Jak wyciągnąć psu i kotu kleszcza? Instrukcja krok po kroku

Kleszcze to uciążliwe pasożyty, które mogą przenosić groźne choroby na zwierzęta. Na szczęście ich usunięcie jest stosunkowo proste, o ile wiemy, jak się do tego zabrać. Jak bezpiecznie i skutecznie wyciągnąć kleszcza psu i kotu, by zminimalizować ryzyko infekcji? Co zrobić z kleszczem?

1. Jak wygląda kleszcz? Po czym go rozpoznać? Cechy charakterystyczne
2. Usuwanie kleszcza – jak to zrobić krok po kroku? Czego potrzebujesz do usunięcia kleszcza? Dezynfekcja miejsca ugryzienia – jak i czym to zrobić?
3. Jakie są objawy chorób wywoływanych przez kleszcze? Na co zwrócić uwagę u psa i kota?
4. Zapobieganie kleszczom – tabletki, krople, obroża na kleszcze – co wybrać?

Jak wygląda kleszcz? Po czym go rozpoznać? Cechy charakterystyczne

Kleszcze – kiedyś były zmorą głównie pory letniej, dziś ze względu na ocieplenie klimatu sezon na kleszcze trwa w zasadzie cały rok. Kleszcze zaliczane są do pajęczaków. W samej Europie istnieje ok. 70 gatunków kleszczy, natomiast w Polsce wyróżnia się 19.

Najczęściej spotykane gatunki kleszcza to:

• kleszcz pospolity (łac. Ixodes ricinus),
• kleszcz łąkowy (łac. Dermacentor reticulatus),
• kleszcz psi (łac. Rhipicephalus sanguineus),
• kleszcz jeżowy (łac. Ixodes hexagonus),
• obrzeżek gołębień (łac. Argas reflexus).

Oglądane gołym okiem są prawie nie do odróżnienia między sobą. Są owalne i mają charakterystyczny kształt odnóży – podobny do tych pajęczych. Napite krwią mogą zwiększyć swoje rozmiary z niecałych 4 mm aż do 10-12 mm. Mają zazwyczaj jasnobrązową barwę, jedynie kleszcz zwyczajny ma wyraźnie bordowy odwłok z czarną tarczką. Z wymienionych gatunków kleszczy tylko obrzeżek gołębień raczej nie żeruje na zwierzętach domowych, najczęściej wybiera gołębie skalne, gołębie miejskie, drób i inne ptaki oraz ludzi. Natomiast najrzadziej na ludziach żeruje kleszcz psi.

Usuwanie kleszcza – jak to zrobić krok po kroku? Czego potrzebujesz do usunięcia kleszcza? Dezynfekcja miejsca ugryzienia – jak i czym to zrobić?

Przy usuwaniu kleszcza najważniejsze są spokój i precyzja. Chociaż wyciąganie kleszcza sobie samemu, drugiej osobie lub dziecku jest dosyć łatwe, to w przypadku zwierzęcia może być trudniej. Zwierzakowi zazwyczaj trudno jest ustać spokojnie w miejscu, a do tego w precyzyjnym uchwyceniu kleszcza przeszkadza sierść czy brak dobrego oświetlenia. W takiej sytuacji warto poprosić kogoś o pomoc lub wybrać się do gabinetu weterynaryjnego, gdzie lekarz lub technik usunie kleszcza.

Bardzo ważne jest, aby przy usuwaniu „pasażera na gapę” nie ściskać ani nie zmiażdżyć jego odwłoka palcami. Wtedy płyny ustrojowe kleszcza przedostają się do organizmu żywiciela, co zwiększa ryzyko zachorowania na choroby odkleszczowe. Najprostszym przyrządem do usunięcia kleszcza jest kleszczołapka, czyli niewielkie narzędzie przypominające wyglądem łom (tzw. breszkę).

Podobnie działa tak zwane lasso na kleszcze, czyli przypominający długopis chwytak. Po naciśnięciu przycisku pojawia się pętla, którą trzeba przełożyć pod kleszczem. Następnie zaciśniętą i trzymaną pionowo pętle trzeba pociągnąć ku górze. Kleszcza można usunąć też za pomocą pincety, ale jest to metoda trochę bardziej ryzykowna ze względu na możliwość niewłaściwego chwycenia kleszcza i zmiażdżenia go, gdy nadal jest wkłuty.

Po wyjęciu kleszcza należy się go pozbyć – albo umieszczając go w alkoholu min. 40% lub środku do dezynfekcji, albo przez zmiażdżenie. Ważne, aby nie miażdżyć go w palcach, ponieważ istnieje ryzyko przedostania się płynów ustrojowych kleszcza przez mikrouszkodzenia na skórze. Najlepiej umieścić go między kartkami papieru lub w chusteczce i zmiażdżyć np. dnem szklanki.

