Jak skutecznie chronić psa lub kota przed pasożytami? Praktyczne porady

Pasożyty stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia naszych pupili - psów i kotów. Zarażenie nimi może prowadzić do groźnych chorób, a nawet do stanów zagrażających życiu – szczególnie u młodych zwierząt. Dowiedz się, jak skutecznie dbać o profilaktykę, regularne odrobaczanie oraz ochronę przed pchłami i kleszczami.

1. Czym są pasożyty?
2. Najczęściej występujące pasożyty wewnętrzne
3. Zarażenie pasożytami wewnętrznymi – profilaktyka
4. Najczęściej występujące pasożyty zewnętrzne
5. Zarażenie pasożytami zewnętrznymi – profilaktyka

Czym są pasożyty?

Przy opiece nad domowym pupilem często pojawia się kwestia odrobaczania oraz zabezpieczania go przed pchłami i kleszczami. Pasożyty, czyli organizmy czerpiące substancje odżywcze z organizmu żywiciela, dzieli się na wewnętrzne (endopasożyty) i zewnętrzne (ektopasożyty). Oprócz tego, że mogą przenosić choroby, ich obecność w organizmie może prowadzić do stanów zagrażających życiu, zwłaszcza u młodych zwierząt.

Najczęściej występujące pasożyty wewnętrzne

• Pierwotniaki z gatunku Giardia Intestinalis

Zarażenie następuje poprzez połknięcie cyst (form przetrwalnikowych pasożytów), najczęściej wskutek kontaktu z wodą skażoną fekaliami. Do takich źródeł należą przydomowe studnie korzystające z wód podskórnych, zbiorniki wodne takie jak stawy czy jeziora, a także wody rzek.

Objawy zakażenia obejmują nawracające biegunki o zielonobrązowym zabarwieniu i intensywnym, nieprzyjemnym zapachu. Często w kale obecne są krew i śluz, a jego konsystencja może wahać się od wodnistej po rozluźnioną. W przypadku podejrzenia zakażenia giardią niezbędna jest wizyta u lekarza weterynarii, wykonanie testów na obecność pierwotniaka w kale oraz wdrożenie leczenia (antybiotykoterapia).

Zaleca się codzienne kąpiele zwierzęcia lub przynajmniej oczyszczanie okolic odbytu preparatem z chloroheksydyną. Kluczowe jest także odkażenie wszystkich przedmiotów, z którymi pupil ma kontakt, takich jak podłogi (np. przy użyciu środka odkażającego lub mopa parowego), posłanie, miski czy kuweta w przypadku kotów. Jeśli to możliwe, warto na czas leczenia odizolować zwierzę w osobnym pomieszczeniu, zapewniając mu dostęp do pokarmu, wody i kuwety (dla kotów). Giardia może przenosić się zarówno z pupila na opiekuna, jak i odwrotnie, dlatego kluczowe jest zachowanie higieny, w tym dokładne mycie rąk po kontakcie ze zwierzęciem i przed jedzeniem.

• Płazińce – tasiemiec z gatunku Dipylidium Caninum

Tasiemiec to długi pasożyt o spłaszczonym ciele, podzielonym na segmenty (człony). Segmenty znajdujące się najdalej od główki (łac. scolex) to tzw. człony maciczne, które zawierają jaja pasożyta i są wydalane wraz z kałem zwierzęcia.

Cykl rozwojowy tasiemca rozpoczyna się od postaci dorosłej, bytującej w jelicie psa lub kota, gdzie składa jaja. Pakiety jaj są wydalane z kałem i następnie zjadane przez żywiciela pośredniego, którym jest pchła. W organizmie pchły dojrzewa postać larwalna tasiemca. Zwierzę, wylizując się lub iskając, przypadkowo zjada pchłę zakażoną larwą tasiemca, co umożliwia pasożytowi dostanie się do organizmu żywiciela ostatecznego. W jelitach larwa dojrzewa i rozpoczyna składanie jaj.

Najbardziej narażone na zarażenie tasiemcem są zwierzęta polujące, szczególnie koty wychodzące bez nadzoru opiekuna lub koty wolno żyjące. Charakterystyczne objawy zakażenia tasiemcem to: utrata masy ciała, brak apetytu, świąd w okolicach odbytu oraz widoczne gołym okiem człony maciczne pasożyta w okolicy odbytu. Wyglądem przypominają ziarenka ryżu – są małe, białawe i poruszają się, kurcząc oraz wydłużając.

