Kamica żółciowa – przyczyny i objawy. Jak wygląda leczenie kamicy pęcherzyka żółciowego?

Kamica żółciowa to dosyć powszechna choroba polegająca na odkładaniu się złogów wewnątrz pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych. U większości pacjentów nie daje ona żadnych objawów. Jednak pozostała część osób może doświadczyć napadu kolki żółciowej lub powikłań w postaci zapalenia pęcherzyka żółciowego. 

Kamica żółciowa – co to takiego? 

Kamica żółciowa polega na wytrącaniu się złogów wewnątrz pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych. Żółć to płyn produkowany w wątrobie. Bierze ona udział w trawieniu tłuszczu. W skład żółci wchodzą m.in. trudno rozpuszczalne w wodzie substancje takie jak kwasy żółciowe, cholesterol czy bilirubina. Z żółcią wydalane są także niektóre produkty przemiany materii oraz leki. Zaburzenia składu żółci lub pojawienie się w drogach żółciowych bakterii powodują wytrącanie się osadu w postaci złogów, tzw. kamieni żółciowych. Złogi te utrudniają przepływ żółci oraz podrażniają błonę śluzową pęcherzyka i dróg żółciowych, co jest przyczyną objawów i powikłań kamicy żółciowej.  

Przyczyny kamicy żółciowej 

Mechanizm powstawania kamieni żółciowych jest złożony, a w zależności od sposobu ich powstawania mogą się one różnić składem. Zdecydowana większość złogów to kamienie cholesterolowe. Możliwe jest także powstawanie kamieni barwnikowych lub mieszanych.

Na wytrącanie się złogów ma wpływ kilka mechanizmów: zwiększenie produkcji cholesterolu, zmniejszenie wydzielania kwasów żółciowych, zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych w jelitach oraz zastój żółci. Występowaniu wymienionych mechanizmów sprzyjają np. podeszły wiek, płeć żeńska, skłonności dziedziczne czy otyłość. Do pozostałych czynników ryzyka należą: 

• podwyższony poziom estrogenów, np. w wyniku stosowania leczenia hormonalnego, 
• cukrzyca, 
• ciąża, 
• podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi, 
• stosowanie niektórych antybiotyków, leków przeciwdepresyjnych i fibratów, 
• mukowiscydoza, 
• wzmożony rozpad czerwonych krwinek, jak w przypadku anemii hemolitycznej, 
• żywienie pozajelitowe, 
• choroba Leśniowskiego-Crohna, 
• marskość wątroby, 
• przewlekłe infekcje bakteryjne dróg żółciowych. 

Kamica żółciowa – objawy 

Podczas przyjmowania pokarmu pęcherzyk żółciowy obkurcza się, wydzielając żółć do dwunastnicy. Kamienie żółciowe obecne w jego wnętrzu mogą zatkać ujście pęcherzyka. Powoduje to wzrost ciśnienia w jego wnętrzu. Jest to przyczyna głównego objawu kamicy żółciowej – ataku kolki żółciowej – to nagły, ostry ból pod prawym łukiem żebrowym. Zwykle trwa on kilka godzin, po czym stopniowo ustępuje. Kolka żółciowa występuje głównie po spożyciu tłustego posiłku. Ma również tendencję do nawracania. Napadowi kolki żółciowej mogą towarzyszyć również mniej specyficzne objawy takie jak nudności, wymioty, wzdęcia czy zgaga. W trakcie badania lekarskiego można stwierdzić ból przy uciskaniu i potrząsaniu okolicy wątroby. Czasami w miejscu, gdzie boli, wyczuwalny jest powiększony pęcherzyk żółciowy.

Leczenie kamicy żółciowej 

W leczeniu napadu kolki żółciowej stosuje się leki przeciwbólowe takie jak paracetamol, diklofenak czy ketoprofen. Dodatkowo stosuje się leki rozkurczowe zawierające drotawerynę, papawerynę lub hioscynę. Większość tych leków jest dostępna bez recepty. W razie nieskuteczności zaleca się silniejsze leki opioidowe, jednak są one podawane tylko w warunkach szpitalnych. Takie leczenie zwykle skutkuje ustąpieniem objawów. Następnie należy rozważyć leczenie chirurgiczne. Wykonuje się usunięcie pęcherzyka żółciowego, czyli cholecystektomię. Zabieg przeprowadza się laparoskopowo lub podczas klasycznej operacji. Zwykle zleca się badanie histopatologiczne usuniętego pęcherzyka.  

