Recesja dziąseł – przyczyny, jak wygląda leczenie?

Co to jest recesja dziąseł?

Recesja to nieprawidłowość polegająca na odsłonięciu części korzenia zęba na skutek przemieszczenia się brzegu dziąsła w stronę wierzchołka korzenia zęba. Problem może dotyczyć osób w każdym wieku, nawet dzieci. Prawdopodobieństwo pojawienia się zaniku dziąseł wzrasta z wiekiem. Dotyczy co drugiej dorosłej osoby do 64. roku życia i jeszcze większego odsetka osób starszych. Może występować w obrębie jednego (recesje pojedyncze) lub wielu zębów (recesje mnogie). Najczęściej cofnięte dziąsła można spotkać od strony wargowej i policzkowej (rzadziej na powierzchniach językowych i podniebiennych zębów).

Problem może pojawić się u osób z bardzo dobrą lub niedostateczną higieną jamy ustnej – w drugiej grupie osuwanie się dziąseł będzie można zauważyć na wszystkich powierzchniach zębów. Cofanie się dziąseł jest zaburzeniem nie tylko estetycznym. Może towarzyszyć mu nadwrażliwość zębiny, ubytki przyszyjkowe niepróchnicowego pochodzenia oraz próchnica.

Recesja dziąseł – jakie są przyczyny?

Recesje dziąsłowe mogą powstawać na skutek działania, a najczęściej współdziałania, różnych czynników. Można je podzielić na:
•     uwarunkowania anatomiczne, związane z budową kości, zębów i tkanek miękkich,
•     czynniki patologiczne, do których zalicza się m.in płytkę bakteryjną i urazy.

W pierwszej grupie przyczyną zaniku dziąseł może być zbyt cienka blaszka kostna pokrywająca ząb lub jej częściowy ubytek. Może to mieć związek z dysproporcją pomiędzy grubością kości i korzeni zębów. Może też być wynikiem nieprawidłowego ustawienia zębów w łuku, np. stłoczenia czy nachylenia zębów w stronę warg. Zwiększone ryzyko recesji występuje również przy cienkim biotypie dziąseł (cienka grubość dziąsła, występuje u 25 proc. ludzi) oraz niekorzystnym sposobie przyczepu wędzidełka wargi i fałdów błony śluzowej, powodującym pociąganie dziąsła (pull syndrome).

W drugiej grupie ważną rolę odgrywa płytka bakteryjna. Produkty metabolizmu bakterii oraz wywarzane przez nie toksyny mają niekorzystny wpływ na tkanki miękkie i przy braku lub niedostatecznej higienie jamy ustnej, mogą prowadzić do zapalenia dziąseł, a następnie zapalenia kości wyrostka zębodołowego (paradontoza). W ich przebiegu dochodzi do przemieszczania tkanek w stronę wierzchołków zębów i odsłonięcia korzeni (osuwanie się dziąseł, opadanie dziąseł).

Osuwające się dziąsła po urazie

Recesje dziąseł mogą powstawać także na skutek powtarzających się urazów, zwłaszcza u pacjentów z cienkim biotypem dziąsła. Mogą być one powodowane błędami podczas zabiegów higienicznych (szczotkowania i nitkowania zębów), noszeniem kolczyków w jamie ustnej, niewłaściwym wykonaniem uzupełnień protetycznych, uprawianiem parafunkcji czy zgryzem urazowym.

Pacjenci czasem zastanawiają się na temat związku powstałych recesji z przebytym leczeniem ortodontycznym. Chociaż część autorów nie widzi takiej zależności, nowa pozycja zęba w łuku może stać się czynnikiem ryzyka zaniku dziąsła, a w połączeniu z cienkim biotypem czy urazowym szczotkowaniem zwiększyć prawdopodobieństwo cofnięcia się dziąsła.

Jakie są objawy recesji dziąseł?