Skuteczną metodą walki z tasiemcem są leki odrobaczające dostępne w gabinetach weterynaryjnych. Należy również pamiętać o profilaktyce, w tym o regularnym odrobaczaniu i stosowaniu środków przeciwpchelnych, ponieważ pchła pełni rolę żywiciela pośredniego i przenosi jaja tasiemca.

• Nicienie jelitowe, takie jak glista psia (Toxocara canis), glista kocia (Toxocara cati), tęgoryjec (Ancylostoma caninum), włosogłówka psia (Trichuris vulpis), oraz nicienie pozajelitowe – nicienie sercowe (Dirofilaria immitis) i nicienie płucne (Capillaria aerophila)

Nicienie to robaki obłe, które swoim wyglądem przypominają cienkie nitki makaronu. Ich cykl rozwojowy składa się z trzech głównych etapów: jaja, kilku stadiów larwalnych oraz postaci dorosłej. Do zarażenia żywiciela ostatecznego dochodzi przez połknięcie jaj lub larw, penetrację skóry, spożycie żywiciela pośredniego albo kontakt z powierzchnią, na której larwy zostały pozostawione przez żywiciela pośredniego.

Objawy inwazji nicieni mogą różnić się w zależności od miejsca bytowania pasożytów. Do najczęstszych symptomów należą kaszel i duszności (w przypadku nicieni płucnych), osłabienie, powiększenie obrysu brzucha (szczególnie u młodych zwierząt), obniżenie odporności czy nicienie widoczne w kale. Zwierzęta najczęściej zarażają się drogą pokarmową, jednak larwy nicieni sercowych mogą przenikać do organizmu poprzez ugryzienie przez żywiciela pośredniego takiego jak komar.

Jaja nicieni są mikroskopijne i niewidoczne gołym okiem, co oznacza, że mogą być przypadkowo wniesione do domu np. na butach. Z tego powodu regularne odrobaczanie jest niezwykle istotne, nawet w przypadku zwierząt niewychodzących.

Zarażenie pasożytami wewnętrznymi – profilaktyka

Aby uchronić pupila przed zarażeniem pasożytami wewnętrznymi, kluczowe znaczenie mają higiena oraz regularne odrobaczanie. Psy i koty do 6. miesiąca życia powinno się odrobaczać co miesiąc. Po ukończeniu 6. miesiąca życia zaleca się odrobaczanie co kwartał. W przypadku kotów wychodzących bez nadzoru opiekuna lub intensywnie polujących odrobaczanie powinno odbywać się co miesiąc, niezależnie od wieku zwierzęcia.

Najczęściej występujące pasożyty zewnętrzne

• Kleszcze

Kleszcze to pasożyty zaliczane do pajęczaków. W Europie występuje około 70 gatunków, z czego w Polsce wyróżnia się 19. Do najczęściej spotykanych należą:

• kleszcz pospolity (Ixodes ricinus),
• kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus),
• kleszcz psi (Rhipicephalus sanguineus),
• kleszcz jeżowy (Ixodes hexagonus).

Gołym okiem kleszcze są trudne do odróżnienia między sobą. Zazwyczaj mają jasnobrązową barwę, przy czym kleszcz pospolity wyróżnia się bordowym odwłokiem z czarną tarczką. Napite krwią mogą zwiększyć swoje rozmiary z niecałych 4 mm do nawet 10–12 mm.

Kleszcze przenoszą wiele groźnych chorób, takich jak borelioza, odkleszczowe zapalenie mózgu, erlichioza, anaplazmoza granulocytarna czy babeszjoza (tzw. „psia malaria”). Wszystkie te choroby charakteryzują się ciężkim przebiegiem i mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym neurologicznych. W skrajnych przypadkach mogą nawet zakończyć się zgonem pacjenta. Psy są bardziej narażone na te schorzenia niż koty, ale u kotów również mogą wystąpić powikłania, np. hemobartoneloza. Choroba ta, spowodowana ugryzieniem przez kleszcza lub pchłę, zwykle przebiega bezobjawowo, jednak u osłabionych kotów (np. z obniżoną odpornością lub zarażonych wirusem białaczki kotów – FeLV) mogą pojawić się dolegliwości, takie jak osłabienie, brak apetytu czy gorączka.

W związku z ociepleniem klimatu sezon na kleszcze trwa obecnie przez cały rok.

