Hiperdoncja – czy jest groźna? Czy zęby nadliczbowe się leczy?

Hiperdoncja to druga pod względem częstotliwości występowania wada zębowa. Może generować szereg zaburzeń i wymagać interdyscyplinarnego postępowania terapeutycznego. Dodatkowe zęby często wykrywane są przypadkowo, przy okazji wykonywania zdjęć zębowych lub pantomograficznych. Dobra wiadomość jest taka, że czasami mogą zostać wykorzystane jako materiał do autotransplantacji.

Co to jest hiperdoncja?

Hiperdoncja to występowanie zwiększonej liczy zębów. Może dotyczyć zarówno zębów mlecznych (liczba zębów jest wówczas większa niż 20), jak i stałych (liczba zębów jest większa niż 32). Zęby nadliczbowe mleczne zazwyczaj są zębami wyrzniętymi, a stałe zatrzymanymi. W ok. 80 proc. przypadków mamy do czynienia z jednym zębem nadliczbowym,  a w ok. 10–20 proc. z dwoma zębami.

Mnoga nadliczbowość zazwyczaj połączona jest z występowaniem zespołów i wad wrodzonych, np. z zespołem Gardnera, Marfana, Ehler-Danlosa czy dysplazją obojczykowo-czaszkową. Zęby nadliczbowe mogą mieć budowę prawidłową lub zmienioną, np. stożkowate korony, krótkie korzenie czy dodatkowe guzki. Najczęściej zlokalizowane są w przednim odcinku szczęki, znacznie rzadziej w okolicy przedtrzonowców i trzonowców.

Mezjodens – ząb środkowy

Najczęściej występującym zębem nadliczbowym jest mezjodens. Zlokalizowany jest on w linii środkowej szczęki, rzadziej żuchwy, pomiędzy lub za zębami przyśrodkowymi siecznymi (jedynkami). Jego korona ma zazwyczaj kształt stożkowy, rzadziej przypomina prawidłowe siekacze. Najczęściej diagnozowany jest w okresie wymiany uzębienia mlecznego na stałe.

Zęby środkowe stałe usuwa się ze względu na mnogość problemów, które powodują. Kolejnym krokiem jest zwykle leczenie ortodontyczne.

Przyczyny powstawania dodatkowych zębów

Powstawanie zębów nadliczbowych tłumaczy się m.in. nadaktywnością lub przedłużoną czynnością listewki zębowej, podziałem zawiązków zębowych lub czynnikami genetycznymi. Hiperdoncja może występować rodzinnie. Mnoga nadliczbowość pojawia się zwykle w przypadku wad wrodzonych, np. rozszczepów wargi i podniebienia oraz w około 20 zespołach genetycznych.

Najczęściej rozwój zębów nadliczbowych ma miejsce w tym samym czasie, co zębów typowych. W przypadku przedłużonej aktywności listewki zębowej obserwujemy późne pojawianie się zawiązków zębów nadliczbowych. Może być tak, że u dziecka w wieku szkolnym nieoczekiwanie pojawią się zawiązki nowych zębów, a potem kolejnych w ciągu kilku lat. Sytuacja ta dotyczy najczęściej dodatkowych przedtrzonowców w szczęce i żuchwie. Dziecko wymaga wówczas okresowych kontroli radiologicznych i musi pozostawać pod opieką lekarza dentysty.

Objawy i dolegliwości towarzyszące hiperdoncji

Zęby nadliczbowe mogą generować wiele problemów, m.in. być przyczyną:

• przetrwania zębów mlecznych
• zatrzymania wyrzynania zębów stałych
• opóźnionego wyrzynania zębów stałych
• nieprawidłowej lokalizacji zębów
• rotacji zębów
• stłoczeń
• diastemy
• resorpcji korzeni zębów sąsiednich
• nieprawidłowego rozwoju korzeni zębów sąsiednich
• tworzenia torbieli zębopochodnych
• bólów neuralgicznych

Hiperdoncja – diagnostyka zębów nadliczbowych

W przypadku hiperdoncji konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu lekarskiego, przeprowadzenie badania pacjenta i wdrożenie diagnostyki radiologicznej. Pomocne mogą być zdjęcia pantomograficzne, zębowe oraz tomografia komputerowa wiązki stożkowej (CBCT). CBCT umożliwia przestrzenne ocenienie położenia zębów dodatkowych w stosunku do zębów prawidłowych i ważnych struktur anatomicznych oraz zaplanowanie odpowiedniego leczenia.

Hiperdoncja – leczenie zębów nadliczbowych

Postępowanie lecznicze w przypadku dodatkowych zębów stałych uzależnione jest od wielu czynników m.in.

• wieku pacjenta
• liczby, budowy i położenia zębów nadliczbowych
• ryzyka powodowania przez nie zaburzeń
• ryzyka powikłań podczas zabiegu chirurgicznego usuwania dodatkowych zębów

Każdy przypadek hiperdoncji wymaga więc dogłębnej analizy. Najczęściej zęby nadliczbowe usuwa się.

Z kolei dodatkowe zęby mleczne zazwyczaj wyrzynają się w łuku zębowym i o ile nie powodują dolegliwości, np. ranienia błony śluzowej, pozostawia się je do obserwacji.