W przypadku chorych, u których występują przeciwwskazania do leczenia chirurgicznego kamicy żółciowej, można podjąć próbę farmakologicznego rozpuszczenia złogów z użyciem kwasu ursodeoksycholowego. Jest to jeden z kwasów żółciowych, który pomaga rozpuścić kamienie cholesterolowe. Ten rodzaj terapii jest jednak długotrwały. Ponieważ rozpuszczanie kamieni w ten sposób jest bardzo powolne, leki należy przyjmować nawet przez dwa lata. Istnieje również stosunkowo duże ryzyko nawrotów.

Leczenie kamicy żółciowej kwasem ursodeoksycholowym jest przeciwwskazane w ciąży, u osób otyłych, w chorobach wątroby oraz w przypadku obecności dużych lub licznych złogów. 

Kamica żółciowa – powikłania 

Drobne kamienie żółciowe mogą wydostać się z pęcherzyka, powodując kamicę przewodową, ostre zapalenie przewodów żółciowych, ostre zapalenie trzustki lub niedrożność jelit. Objawy kamicy przewodowej są podobne jak w przypadku kolki żółciowej. W przypadku zapalenia dróg żółciowych dodatkowo pojawia się wysoka gorączka z dreszczami. Mogą wystąpić również objawy wstrząsu i zaburzenia świadomości.

Kamica żółciowa – profilaktyka 

Większość przypadków kamicy żółciowej nie daje żadnych objawów, a często kamienie w pęcherzyku można wykryć przypadkowo podczas badania USG wykonywanego z innej przyczyny. Nie przeprowadza się jednak rutynowego usunięcia pęcherzyka żółciowego. Można rozważyć profilaktyczną cholecystektomię u osób w młodym wieku lub skrajnie otyłych. Wyjątkiem jest sytuacja, w której cały pęcherzyk żółciowy jest uwapniony. Mówi się wówczas o pęcherzyku porcelanowym. Jest to istotny czynnik ryzyka rozwoju raka pęcherzyka. U niektórych pacjentów można rozważyć próbę profilaktycznego rozpuszczenia kamieni żółciowych z zastosowaniem kwasu ursodeoksycholowego. 

Wskazówki dla pacjenta z kamicą żółciową 

Wpływ niektórych czynników ryzyka kamicy żółciowej można zminimalizować, stosując odpowiednie zmiany stylu życia.  

Pośrednią rolę w rozwoju choroby ma nieprawidłowa dieta bogata w kalorie, rafinowane węglowodany, nasycone kwasy tłuszczowe i uboga w błonnik. Nieprawidłowe odżywianie sprzyja głównie powstawaniu kamieni cholesterolowych. Tak więc dieta o zmniejszonej zawartości tłuszczu, bogata w błonnik oraz zawierająca świeże warzywa i owoce pomoże opóźnić rozwój kamicy żółciowej. Oprócz stosowania odpowiedniej diety w kamicy żółciowej, warto także zwrócić uwagę na masę ciała. Osoby otyłe powinny podjąć próbę pozbycia się zbędnych kilogramów. Należy jednak skorzystać z fachowej pomocy dietetycznej. Zbyt duży deficyt kaloryczny również przyczynia się do powstawania kamieni żółciowych. Wskazana jest także regularna aktywność fizyczna.  

Osoby chorujące na cukrzycę, hipercholesterolemię lub hipertriglicerydemię powinny stosować się do zaleceń lekarskich, aby utrzymywać wartości stężeń cukru i lipidów w granicach normy. Powyższe wskazówki poza zmniejszeniem ryzyka napadu koli żółciowej mają również korzystny wpływ ze względu na profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych. 

Kamica żółciowa a ziołoterapia

Uzupełnieniem diety i leczenia farmakologicznego w kamicy żółciowej może być leczenie ziołami. Pomocne mogą być rośliny o działaniu żółciopędnym, ponieważ stymulują one produkcję kwasów żółciowych. Należą do nich zioła takie jak mniszek lekarski, oman, dziurawiec, krwawnik, mięta pieprzowa, a także imbir i ostryż długi (kurkuma).

Jednym z ostatnio popularnych domowych sposobów na kamicę żółciową jest picie małej ilości roztworu octu jabłkowego. Nie potwierdzono skuteczności tej metody w rozpuszczaniu kamieni żółciowych. Istnieją pewne doniesienia o korzystnym wpływie regularnego spożywania niewielkich ilości octu jabłkowego na stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Tego typu metody nie powinny jednak w żadnym wypadku zastępować zasad żywienia zalecanych osobom z kamicą żółciową.