Chociaż wczesne lato i wczesna jesień to okresy ich największej aktywności, nawet zimą istnieje ryzyko, że zwierzę złapie kleszcza. Dlatego profilaktyka przeciwkleszczowa powinna być stosowana przez cały rok – znacznie łatwiej zapobiegać chorobom przenoszonym przez kleszcze niż je później leczyć.

• Pchły

Pchły to krwiopijne pasożyty, które mogą pełnić rolę żywiciela pośredniego dla tasiemca. Charakteryzują się spłaszczonym bocznie kształtem ciała, brakiem skrzydeł oraz długimi tylnymi kończynami, które umożliwiają im szybkie poruszanie się i przeskakiwanie z jednego żywiciela na drugiego. Najczęściej gromadzą się na ciele zwierzęcia w okolicach podbrzusza, nasady ogona oraz pod brodą. W tych miejscach można znaleźć ich odchody – ciemne drobinki, które po kontakcie z wodą barwią ją na czerwono, co wynika z zawartości krwi w diecie tych pasożytów. Duża inwazja pcheł, zwłaszcza u młodych zwierząt, może prowadzić do anemii. Dodatkowo ślina pcheł ma właściwości drażniące, przez co wywołuje intensywny świąd oraz reakcje alergiczne (tzw. alergiczne pchle zapalenie skóry).

Pchły składają jaja bezpośrednio na ciele żywiciela, skąd spadają na podłoże. Na tym etapie rozwijają się larwy, które odżywiają się szczątkami materii organicznej, w tym odchodami dorosłych pcheł. Dorosłe pchły mogą przetrwać długi czas poza żywicielem, gromadząc się w otoczeniu, np. w szparach i szczelinach w domu.

Zarażenie pasożytami zewnętrznymi – profilaktyka

Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów preparatów przeciwko pchłom i kleszczom: obroże, tabletki oraz krople. Warto pamiętać, że żaden z nich nie działa odstraszająco, jak np. środki na komary dla ludzi.

Po podaniu preparatu psu lub kotu martwe pchły zaczynają spadać z ciała zwierzęcia najczęściej w ciągu godziny. Ważne jest, aby unikać kąpieli pupila przez około 48 godzin po zastosowaniu środka – dotyczy to zarówno kropli (spot-on), jak i tabletek. Kleszcze natomiast mogą wbić się w skórę, jednak zanim zdążą się napić, zostają zatrute i usychają. Najczęściej zaschnięte kleszcze odpadają samoczynnie, choć czasem trzeba je usunąć ręcznie. Nie wymaga to specjalistycznych narzędzi – wystarczy delikatnie chwycić kleszcza i pociągnąć go ku górze, bez obaw o zmiażdżenie odwłoku.

Najbardziej skuteczne środki na kleszcze i inne pasożyty można kupić w gabinetach weterynaryjnych. Są one klasyfikowane jako leki, dlatego nie są dostępne w sklepach zoologicznych. Preparaty sprzedawane w sklepach, takie jak krople, obroże czy tabletki, często bazują na olejkach eterycznych lub fipronilu. Niestety, pasożyty wykazują coraz większą odporność na tę substancję, która jest stosowana od około 30 lat.

W przypadku obroży przeciwpchelnych i przeciwkleszczowych warto sprawdzić, czy producent zaleca ich zdejmowanie podczas kąpieli w zbiornikach wodnych takich jak stawy bądź jeziora. Niektóre substancje zawarte w obrożach mogą być szkodliwe dla organizmów wodnych.

Tabletki i krople to środki najczęściej polecane przez lekarzy weterynarii. Obie formy są bezpieczne dla zwierząt, mimo że niektórzy opiekunowie obawiają się stosowania tabletek, błędnie sądząc, że obciążają one wątrobę. W rzeczywistości zarówno tabletki, jak i krople wchłaniają się do organizmu, a następnie są metabolizowane przez wątrobę i wydalane przez skórę. Wątroba pełni funkcję oczyszczającą i przy prawidłowym funkcjonowaniu radzi sobie z takimi substancjami bez problemu.

Ilość substancji czynnej w preparatach jest wystarczająco duża, by działać skutecznie, a jednocześnie na tyle mała, by nie zaszkodzić zwierzęciu. Stąd też preparaty są podzielone według kategorii wagowych. Dobór odpowiedniej ochrony powinien być skonsultowany z lekarzem weterynarii. Specjalista oceni stan zdrowia pupila i pomoże wybrać najbardziej skuteczny oraz bezpieczny preparat.