Miejsce ugryzienia należy zdezynfekować za pomocą gazy lub wacika nasączonego środkiem do dezynfekcji skóry, a w przypadku braku takowego – spirytusem lub jodyną. Bezpośrednio po wyjęciu kleszcza może pojawić się grudka na skórze czy zaczerwienienie wokół miejsca wkłucia. Takie miejsce może swędzieć, piec i być lekko bolesne. W skrajnych przypadkach zwierzę może nie dawać się dotknąć w okolicach odczynu. Wymienione objawy powinny ustąpić w ciągu kilku godzin, maksymalnie kilku dni. W razie utrzymywania się czy nasilenia objawów lub pojawienia się dodatkowo gorączki i wymiotów czy biegunki, konieczna będzie wizyta u lekarza weterynarii.

W większości przypadków organizm sam wydali ciało obce poprzez wytworzenie strupa, jednak czasem lekarz może zadecydować, że pozostałość kleszcza należy wyciągnąć (np. jeśli w skórze pozostała jego znaczna część lub gdy wbił się bardzo głęboko).

Jakie są objawy chorób wywoływanych przez kleszcze? Na co zwrócić uwagę u psa i kota?

Kleszcze przenoszą groźne dla ludzi i zwierząt choroby, między innymi: boreliozę, odkleszczowe zapalenie mózgu, erlichiozę, anaplazmozę granulocytarną, babeszjozę (tzw. psia malaria; chorują na nią najczęściej właśnie psy). Każda z tych chorób wiąże się z dotkliwym przebiegiem i groźnymi powikłaniami, między innymi w obszarze układu nerwowego. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do zgonu pacjenta.

Na wymienione choroby bardziej narażone są psy niż koty. U kotów w naszych szerokościach geograficznych wskutek ugryzienia przez kleszcza (ale też przez pchłę) może pojawić się hemobartoneloza. Przebiega ona najczęściej bezobjawowo lub organizm sam ją zwalcza. Jedynie koty chore, słabe, o obniżonej odporności (np. zarażone FeLV – wirusem białaczki kotów) mogą doświadczać nieswoistych objawów, takich jak osłabienie, brak apetytu, gorączka.

Najgroźniejszymi chorobami odkleszczowymi u psów są babeszjoza, borelioza, anaplazmoza i erlichioza. W przypadku zaobserwowania symptomów którejś z nich należy jak najszybciej udać się do lekarza weterynarii i zgłosić fakt ugryzienia przez kleszcza przed wystąpieniem objawów.

Babeszjoza jest wywoływana przez pierwotniaka Babesia canis. Niewykryta na czas i nieleczona prowadzi nieuchronnie do zgonu zwierzęcia. Kiedy pierwotniak przedostanie się do krwiobiegu zwierzęcia, zaczyna namnażać się w krwinkach czerwonych, co prowadzi do ostrej niewydolności nerek, anemii, leukopenii i niewydolności wątroby.

Objawy babeszjozy, które można zaobserwować, to:

• osłabienie,
• apatia,
• brak apetytu,
• brak chęci do ruchu,
• gorączka,
• biegunka,
• wymioty,
• bóle stawów.

W badaniu klinicznym stwierdza się:

• odwodnienie,
• zażółcenie lub zblednięcie błon śluzowych,
• powiększenie śledziony i węzłów chłonnych.

Uwaga – wszystkie wymienione objawy nie muszą pojawić się jednocześnie. Często występuje tylko jeden objaw lub
kilka z wyżej wymienionych.

Dowiedz się więcej, czym jest parwowiroza u psa – jakie daje objawy i jak ją leczyć?

Borelioza to choroba najczęściej kojarzona z kleszczami. Wywołują ją krętki Borrelia burgdorferi, których obecność stwierdza się najczęściej u kleszczy pospolitych i jeżowych.

Objawy boreliozy u psa i kota:

• kulawizna niezwiązana z kontuzją – dotykająca raz jedną, raz drugą łapę,
• obrzęk stawów,
• ból i sztywność przy poruszaniu się,
• gorączka,
• letarg,
• zapalenie nerek, mięśnia sercowego, pęcherza moczowego, powiększenie węzłów chłonnych,
• zaburzenia neurologiczne, takie jak nieuzasadniona agresja, drgawki, nagła zmiana zachowania,
• rumień, często trudny do zaobserwowania u zwierząt ze względu na okrywę włosową.

Niestety, okres inkubacji choroby jest długi, wynosi od dwóch do pięciu miesięcy od zarażenia. Z tego powodu diagnostyka jest utrudniona.

Anaplazmoza granulocytarna to choroba przenoszona przez kleszcze zwyczajne. Bakterie Anaplasma phagocytophilum po przedostaniu się do organizmu psa mogą wywoływać objawy takie jak:

• apatia,
• gorączka,
• brak apetytu,
• bóle stawów,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• bladość błon śluzowych,
• biegunka,
• wymioty.

