcia. Podwyższony, szczególnie u kotów, może wskazywać na niewydolność nerek, ostrą lub przewlekłą.

• Ocena pracy wątroby (AST, ALT, BIL, ALP)

Kondycja wątroby jest określana przez następujące wskaźniki: GPT (ALAT/ALT), GOT (ASPAT/AST). Ich podwyższone wartości mogą świadczyć kolejno o uszkodzeniu hepatocytów, zastoju żółci czy niewydolności krążenia (ALT), lub chorobach wątroby, np. o stłuszczeniu czy zapaleniu (AST).

Kolejny parametr, bilirubina (BIL), to barwnik powstający w wyniku rozpadu hemoglobiny w organizmie. Jego podwyższona wartość we krwi oznacza żółtaczkę, której przyczyną może być np. anemia hemolityczna, zastój żółci lub upośledzenie czynności wątroby.

Parametr oznaczany jako ALP to fosfataza zasadowa/alkaliczna. Jego podwyższony poziom może świadczyć o chorobach wątroby i jelit, o procesie nowotworowym czy chorobie Cushinga. U młodych zwierząt podwyższony wynik ALP związany jest ze wzrostem kośćca.

Kontrola trzustki (AMY, cPL, fPL)

W podstawowym badaniu biochemicznym często jedynym parametrem świadczącym o kondycji trzustki jest amylaza (AMY), natomiast cPl czy fPL to specyficzna lipaza trzustkowa, psia (cPL, od canine) i kocia (fPL, od feline) i jest to parametr badany osobno. Podwyższona amylaza może świadczyć o zapaleniu trzustki, jednak u kotów nie jest to charakterystyczne tylko dla chorób tego narządu. Podwyższona amylaza może występować też w chorobach jelit i nerek. cPL i fPL są najczęściej badane po stwierdzeniu podwyższonej amylazy i służą do potwierdzenia lub wykluczenia zapalenia trzustki.

Poziom glukozy (GLU)

Jest to monosacharyd będący źródłem energii dla całego organizmu. Podwyższony poziom glukozy bardzo często towarzyszy silnemu stresowi u kotów i nie musi oznaczać cukrzycy. Aby to zweryfikować, należy dodatkowo zbadać poziom fruktozaminy oraz wykonać badanie moczu pod kątem obecności cukru. Hipoglikemia (poziom glukozy poniżej normy) może występować u kotów niedożywionych, wycieńczonych i u silnie zarobaczonych kociąt.

Poziom fosforu (P)

Jest to składnik mineralny, którego nadmiar może świadczyć o zaburzeniu pracy nerek lub przytarczyc u zwierząt dorosłych. U zwierząt młodych poziom fosforu jest często podniesiony – ich dieta powinna być bogatsza w fosfor, który jest znaczący w prawidłowym rozwoju kośćca i mięśni.

Poziom białka całkowitego (TP)

Często dzielone jest na albuminy i globuliny. Białko w organizmie pełni funkcję transportową dla substancji odżywczych czy leków. Białka są produkowane w wątrobie. Podwyższony poziom białek może świadczyć o odwodnieniu lub o chorobach nowotworowych. Obniżony poziom białek z reguły stwierdza się w upośledzeniu funkcjonowania nerek, wątroby lub wchłaniania z jelit. Uwaga, niska wartość stosunku albumin do globulin u kotów może świadczyć o FIP – wirusowym zapaleniu otrzewnej.

Coroczne kardiologiczne badania profilaktyczne psa i kota

Od momentu ukończenia 1. roku życia przez zwierzaka, warto raz do roku wykonać badanie kardiologiczne – badanie osłuchowe, EKG i echo serca (USG serca). Czasem może być potrzebna dodatkowa diagnostyka w postaci RTG lub TK. Szczególnie ważne jest to w przypadku ras psów i kotów genetycznie narażonych na choroby serca.

Profilaktyka – badania kardiologiczne u psów

Badanie pod kątem endokardiozy (niedomykalność zastawki) zalecane jest u ras psów: cavalier king charles spaniel, jamnik czy sznaucer miniaturowy.

Kontrola w celu ewentualnego wczesnego rozpoznania kardiomiopatii rozstrzeniowej (zaburzenie kurczenia się lewej komory serca) u ras: bokser, doberman i wilczarz.

Rasy, u których należy kontrolować serce pod kątem zwężenia zastawki aorty (skutkuje niewydolnością lewokomorową) to: bokser, golden retriever, rottweiler, owczarek niemiecki, nowofundland czy amstaff.

Profilaktyka – badania kardiologiczne u kotów

Badanie pod kątem kardiomiopatii rozrostowej, HCM (pogrubienie ściany lewej komory serca) należy wykonać u ras: maine coon, ragdoll, norweski leśny, brytyjski (krótko i długowłose), bengalski, pers, cornish rex, kot syberyjski, sfinks, devon rex, syjamski, birmański, burmski.

Badania profilaktyczne psa i kota – podsumowanie

Profilaktyka w postaci badań okresowych pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości w stanie zdrowia pupila. Nie wszystkie choroby dają widoczne objawy w początkowym etapie, dlatego wykonanie kilku podstawowych badań powinno być obowiązkowym punktem w corocznym bilansie zdrowotnym domowego zwierzaka. Wszystkie badania zazwyczaj można wykonać od ręki w większości gabinetów medycyny weterynaryjnej. Należy pamiętać, aby przed badaniami pupil był na czczo przez 8–10 godzin. Tak jak u ludzi, jedzenie przed pobraniem krwi do badań spowoduje otrzymanie niemiarodajnych wyników.