Higiena jamy ustnej psa i kota. Jak dbać o zęby zwierząt domowych?

Higiena jamy ustnej zwierząt towarzyszących, takich jak psy i koty, stanowi istotny element profilaktyki zdrowotnej, który wciąż bywa niedoceniany zarówno przez właścicieli, jak i niektórych praktyków weterynaryjnych. Choroby przyzębia, obejmujące m.in. zapalenie dziąseł i paradontozę, należą do najczęściej diagnozowanych problemów stomatologicznych u tych gatunków, a ich przewlekły charakter może prowadzić do poważnych konsekwencji ogólnoustrojowych, w tym chorób serca, nerek i wątroby. Regularne mycie zębów, jako element codziennej pielęgnacji, ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu nagromadzeniu płytki bakteryjnej i kamienia nazębnego. W artykule omówione zostaną zasady prawidłowej higieny jamy ustnej u psów i kotów, skuteczność domowych metod czyszczenia zębów oraz wskazania do profesjonalnych zabiegów stomatologicznych w gabinecie weterynaryjnym.

1. Czy psom i kotom myje się zęby?  
2. Czym myć zęby kotu lub psu?
3. Jak dbać o zęby psa lub kota i wspierać higienę jamy ustnej?
4. Najczęstsze choroby jamy ustnej psa i kota – niepokojące objawy
5. Higiena jamy ustnej psa i kota – najczęściej zadawane pytania
6. Higiena jamy ustnej kota i psa – podsumowanie

Czy psom i kotom myje się zęby?  

Zarówno psom, jak i kotom zaleca się regularne mycie zębów jako podstawową metodę profilaktyki chorób jamy ustnej. U zwierząt domowych, podobnie jak u ludzi, dochodzi do gromadzenia się płytki bakteryjnej, która przy braku odpowiedniej higieny ulega mineralizacji i przekształca się w kamień nazębny. Mycie zębów zwierzętom nie jest procedurą nienaturalną ani zbędną – jest to uznana, skuteczna praktyka weterynaryjna, rekomendowana przez liczne towarzystwa stomatologii weterynaryjnej.

Czym myć zęby kotu lub psu?

Pasta do zębów dla psów i kotów – jak ją wybrać?

Specjalistyczne pasty weterynaryjne – często o atrakcyjnym dla zwierzaka smaku – można kupić w sklepach zoologicznych, w gabinetach weterynaryjnych i przez internet. Na początek, niezależnie w jakim wieku zwierzę jest przyzwyczajane do mycia zębów, warto użyć zwykłej, nieenzymatycznej pasty. Z czasem można przejść na pastę enzymatyczną, która jest wysoko ścierna. W procesie nauki często większość pasty ląduje na podłodze, pupilu, opiekunie lub jest po prostu zjadana. Lepiej poświęcić w tym celu tubkę pasty o nieco niższej jakości.

Jak wybrać szczoteczkę do mycia zębów pupila?

Nie ma jednego, uniwersalnego narzędzia do mycia zębów psu czy kotu – o tym, które wybrać najlepiej zadecydować po przetestowaniu dostępnych opcji, w zależności od wygody użycia i komfortu zwierzaka.

• Specjalna szczoteczka weterynaryjna z podwójną główką, która włosiem „obejmuje” ząb od zewnętrznej i wewnętrznej strony.
  Wady: z reguły jest dość droga, rączka jest wykonana z plastiku, który może podrażniać dziąsła lub ulec zniszczeniu przez pogryzienie.
  Zalety: zapewnia dokładne czyszczenie, doskonały wybór przy cierpliwym zwierzaku.
• Szczoteczka do zębów dla dzieci
  Wady: wspomniana powyżej plastikowa rączka, włosie, chociaż miękkie, może podrażniać dziąsła.
  Zalety: szeroka dostępność, niska cena. Najlepiej używać gdy zwierzę nie ma tendencji do krwawiących dziąseł i podrażnień.
• Gaza nawinięta na palec
  Wady: opiekun musi włożyć palec do jamy ustnej zwierzaka, narażając się na ugryzienie.
  Zalety: opiekun jest w stanie wyczuć, czy dotyka zęba, czy dziąseł i dzięki temu uniknąć drażnienia ich. Sprawdzi się zarówno u kotów, jak psów każdej wielkości. Poza tym, niska cena i szeroka dostępność.
• Silikonowa szczoteczka zakładana na palec
  Wady: jak wyżej, palec opiekuna jest narażony na pogryzienie. Materiał, z którego wykonana jest szczoteczka jest stosunkowo gruby i twardy, więc jej włosie może drażnić śluzówkę dziąseł.
  Zalety: bardzo często dodawana jest do opakowania pasty do zębów, sprawdzi się u średniej wielkości psów.