Cofnięta linia dziąseł jest częstą przyczyną zgłaszania się pacjentów do gabinetów dentystycznych. Powodem jest głównie pogarszający się efekt estatyczny. Osuwanie się dziąseł w przypadku recesji postępuje stopniowo, zatem jest początkowo trudne do zauważenia.

Zazwyczaj pacjenci odczuwają ból podczas mycia zębów, jedzenia i picia. Odsłonięcie powierzchni korzenia zwiększa także ryzyko akumulacji płytki bakteryjnej na jego powierzchni, a w konsekwencji rozwoju próchnicy. Jej leczenie może nastręczać sporo trudności m.in. ze względu na niekorzystną lokalizację i bliskość miazgi. Warto dodać, że recesje mogą mieć przebieg aktywny, cechujący się silną nadwrażliwością oraz stabilny, postępujący powoli, z mało nasilonymi dolegliwościami bólowymi.

Pokrycie recesji dziąsła – jak je odbudować?

Zabieg polega na chirurgicznym pokryciu odsłoniętej części korzenia przy zastosowaniu różnych technik operacyjnych. Do pokrycia recesji najczęściej używa się autogennej podnabłonkowej tkanki łącznej pobranej z podniebienia (przeszczep dziąsła). Jej użycie jest tzw. złotym standardem postępowania. Zastosowanie znajdują też inne materiały, np. allogenny z powięzi szerokiej uda. Wciąż poszukuje substytutów autogennej tkanki łącznej.

Tego typu zabiegi poprawiają estetykę i pomagają uporać się z powstałymi problemami, np. nadwrażliwością. U pacjentów ortodontycznych z cienkim biotypem dziąsła i dużym ryzykiem powstawania recesji, przeszczep dziąsła może być wskazany przed leczeniem, jako metoda zapobiegawcza.

Należy pamiętać, że pierwszym krokiem jest zawsze zidentyfikowanie i wyeliminowanie czynników przyczynowych.
W zależności od stopnia zaawansowania utraty tkanek miękkich, recesje dzieli się na 4 klasy. Przynależność do 2 pierwszych klas oznacza najlepsze rokowanie, z dużą szansą na całkowite uzupełnienie tkanek miękkich. W trzeciej klasie możliwe będzie tylko częściowe pokrycie recesji, zaś przynależność do ostatniej grupy jest przeciwwskazaniem do zabiegu.

Czy i jak można zapobiec recesji dziąsłowej?

Znając przyczyny powstawiania recesji, można starć się im zapobiegać. Po stronie pacjenta leży przede wszystkim:
•    unikanie urazów podczas mycia zębów (wybór miękkiej szczoteczki, spokojne i delikatne oczyszczanie powierzchni),
•    zapobieganie akumulacji płytki bakteryjnej (odpowiednia higiena, stosowanie dodatkowo płukanek).

Przyczyną powstawia recesji, zwłaszcza u osób o cienkim biotypie dziąsła, mogą być urazy podczas codziennych zabiegów higienicznych w jamie ustnej. Powoduje je zwykle zbyt twarde włosie szczoteczki, częste i długie mycie zębów, duża siła nacisku podczas szczotkowania, używanie past abrazyjnych czy nieodpowiednia technika mycia zębów i nitkowania przestrzeni międzyzębowych. Rozwiązaniem tego problemu jest przejście instruktażu higieny w gabinecie dentystycznym.

Drugą podstawową przyczyną powstawania recesji jest obecność płytki bakteryjnej, kamienia (zmineralizowana płytka) i spowodowanego nimi stanu zapalnego dziąseł, a następnie przyzębia (paradontoza). Na tym etapie dochodzi do utraty tkanek podporowych zębów (zanik dziąsła i kości). W zapobieganiu tego typu stanom zapalnym niezbędne jest utrzymywanie dobrej higieny jamy ustnej i regularne, w zależności od indywidualnych potrzeb, korzystanie z profesjonalnych zabiegów higienizacyjnych.