Okres inkubacji wynosi 7 do 14 dni. Konieczna jest wizyta u lekarza weterynarii i wykonanie specjalistycznych badań, a następnie wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Erlichioza wywoływana jest przez Gram-ujemne bakterie nazywane riketsjami. Są to pasożyty wewnątrzkomórkowe. Po przedostaniu się do organizmu żywiciela atakują monocyty, trombocyty i granulocyty, czyli dwa typy białych krwinek odpowiadających za reakcje odpornościowe organizmu oraz płytki krwi odpowiadające za procesy krzepnięcia.

Erlichioza może występować w trzech postaciach:

• Postać ostra – charakterystycznymi objawami są blade lub sine śluzówki, powiększone węzły chłonne, krwawienia z nosa związane z zaburzeniami krzepliwości i problemy z układem oddechowym. Mogą również wystąpić zaburzenia koordynacji ruchowej oraz miejscowa przeczulica.
• Postać przewlekła – wiąże się najczęściej ze spadkiem masy ciała, osłabieniem, bolesnością brzucha, wymiotami, bladymi błonami śluzowymi. W badaniu USG można zaobserwować między innymi powiększoną wątrobę i śledzionę. Z czasem może pojawić się zapalenie stawów, kłębuszkowe zapalenie nerek i zmiany w gałce ocznej.
• Postać subkliniczna – na nią najbardziej narażone są psy z osłabionym układem immunologicznym. Pojawia się często po przechorowaniu postaci ostrej i może trwać w uśpieniu miesiące, a nawet lata. Ogólny stan zapalny organizmu manifestuje się najczęściej apatią, znacznym spadkiem masy ciała i niechęcią do ruchu.

Pierwsze objawy erlichiozy mogą wystąpić od siedmiu dni do ok. trzech tygodni od ukąszenia kleszcza.

Zapobieganie kleszczom – tabletki, krople, obroża na kleszcze – co wybrać?

Jak zatem zabezpieczyć swojego zwierzaka przed kleszczami? Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów preparatów: obroże, tabletki oraz krople. Żadne nie działają odstraszająco, jak np. środki na komary dla ludzi.

Po podaniu psu lub kotu preparatu kleszcz nadal będzie mógł wbić się w skórę, jednak zanim zdąży się napić, zatruje się i uschnie. Wtedy najczęściej zaschnięte kleszcze odpadają samoczynnie, niekiedy jednak trzeba je wyciągnąć. Nie trzeba wtedy używać żadnych specjalnych narzędzi, ponieważ nie ma obaw o zmiażdżenie odwłoku – wystarczy złapać kleszcza i pociągnąć ku górze.

Skuteczne środki na kleszcze i inne pasożyty można zakupić w gabinecie weterynaryjnym – preparaty te są dostępne jedynie tam, ponieważ są klasyfikowane jako leki i nie są dopuszczone do sprzedaży w sklepach.

Krople, obroże i tabletki, które można kupić w sklepach zoologicznych, bazują najczęściej na olejkach eterycznych lub fipronilu, na który kleszcze zdają się być coraz bardziej odporne. Substancja ta jest w użyciu od około trzydziestu lat, więc to jak najbardziej możliwe, że pasożyty wykształciły pewien poziom odporności na nią.

W przypadku obroży dla psów warto zwrócić uwagę, czy producent zaleca zdejmowanie jej na czas kąpieli w stawie, jeziorze czy innym zbiorniku wodnym. Część substancji zawartych w takich obrożach może szkodzić organizmom tam bytującym.

Najczęściej polecane przez lekarzy weterynarii są tabletki oraz krople. Jedne i drugie są bezpieczne dla organizmu. Często od opiekunów słyszy się, że wolą nie podawać tabletek, ponieważ według ich opinii obciążają one wątrobę. Nie jest to prawda, ponieważ niezależnie od tego, czy preparat zostanie nakropiony na kark, czy podany w formie doustnej, i tak musi wchłonąć się do organizmu. Następnie jest stopniowo usuwany przez skórę, a także metabolizowany przez wątrobę – na tym właśnie polega jego skuteczność. Wątroba natomiast sama w sobie pełni funkcję oczyszczającą, więc przy normalnym funkcjonowaniu przetwarza dużo więcej szkodliwych substancji.

Z tego powodu tak ważna jest konsultacja z lekarzem weterynarii podczas dobierania odpowiedniej ochrony dla pupila – lekarz będzie w stanie ocenić, czy stan zdrowia zwierzaka pozwala na zastosowanie danego środka oraz jaki preparat będzie najbardziej skuteczny.

Niniejszy artykuł nie stanowi oraz nie zastępuje porady lekarskiej. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów u zwierzęcia należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza weterynarii.