Jak dbać o zęby psa lub kota i wspierać higienę jamy ustnej?

Zarówno w przypadku psów i kotów, profilaktykę i utrzymanie higieny jamy ustnej można wspomóc dodając do wody lub pokarmu specjalne preparaty minimalizujące mineralizację śliny. Można podawać również specjalne smaczki do żucia, które zawierają sproszkowane algi, i pod wpływem przeżuwania, przebywając nieco dłużej w jamie ustnej, zmieniają pH śliny i zapobiegają gromadzeniu się osadu. Zarówno w przypadku psów, jak kotów, podawanie suchej karmy nie jest profilaktyką ani wsparciem higieny jamy ustnej. Wręcz przeciwnie – produkt ten jest nasmaczany za pomocą substancji na bazie tłuszczu (ponieważ tłuszcz to najlepszy nośnik smaku). Można to wyczuć np. zanurzając rękę w worku z suchą karmą; po wyjęciu będzie pokryta tłustym filmem, często dość trudnym do zmycia. Nietrudno dojść do wniosku, że taki sam osad zbiera się na zębach. Argument, że ostre krawędzie kawałków karmy za pomocą tarcia zdrapują osad z zębów przy rozgryzaniu, również należy włożyć między bajki. Sucha karma jest zbyt miękka w porównaniu do osadu nazębnego, aby móc go zdjąć z powierzchni zęba. Poza tym koty i psy rozgryzają karmę za pomocą płaskiej powierzchni trzonowców, co sprawia, że pozostałe zęby, takie jak przedtrzonowce i siekacze, nie biorą udziału w tym procesie, więc nie mają szans na domniemane czyszczenie. Jeśli zaś chodzi o specjalistyczne smaczki, zasada ich działania jest taka sama. Są rozgryzane jedynie za pomocą trzonowców i nie są na tyle twarde, by pomóc zdjąć osad nazębny. Należy również pamiętać, że podawanie jakichkolwiek smakołyków nie zastąpi szczotkowania zębów.

Najczęstsze choroby jamy ustnej psa i kota – niepokojące objawy

Choroby jamy ustnej u psów i kotów mają charakter przewlekły i postępujący, a ich pierwsze objawy bywają trudne do zauważenia przez opiekunów. Do najczęstszych jednostek chorobowych należą zapalenie dziąseł, zapalenie przyzębia, resorpcja zębów (szczególnie u kotów), nadziąślaki, a także złamania zębów i odkładanie się kamienia nazębnego. Zapalenie dziąseł jest najwcześniejszą formą choroby przyzębia i charakteryzuje się zaczerwienieniem, obrzękiem i krwawieniem dziąseł. Nieleczone prowadzi do zapalenia przyzębia, które obejmuje głębsze struktury podtrzymujące zęby, powodując ich rozchwianie, ból i utratę.

U kotów powszechnym problemem jest plazmocytarne zapalenie jamy ustnej, którego etiologia nie jest w pełni poznana, lecz podejrzewa się udział czynników immunologicznych i zakaźnych (np. kaliciwirus). Chorobie towarzyszy silny ból, trudności w jedzeniu, ślinotok oraz nieprzyjemny zapach z pyska. Inne objawy, które powinny skłonić opiekuna do konsultacji weterynaryjnej, to: nieprzyjemny zapach z jamy ustnej, nadmierne ślinienie, trudności w przeżuwaniu pokarmu, jednostronne żucie, unikanie twardych pokarmów, utrata apetytu, krwawienie z jamy ustnej, zmiany w zachowaniu (np. agresja przy dotykaniu pyska), a także widoczne zmiany w jamie ustnej (np. nalot, obrzęk, owrzodzenia). Wczesna interwencja weterynaryjna ma kluczowe znaczenie dla zatrzymania procesu chorobowego i poprawy komfortu życia zwierzęcia.

Higiena jamy ustnej psa i kota – najczęściej zadawane pytania

Jak przyzwyczaić kota do mycia zębów? 

