Zębiak – co to jest, jakie są przyczyny, objawy, leczenie

Zębiak (odontoma) to nowotworopodobny guz zębopochodny o nieznanej etiopatogenezie. Przez niektórych klasyfikowany jest jako wada rozwojowa, mogąca mieć związek z uwarunkowaniami genetycznymi, urazem lub  infekcją. Stanowi zmianę łagodną. Zębiaki najczęściej wykrywane są w dwóch pierwszych dekadach życia.

Jak powstają zębiaki?

Zębiaki powstają z tkanek, z których formowane są zawiązki zębowe. Występują rzadko i mogą wykazywać różny stopień zróżnicowania tkankowego – od miękkich struktur do twardych, przypominających karłowate zęby z wyłącznie koronami lub koronami i korzeniami. Zbudowane są różnych tkanek zęba: szkliwa, zębiny, cementu i miazgi.

Zębiaki – jakie dają objawy?

Zębiaki rosną w kości (odnotowywano również występowanie zębiaków w tkankach miękkich) powiększając się powoli i nie dając zwykle żadnych objawów. Dopiero w okresie wyrzynania pierwszych zębów stałych oraz ósemek ich rozwój przyspiesza. Wzrost kończy się wraz z zakończeniem fizjologicznego rozwoju uzębienia.

Zębiaki najczęściej wykrywane są przypadkowo, najczęściej podczas diagnostyki radiologicznej (zdjęcia zębowe, pantomogram, CBCT) wykonywanej z powodu zatrzymania zęba (w jamie ustnej może być widoczny przetrwały ząb mleczny) lub przygotowania do leczenia wad zgryzu.

Jakie są rodzaje zębiaków?

Wyróżnia się cztery odmiany zębiaków:
-    włókniakozębiak szkliwiakowaty
-    zębiakoszkliwiak
-    zębiak mieszany
-    zębiak złożony

Histopatologicznie wyróżniamy dwa rodzaje zębiaków: zębiaki zestawne i zębiaki złożone. Analiza ok. 3 tys. przypadków pokazuje, że do pierwszej grupy zalicza się ok. 61 proc. przypadków, do drugiej ok. 37%. Pozostałe zębiaki określono jako nieklasyfikowane do żadnej z grup.

Zębiaki zestawne zawierają tkanki zęba – zębinę, cement, szkliwo i miazgę, które ułożone są bezładnie, w zaburzony sposób. Najczęściej manifestują się jako guz szczęki.

Zębiaki złożone zbudowane są z licznych struktur przypominających małe zęby (odontoidy). Ich liczba waha się od kilku do kilkudziesięciu, a wielkość od 5 mm do 30 mm. Zębiak zestawny może osiągać wielkość kilku centymetrów. Najczęściej spotyka się je w bocznych odcinkach żuchwy i przednim odcinku szczęki.

Jakie mogą być powikłania zębiaków?

Zębiaki mogą powodować m.in.:

• retencję (zatrzymanie) zębów stałych w kości – zębiaki są często zlokalizowane w sąsiedztwie zatrzymanego zęba. Za ząb zatrzymany uznaje się taki, który jest prawidłowo wykształcony i nie pojawił się w łuku w odpowiednim, fizjologicznym czasie.
• zaburzenia w wyrzynaniu zębów stałych
• zaburzenia położenia zębów stałych w łuku zębowym (wady zgryzu)
• przemieszczanie się zębów
• zniekształcenia wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy (np. w postaci wyczuwalnego wygórowania, guzka)
• bóle neuralgiczne w przypadku guza większych rozmiarów
• torbiele zawiązkowe
• obrzęki

Jak się leczy zębiaki?

Zębiaki leczy się chirurgicznie poprzez radykalne usunięcie guza. Konieczne jest ono ze względu na zapobieganie wznowom oraz złośliwej transformacji zmiany. W przypadku doszczętnego usunięcia rokowanie jest dobre.

Zębiaki najlepiej usuwać przed okresem ich intensywnego wzrostu, czyli przed okresem fizjologicznego wyrzynania się zębów stałych. Pozwala to zapobiec potencjalnym powikłaniom, które mogą generować w późniejszym czasie.

W przypadku gdy zębiak spowoduje powstanie zaburzeń w obrębie jamy ustnej, np. retencji zęba, czy powstania wady zgryzu, kolejnym krokiem może być leczenie ortodontyczne. Będzie ono miało na celu wprowadzenie zatrzymanego zęba do łuku zębowego bądź wyleczenie powstałej wady.

Czasami guz może obejmować swoim zasięgiem wierzchołek korzenia zęba stałego i doprowadzić do konieczności leczenia endodontyczncgo (leczenia kanałowego) zęba czy resekcji wierzchołka korzenia. Po leczeniu chirurgicznym może zatem istnieć konieczność podjęcia kolejnego etapu leczenia stomatologicznego.