Nadziąślak – przyczyny, objawy i leczenie

Pomimo tego, że nadziąślaki są zmianami o łagodnym charakterze, pod pewnymi względami przypominają zmiany nowotworowe. Dlatego też pojawienie się tego typu guzku w okolicach dziąseł powinno być zawsze powodem do przeprowadzenia wnikliwej diagnozy.

Co to jest nadziąślak? Czy to nowotwór?

Nadziąślaki to najczęściej występujące zmiany zapalno-rozrostowe dziąseł. Występują najczęściej w okolicy sąsiadującej z zębami, rzadziej w odcinkach bezzębnych. Mogą także rozwijać się w okolicy implantów zębowych. W przeszłości kwalifikowane były jako nowotwory, obecnie uważa się je za zmiany odczynowe. Wywoływane są przez czynniki miejscowe i ogólnoustrojowe. Najczęściej powstają w odpowiedzi na przewlekłe urazowe działanie:

• kamienia nazębnego
• źle dopasowanych uzupełnień protetycznych
• nieprawidłowo wykonanych wypełnień ubytków
• ostrych brzegów ubytków próchnicowych, w tym pozostawionych korzeni zębów
• używek (alkoholu, nikotyny)

Mogą być także wywoływane przez inne czynniki, m.in. zaburzenia immunologiczne, uraz mechaniczny dziąsła czy awitaminozy. Częstsze występowanie nadziąślaków u kobiet w ciąży (nadziąślak ciążowy) i stosujących antykoncepcję hormonalną wskazuje na udział hormonów w ich etiologii. Nadziąślaki mogą też występować u dzieci w okresie wymiany uzębienia mlecznego na stałe.

Jak wyglądają nadziąślaki?

Nadziąślaki najczęściej zlokalizowane są w przednim odcinku szczęki. Pacjenci zwykle dość późno zauważają pojawienie się zmiany na dziąsłach. Opisują ją jako zgrubienie, guzek czy narośl na dziąśle. Nadziąślaki są to zmiany uszypułowane, żywoczerwone lub w kolorze dziąseł. Czerwona barwa pochodzi od bogatego utkania naczyniowego i oznacza większą podatność na urazy i skłonność do krwawień.

Na powierzchni guza może powstać owrzodzenie. Taki wygląd może sugerować nowotworowy charakter zmiany, dlatego bardzo ważna jest wnikliwa diagnostyka różnicowa. Nadziąślaki najczęściej osiągają wielkość do 1–3 cm, rzadziej rozrastają się do większych rozmiarów. Dotyczy to głównie sytuacji, kiedy po zbyt oszczędnym usunięciu guza doszło do wznowy.

Czym jest guz ciążowy – nadziąślak naczyniakowaty?

Szczególnym rodzajem zmian zapalno-rozrostowych jest guz ciążowy (nadziąślak naczyniakowaty). Ma postać szybko rosnącego guza zlokalizowanego na dziąśle. Pojawia się w pierwszym i drugim trymestrze ciąży u ok. 5 proc. kobiet. Powstaje wskutek zwiększonej w ciąży odpowiedzi zapalnej na czynniki drażniące dziąsła, np. zalegającą, wskutek niedostatecznej higieny jamy ustnej, płytkę nazębną  Guzy ciążowe zlokalizowana są głównie w szczęce. Łatwo krwawią samoistnie lub pod wpływem niewielkiego urazu. Mogą przybrać rozmiary zaburzające normalne funkcjonowanie.

Postępowanie zależne jest od wielkości guza i generowanych przez niego dolegliwości. Jeśli zmiana jest mała, nie krwawiącą, bezbolesna, można pozostawić ją do obserwacji. W większości przypadków guzy ciążowe ulegają wygojeniu po urodzeniu dziecka. Należy jednak usunąć czynniki drażniące (np. nawisające wypełnienia, kamień nazębny) i utrzymywać dobrą higienę jamy ustnej. W przypadku dużych zmian powodujących dolegliwości, konieczne może być ich chirurgiczne usunięcie.

Jakie dolegliwości powodują nadziąślaki?

Nadziąślaki mogą utrudniać wykonywanie zabiegów higienicznych (szczotkowanie, nitkowanie zębów), spożywanie pokarmów, użytkowanie protez, a także prawidłową wymowę.

W przypadku bogatego unaczynienia łatwo o krwawienie z guza, nawet pod wpływem niewielkiego urazu. Jeśli zlokalizowane są w odcinku przednim lub gdy osiągają duże rozmiary, mogą mieć negatywne skutki estetyczne i wpływać przez to na samopoczucie pacjenta. W niektórych przypadkach pod wypływem ucisku nadziąślaka na kość dochodzi do jej niszczenia i rozchwiania zębów.

Jak diagnozuje się nadziąślaki?

Nadziąślaki mogą wykazywać cechy sugerujące ich nowotworowy charakter. Będzie to: szybkie tempo wzrostu, osiąganie dużych rozmiarów, bogate unaczynienie guza, owrzodzenie na jego powierzchni, jak również resorpcję kości i rozchwianie zębów w sąsiedztwie guza.

Diagnostyka nadziąślaków obejmuje:

1. Wywiad
2. Badanie jamy ustnej
3. Badanie węzłów chłonnych głowy i szyli
4. Diagnostykę radiologiczną – umożliwia wykluczenie zmian w kości
5. Badanie histopatologiczne usuniętego guza – potwierdzające jeden z typów nadziąślaka: zapalny, włóknisty lub olbrzymiokomórkowy.

Na czym polega leczenie nadziąślaków?

Leczenie nadziąślaków polega na ich chirurgicznym usunięciu za pomocą skalpela lub lasera. Z uwagi na duże ryzyko wznowy, zabieg musi być radykalny, czyli obejmować guz wraz z marginesem zdrowych tkanek. W przypadku dużych zmian lub zlokalizowanych w odcinku estetycznym konieczne może okazać się wykonanie dodatkowego zabiegu plastycznego. Jego celem będzie poprawa estetyki tkanek miękkich, utraconych podczas usuwania guza.

Należy również pamiętać o wyeliminowaniu czynników, które doprowadziły do powstania zmiany, m.in.
•    utrzymywać dobrą higienę jamy ustnej
•    regularnie usuwać złogi nazębne w gabinecie dentystycznym
•    wyleczyć ubytki próchnicowe
•    usunąć korzenie nienadające się do leczenia
•    wykonać nowe uzupełnienia protetyczne w miejsce starych, niespełniających swojej funkcji
•    wyeliminować używki.

Pozostawienie ich zwiększa ryzyko wznowy, która zazwyczaj osiąga dużo większe rozmiary. Może do niej dojść w krótkim czasie po zabiegu chirurgicznym. Dlatego też wszyscy pacjenci, którzy przeszli zabieg usunięcia nadziąślaka, wymagają okresowych wizyt kontrolnych.