Jeśli opiekun nauczy kociaka od małego poddawania się takiemu zabiegowi, nie będzie stanowiło to problemu, gdy kot dorośnie. Gdy trzeba nauczyć dorosłego kota czyszczenia zębów, sprawa wygląda podobnie jak z przyzwyczajaniem zwierzęcia do obcinania pazurów. Pierwszym krokiem będzie oswojenia kota z pastą do zębów – te weterynaryjne mają najczęściej mięsny smak, więc są atrakcyjne dla zwierzaka. Można dać kotu trochę pasty do zlizania z palca, ale nie należy robić nic na siłę. W kolejnym etapie trzeba oswoić kota z faktem, że opiekun zagląda mu do pyszczka. Taką interakcję najlepiej zacząć od głaskania, zachęcenia kota do wskoczenia na kolana i nagrodzenia go za to. Dopiero wtedy można przejść do dotknięcia okolic pyszczka, delikatnego uniesienia kotu warg z przodu i z boków, czy odsłonięcia dolnych siekaczy. Ten krok również należy nagrodzić. Kiedy kot akceptuje taki rodzaj „zabawy”, można oswajać go ze szczoteczką do zębów lub palcem owiniętym w gazę. Należy mieć na uwadze, że nie uchroni ona palca przed ugryzieniem, gdy kot straci cierpliwość. Można myć kotu zęby etapami, przykładowo jednego dnia lub tygodnia skupić się na myciu lewego łuku szczęki, a w kolejnym lewego łuku żuchwy i tak po kolei.

Jak przyzwyczaić psa do mycia zębów?

Najlepiej jest uczyć psa szczotkowania zębów od małego ale dorosłego psiaka też da się przyzwyczaić do tego zabiegu. Kluczem jest cierpliwość i konsekwentne działanie. Dobrze jest zacząć od małych kroków, np. pogłaskania w okolicy pyszczka i uniesienia psu wargi. Po paru dniach powtarzania tej czynności można dodać kolejne kroki, jak np. pokazanie psu i danie do obwąchania szczoteczki i pasty, dotknięcie szczoteczką zęba, przejechanie po nim itd. Całość oczywiście trzeba nagrodzić smaczkiem, niezależnie od tego, czy pies był w tym czasie spokojny, czy żywo zainteresowany działaniem opiekuna. Takie czynności powtarzane codziennie. Pozwolą psu oswoić się ze szczotkowaniem zębów i finalnie uznać je za część swojej rutyny.

Jak często czyścić zęby psu?

Mycie zębów powinno odbywać się codziennie, raz dziennie – pora nie ma znaczenia, ponieważ psy po umyciu zębów mogą dalej bez przeszkód spożywać pokarm. Za każdym razem pies powinien być nagrodzony. Jest to metoda pozytywnego wzmocnienia, która w sposób możliwie bezstresowy pozwala nauczyć psa nowych czynności.

Nieprzyjemny zapach z pyska psa lub kota – co robić? 

Zapach z jamy ustnej u zdrowego zwierzęcia jest charakterystyczny, ale neutralny. Przy stosowaniu odpowiedniej profilaktyki powinien taki pozostawać niezależnie od okoliczności, np. diety. Wiadomo, że zaraz po zjedzeniu ryby czy jajka, pupilowi nie będzie pachniało z pyszczka najlepiej, ale jest to stan fizjologiczny. Nieprzyjemny zapach mogą powodować zarówno bakterie namnażające się wraz z osadem nazębnym, jak np. choroby przewodu pokarmowego. Gdy zapach z jamy ustnej pupila zmienia się, staje się nieprzyjemny, należy skonsultować to z lekarzem weterynarii.

Higiena jamy ustnej kota i psa – podsumowanie

Higiena jamy ustnej psów i kotów jest integralnym elementem ich ogólnej profilaktyki zdrowotnej. Regularne szczotkowanie zębów, stosowanie odpowiednich preparatów stomatologicznych oraz okresowe kontrole weterynaryjne skutecznie zapobiegają rozwojowi chorób przyzębia i innych patologii jamy ustnej. Nieleczone schorzenia mogą prowadzić do bólu, utraty zębów, a nawet powikłań ogólnoustrojowych. Właściwa edukacja opiekunów oraz wczesne wykrywanie objawów pozwalają na szybką reakcję i wdrożenie skutecznego leczenia. Dbałość o stan jamy ustnej zwierzęcia powinna być traktowana z taką samą powagą, jak profilaktyka chorób wewnętrznych, co przyczynia się do wydłużenia życia i poprawy jego jakości.