RTG (prześwietlenie) zębowe, cefalometryczne i pantomograficzne. Jak wygląda badanie? Cena, wskazania i zagrożenia

RTG stomatologiczne (zęba, cefalometryczne i pantomograficzne) to jedne z podstawowych badań obrazowych, które od dawna z powodzeniem wykorzystuje się podczas leczenia w gabinetach dentystycznych lub przy zabiegach z zakresu chirurgi twarzowo-szczękowej. Prześwietlenia tego typu nie należą do drogich badań, są także bezbolesne dla pacjenta. Jak się przygotować do badania, ile kosztuje rentgen zębów i czy wymaga odpowiedniego przygotowania? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Radiologiczne badania zębów to jedne z najczęściej wykonywanych badań obrazowych. Dzieli się je na zdjęcia wewnątrzustne (zdjęcie zębowe, zgryzowe, skrzydłowo-zgryzowe) oraz zewnątrzustne (zdjęcie pantomograficzne i cefalometryczne). W zależności od metody mogą pozwolić na ocenę zębów, szczęki i żuchwy oraz stawów skroniowo-żuchwowych.

RTG stomatologiczne – co można zdiagnozować dzięki badaniu?

Wskazania do wykonania RTG zębowego to urazy zębów, choroby przyzębia brzeżnego oraz planowanie wstawienia implantów w sytuacji pojedynczych braków zębów. Na zdjęciu RTG zęba widać również wady rozszczepowe. RTG zgryzowe wykonuje się w celu diagnostyki zębów zatrzymanych, dodatkowych i nadliczbowych. Pozwala ono również na rozpoznanie kamicy ślinianek czy wady rozszczepowej. Zdjęcie rentgenowskie skrzydłowo-zgryzowe pokazuje próchnicę na powierzchni stycznej koron zębów, może także wykryć próchnicę wtórną mającą miejsce pod wypełnieniami. Wykonuje się je również do oceny przyzębia brzeżnego i uzupełnień protetycznych. Zdjęcie pantomograficzne (czasami nazywane również zdjęciem panoramicznym zębów) pozwala na ocenę wszystkich zębów i to na jego podstawie można wybrać odpowiednią metodę leczenia. Na zdjęciu pantomograficznym widać również wady rozwojowe zębów, zmiany zapalne (w tym zgorzel zęba) czy nowotworowe, a także urazy kości (szczególnie żuchwy). Cefalometria to zdjęcie RTG czaszki w projekcji bocznej. Zdjęcie cefalometryczne wykonuje się w celu planowania oraz monitorowania postępów leczenia ortodontycznego, a także w chirurgii twarzowo-szczękowej.

RTG stomatologiczne – przeciwwskazania do wykonania badania prześwietlenia

Przeciwwskazaniem względnym do wykonania RTG zęba jest ciąża. Jednak ze względu na bardzo niską dawkę promieniowania stosowaną w trakcie prześwietlenia oraz używanie fartuchów ołowianych, które dodatkowo chronią przed ekspozycją, wykonanie badania u pacjentek ciężarnych jest możliwe. Oczywiście RTG przeprowadza się tylko i wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, kiedy nie można zastąpić tego badania innym, niestosującym promieniowania. Jeśli wykonanie badania u pacjentki w ciąży nie jest pilne, to zaleca się jego wykonanie dopiero po urodzeniu dziecka, lub poczekanie przynajmniej do 2 trymestru ciąży.

Jak wygląda RTG stomatologiczne (zębowe, cefalometryczne, pantomograficzne)?

Stomatologiczne zdjęcia rentgenowskie nie wymagają specjalnego przygotowania, jak np. bycia na czczo czy unikania wysiłku fizycznego, niepalenia papierosów. Przed ich wykonaniem należy natomiast zdjąć wszystkie metalowe przedmioty z okolicy głowy (okulary, biżuterię, spinki do włosów, ruchome protezy zębowe czy aparat słuchowy). Pacjentowi zostanie założony fartuch ochronny, który ma za zadanie ograniczyć dawkę promieniowania docierającą do ciała.

RTG stomatologiczne to szybkie badania, charakteryzujące się niską dawką promieniowania. Nie zmienia to jednak  faktu, że takich zdjęć nie należy robić zbyt często, a tylko w sytuacji wystąpienia przesłanek do ich wykonania. Podział zdjęć stomatologicznych na wewnątrz- i zewnątrzustne oparty jest na lokalizacji detektora, którzy odbierze promieniowanie wysłane przez lampę rentgenowską. W trakcie badań wewnątrzustnych detektor znajduje się w ustach pacjenta, ułożony w zależności od badanego miejsca. Natomiast podczas pantomografii i cefalometrii zarówno lampa, jak i detektor, znajdują się na zewnątrz. W trakcie badania cefalometrycznego głowa pacjenta znajduje się w pozycji bocznej względem lampy rentgenowskiej i zostaje unieruchomiona za pomocą specjalnej części aparatu. Założone zostaną również uchwyty uszne oraz nakładka na nos. Mają one za zadanie zminimalizować ryzyko poruszenia się pacjenta w trakcie wykonywania zdjęcia, a także służyć za punkt odniesienia do wykonywania precyzyjnych pomiarów. Podczas wykonywania zdjęcia pantomograficznego broda pacjenta oparta jest na uchwycie aparatu (niektóre urządzenia mają również specjalną płytkę umieszczaną między zębami szczęki i żuchwy, którą pacjent musi przytrzymać). W trakcie badania nastąpi obrót lampy rentgenowskiej i detektora wokół głowy pacjenta. Wykonywanie zdjęcia trwa około 15 sekund, w tym czasie pacjent nie może się poruszyć. Zdjęcia wewnątrzustne w swoim przebiegu różnią się od siebie umiejscowieniem detektora w jamie ustnej. Podczas zdjęcia zgryzowego detektor (błonę rentgenowską) umieszcza się w płaszczyźnie zgryzu, podczas zdjęcia zębowego za badanym zębem, a podczas zdjęcia skrzydłowo-zgryzowego na wysokości koron badanych zębów szczęki i żuchwy. Pacjent może zostać poproszony o przytrzymanie elementu zapewniającego położenie detektora w odpowiednim miejscu. Wykonanie zdjęcia trwa kilka sekund.

RTG – skierowanie i cena badania, Czy prześwietlenie zębowe, cefalometryczne i pantomograficzne może być refundowane?

Skierowanie nie jest wymagane w przypadku zdjęć wewnątrzustnych (czyli zdjęć zębowych, zgryzowych i skrzydłowo-zgryzowych), natomiast wskazanie lekarskie jest konieczne do wykonania zdjęcia pantomograficznego lub cefalometrycznego – musi je wystawić specjalista (najczęściej jest to dentysta). Dotyczy to zarówno badań opłacanych przez NFZ, jak i tych wykonywanych prywatnie. Zdjęcia RTG wewnątrzustne refundowane są przez NFZ dwa razy w roku. Za pozostałe badania pacjent musi zapłacić z własnej kieszeni.

Cena stomatologicznych badań radiologicznych zależy od rodzaju badania i od placówki, w której badanie się odbędzie. RTG zębowe (zęba) kosztuje przeważnie od 20 do 30 zł, RTG zgryzowe 30 – 40 zł, RTG skrzydłowo-zgryzowe 20 – 40 zł, RTG pantomograficzne 50 – 80 zł, a cefalometryczne od 50 do 80 zł.