Dieta w kamicy żółciowej – o czym warto pamiętać?
Kamica żółciowa to jeden z problemów krajów wysoko rozwiniętych – borykają się z nią mieszkańcy m.in. Stanów Zjednoczonych czy Europy Zachodniej. Dotyczy także ludności naszego kraju. Jakie są przyczyny jej powstawania? Jak powinno wyglądać żywienie w trakcie choroby i o czym należy pamiętać?
Dieta w kamicy żółciowej – zalecenia
Kamica żółciowa powstaje w wyniku odkładania się żółci w drogach żółciowych. Dochodzi do tego w następstwie łączenia się kryształków nierozpuszczonego cholesterolu z solami wapnia i powstania złogów w pęcherzyku żółciowym lub w drogach żółciowych.
Do czynników sprzyjających rozwojowi kamicy należą:
- otyłość;
- nadmierna ilość cukru, słodyczy albo miodu;
- niska podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych;
- zbyt niski udział błonnika pokarmowego w diecie;
- hiperlipidemia;
- podwyższony poziom triglicerydów;
- nieregularne spożywanie posiłków;
- nadmiar tłuszczów pochodzenia zwierzęcego;
- zbyt duża ilość spożywanego jedzenia ogółem – nadmiar kilokalorii;
- neuropatia cukrzycowa.
Obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym, jak i drogach żółciowych można wykryć poprzez badanie ultrasonograficzne lub rentgenowskie – cholecystografię.
Stosowanie właściwie dobranej dietoterapii jest jednym z nieodłącznych elementów prawidłowego leczenia kamicy żółciowej. W przypadku pacjentów, u których kamica przebiega bez nasilenia się objawów, należy prowadzić racjonalny sposób żywienia oparty o zasady zdrowego stylu życia.
Należy również zadbać o prawidłową podaż błonnika pokarmowego, gdyż zbyt mała jego ilość w diecie upośledza obkurczanie się pęcherzyka żółciowego, a to prowadzi do zalegania żółci. Obecność błonnika pokarmowego w diecie zapobiega także zbyt wolnej motoryce przewodu pokarmowego, co również negatywnie wpływa na rozwój i przebieg choroby.
Nie bez znaczenia jest też fakt, że błonnik pokarmowy, jako element pożywienia nietrawiony w ludzkim organizmie, pozwala na dłużej utrzymać uczucie sytości, zapobiega nagłym napadom głodu (zwłaszcza na słodycze), a to sprzyja stabilizacji bądź redukcji nadmiernej masy ciała. Błonnik pokarmowy znajduje się w produktach zbożowych z pełnego ziarna, otrębach, surowych warzywach i owocach oraz nasionach roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, soja, fasola itp.)
Dieta w zaostrzeniu kamicy żółciowej
Gdy dochodzi do zaostrzenia objawów kamicy żółciowej, rekomenduje się dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczów. Celem jej stosowania jest ochrona zarówno pęcherzyka żółciowego, jak i dróg żółciowych – poprzez zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej. Ograniczeniu podlegają przede wszystkim tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, a więc tłuste gatunki mięs, tłuste mleko i jego przetwory. Całkowicie należy wyeliminować produkty takie jak smalec, słonina, boczek, a masło stosować w umiarkowanych ilościach.
Przyjmuje się, że podaż tłuszczów w diecie pacjenta z zaostrzeniem kamicy żółciowej powinna zawierać się w przedziale 30–50 g na dobę. Cel ten można zrealizować poprzez przestrzeganie zaleceń jak powyżej, dodatek do dań tłuszczów pochodzenia roślinnego (olej rzepakowy, oliwa z oliwek do skropienia potraw) oraz przygotowanie ich metodą gotowania we wodzie, na parze, duszenia bez obsmażania, pieczenia w rękawie lub zamkniętym naczyniu żaroodpornym. W diecie rekomendowanej w zaostrzeniu kamicy żółciowej eliminacji podlega także cukier, a więc słodycze, desery, wypieki.
W fazie zaostrzenia ograniczeniu podlega również błonnik pokarmowy, który może nasilić przykre dolegliwości bólowe. Niewskazane zatem będą pełnoziarniste makarony, pieczywo, grube kasze, otręby, surowe owoce i warzywa (zwłaszcza czosnek, cebula, brokuł, kalafior czy śliwki), nasiona roślin strączkowych. Dzienna racja pokarmowa, podobnie jak w przypadku założeń tradycyjnej, zdrowej diety, powinna być rozłożona na 4–5 posiłków spożywanych o stałych porach.
Należy pamiętać, że powyższe restrykcje mogą spowodować problemy z wchłanianiem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – witaminy A, D, E oraz K. W związku z tym produkty bogate w te składniki (beta karoten – dynia, boćwina, marchew; witamina D – chude ryby morskie, witamina E – szpinak, pietruszka; witamina K – sałata zielona, zielona herbata) zaleca się łączyć z niewielkim dodatkiem tłuszczów na zimno (np. olej w sałatce, masło do pieczywa).
Podobne wytyczne obowiązują chorych poddanych operacyjnemu leczeniu kamicy żółciowej. Po wykonaniu przykładowo cholecystektomii wykonanej metodą laparoskopową zaleca się stosowanie powyższej diety przez minimum miesiąc, a następnie stopniowe rozszerzanie jadłospisu do założeń zdrowego stylu życia.
Dieta i kamica żółciowa – przykładowy jadłospis w zaostrzeniu lub po cholecystektomii
Śniadanie: kanapki z chleba pszennego, cienko muśniętego masłem 82% z plastrem chudego twarogu, jabłko pieczone.
II śniadanie: galaretka mleczna.
Obiad: zupa ziemniaczana na wywarze jarzynowym, ryż biały z gotowaną piersią z kurczaka, gotowana marchewka z koperkiem skropiona odrobiną oleju rzepakowego.
Kolacja: kanapki z chleba pszennego z pastą z samego białka na twardo i 0,5% jogurtu naturalnego, z dodatkiem posiekanej natki pietruszki.
