Zapalenie i ból dziąseł w ciąży – jakie są przyczyny, jak leczyć?

W okresie ciąży w organizmie kobiety dochodzi do wielu zmian, mających na celu utrzymanie oraz prawidłowy rozwój płodu. Z puntu widzenia zdrowia jamy ustnej szczególne znaczenie ma wzrost poziomu hormonów płciowych – estrogenu i progesteronu. Swoiste receptory estrogenowe znajdują się nie tylko w jajnikach, macicy, pochwie czy gruczołach sutkowych, ale również w dziąsłach. W obrębie jamy ustnej hormony te działają prozapalnie, dlatego ich podwyższone miano znajdzie swoje odbicie w kondycji dziąseł.

Przyczyny ciążowego zapalenia dziąseł

Ciążowe zapalenie dziąseł dotyka około 35 proc. ciężarnych. Należy ono do tzw. chorób związanych z płytką bakteryjną, modyfikowanych przez czynniki ogólne. W tym wypadku są nimi przede wszystkim zmiany hormonalne, ale również inne, m.in. immunologiczne, związane ze zmianą składu śliny oraz flory bakteryjnej.  Stężenie progesteronu w ciąży wzrasta do ok. 8 miesiąca, a estrogenu narasta do końca ciąży. Prowadzą one do rozpulchnienia, przekrwienia i zapalenia dziąseł. W takiej sytuacji nawet niewielka ilość zalegającej płytki nazębnej, z którą w normalnych warunkach układ immunologiczny dałby sobie radę,  może prowadzić do zainicjowania stanu zapalnego dziąseł.

Jakie są objawy zapalenia dziąseł w ciąży? 

Pierwszym objawem stanu zapalnego dziąseł jest krwawienie podczas szczotkowania zębów. Następnie dochodzi do ich zaczerwienia, obrzęku, bólu i rozrostu. Może on dotyczyć pojedynczych brodawek dziąsłowych, przedniego odcinka łuku zębowego, albo przyjąć uogólnioną postać. Czasami rozrost jest tak masywny, że niemal zasłania korony zębowe. Szczególną postacią rozrostu dziąsła jest guz ciążowy (nadziąślak naczyniakowaty). Jest to łagodna, szybko rosnąca zmiana, zlokalizowana głównie w szczęce. Łatwo krwawi samoistnie lub pod wpływem niewielkiego urazu. Może przybrać rozmiary zaburzające normalne funkcjonowanie.

Zapalenie dziąseł w ciąży a przedwczesny poród i niska masa urodzeniowa

Liczne badania wykazały związek pomiędzy zaawansowanym stanem zapalnym przyzębia a porodem przedwczesnym i niską masą urodzeniową dziecka (PLBW). W około 18 proc. przypadków przyczyną PLBW są periodontopatie. Bakterie odpowiedzialne za stan zapalny dziąseł prowokują uwalnianie mediatorów prozapalnych, które aktywują czynność skurczową macicy. Mogą one również zaburzać wchłanianie składników odżywczych na poziomie łożyska, a przez to odpowiadać za niską masę urodzeniową. Aby temu zapobiec, należy objąć kobiety ciężarne profilaktyką i leczeniem periodontologicznym. W przypadku podjęcia właściwego leczenia przed 28 tygodniem ciąży, ryzyko porodu przedwczesnego jest 4,7-krotnie mniejsze.

Zapalenie dziąseł w ciąży –  leczenie

Ciężarna z zapaleniem przyzębia powinna pozostawać pod opieką periodontologa. Leczenie przeprowadza się w 2 trymestrze. Polega m.in. na wykonywaniu skalingów ręcznych lub ultradźwiękowych wraz z polerowaniem korzeni. W razie potrzeby przeprowadza się leczenie farmakologiczne oraz chirurgiczne.

W przypadku pojawienia się nadziąślaka postępowanie zależne jest od wielkości guza i generowanych przez niego dolegliwości. Jeśli zmiana jest mała, bezbolesna i nie krwawi to można pozostawić ją do obserwacji. W większości przypadków guzy ciążowe ulegają wygojeniu po urodzeniu dziecka. Należy jednak usunąć czynniki drażniące, np. nawisające wypełnienia i wdrożyć rygor higieniczny. W przypadku dużych zmian powodujących dolegliwości, konieczne może być ich chirurgiczne usunięcie.

Domowe sposoby na ból dziąseł w ciąży

Czynnikiem etiologicznym ciążowego zapalenia dziąseł jest płytka bakteryjna, a więc najważniejsze jest utrzymanie doskonałej higieny jamy ustnej. Zaleca się:

1. Obowiązkowe szczotkowanie zębów dwa razy dziennie przy użyciu pasty z fluorem. Stężenie fluoru w paście powinno wynosić 1450 ppm. Zalecane jest szczotkowanie zębów po każdym posiłku. W przypadku wystąpienia wymiotów należy przepłukać jamę ustną wodą i umyć zęby za około pół godziny. Jest to czas potrzebny na neutralizację kwasów, które mają potencjał erozyjny w stosunku do szkliwa.
2. Oczyszczanie przestrzeni między zębami za pomocą nitki dentystycznej lub szczoteczek międzyzębowych (ich rozmiar powinien być dobrany przez higienistkę stomatologiczną).
3. Codzienne płukanie jamy ustnej bezalkoholową płukanką z fluorem: 0,02 proc. NaF-2 razy dziennie lub 0,05 proc. NaF-1 raz dziennie.
4. Oczyszczanie powierzchni języka z płytki nazębnej za pomocą skrobaczek lub szczoteczek.

Bolące dziąsła w ciąży – zapobieganie

Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej rekomenduje kobietom ciężarnym co najmniej dwie wizyty kontrolne w gabinecie dentystycznym (przy braku potrzeb leczniczych). Pierwsza powinna mieć miejsce w 3–4 miesiącu ciąży, a druga w 8 miesiącu. Można wówczas dokonać oceny stanu zdrowia jamy ustnej pacjentki, wdrożyć działania profilaktyczne i higienizacyjne, a także zaplanować niezbędne leczenie. Ciężarna powinna uzyskać instruktaż higieny jamy ustnej wraz z doborem akcesoriów do mycia zębów. W przypadku konieczności przeprowadzenia leczenia najlepiej jest zaplanować je na drugi trymestr.