Ból wątroby – co może oznaczać? Domowe sposoby na bolącą wątrobę

Bólem wątroby często określamy ból w okolicy prawego łuku żebrowego. Jest to pewne uproszczenie, ponieważ niejednokrotnie nie jesteśmy w stanie określić, co jest źródłem bólu. Przyczyną takich dolegliwości nie musi być wcale wątroba, a na przykład drogi żółciowe.  

Ból wątroby – czy i gdzie wątroba boli?  

Wątroba jest narządem umiejscowionym pod prawym łukiem żebrowym. Pełni ona w organizmie kilkaset niezbędnych do życia funkcji. Wątroba nie posiada jednak zakończeń nerwowych, które mogłyby odpowiadać za uczucie bólu. Niemniej, podobnie jak inne narządy jamy brzusznej, otoczona jest torebką z tkanki łącznej, która zawiera już włókna nerwowe. Niektóre patologie prowadzące do powiększenia wątroby powodują rozciągnięcie torebki wątroby, co jest odczuwane jako ból pod prawym łukiem żebrowym. Unerwienie czuciowe posiada też pęcherzyk żółciowy oraz drogi żółciowe.

Jak boli wątroba? Charakterystyka bólu wątroby 

Ból wątroby może mieć różny charakter w zależności od sposobu uszkodzenia. Choroby prowadzące do stopniowego powiększenia wątroby powodują tępy ból oraz uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu. Ból może nasilać się przy dotyku, podczas kaszlu lub głębszego wdechu.  

Wiele osób przynajmniej raz doświadczyło w swoim życiu napadu kolki wysiłkowej przy bieganiu, pływaniu czy nawet przy szybkim chodzeniu. Ma ona charakter kłującego bólu w prawym lub lewym nadbrzuszu. Mechanizm powstawania takiej kolki nie jest do końca jasny. Jedna z teorii mówi, że przyczyną bólu jest nagłe zwiększenie przepływu krwi, a co za tym idzie, niewielkie, ale gwałtowne powiększenie narządów jamy brzusznej, w tym wątroby. Ból torebki wątroby może być wywołany także urazem. Przy silnym uderzeniu w wątrobę pojawia się nagły tępy ból, któremu towarzyszy uczucie braku tchu, a czasami też nudności. O ile nie dojdzie do uszkodzenia miąższu wątroby, uczucie to mija po pewnym czasie. 

Może się to wydawać nieoczywiste, ale istnieje związek pomiędzy bólem pod prawą łopatką a wątrobą. Nerwy czuciowe zaopatrujące drogi żółciowe są odgałęzieniami prawego nerwu przeponowego. Z tego też powodu ból spowodowany chorobami pęcherzyka lub dróg żółciowych może promieniować na plecy. Ból taki może mieć charakter napadowy, jak w przypadku kolki żółciowej lub ciągły, jak przy zapaleniu pęcherzyka żółciowego. 

Od czego boli wątroba? Czynniki ryzyka 

Lista czynników prowadzących do uszkodzenia wątroby jest o wiele dłuższa. Czynniki te można podzielić na kilka grup. Jedną z nich są choroby zapalne wątroby takie jak wirusowe zapalenie wątroby zarówno w postaci ostrej, jak i przewlekłej. Inny, częsty mechanizm uszkodzenia wątroby to uszkodzenie toksyczne, do którego może dojść w wyniku nadużywania alkoholu, jak również stosowania niektórych leków. Ból wątroby spowodowany alkoholowym uszkodzeniem może się ujawnić nawet po zaprzestaniu picia.

Uszkodzenie, a co za tym idzie ból wątroby, mogą powodować niektóre antybiotyki, a także leki używane w chemioterapii. Jednym z bardzo szeroko stosowanych leków, który w razie nadużycia powoduje uszkodzenie wątroby jest paracetamol.

Powiększenie wątroby towarzyszy też niektórym zaburzeniom hematologicznym. Do powiększenia wątroby prowadzą również zaburzenia krążenia w obrębie wątroby w przebiegu chorób takich jak nadciśnienie wrotne lub zespół Budda-Chiariego. Rzadkimi przyczynami uszkodzenia wątroby są tzw. choroby spichrzeniowe (wrodzone defekty metaboliczne). Wiele z nich objawia się już u dzieci.

Powyższe zaburzenia to tylko niektóre czynniki wywołujące uogólnione powiększenie wątroby. Ogniskowe powiększenie wątroby może być spowodowane obecnością np. ropnia, torbieli lub zmiany nowotworowej. 

Ból wątroby – co może oznaczać?  

Najczęstszą przyczyną dolegliwości bólowych zlokalizowanych w okolicy wątroby jest kamica żółciowa. Oczywiście, jeśli ból wątroby występuje u osoby po usunięciu woreczka, należy podejrzewać inną przyczynę. Szacuje się, że m.in. w Polsce problem kamicy żółciowej dotyczy nawet 20% populacji. Większość przypadków jest bezobjawowa, ale niektóre osoby mogą doświadczyć np. napadu kolki żółciowej. Napad taki pojawia się po zjedzeniu tłustego, ciężkostrawnego pokarmu. Ból jest ostry i trwa do kilku godzin, po czym samoistnie ustępuje. Jeśli ból utrzymuje się dłużej i dodatkowo rozwija się gorączka, przemawia to za zapaleniem pęcherzyka żółciowego. 

Ból spowodowany uszkodzeniem wątroby zdarza się rzadziej i ma więcej potencjalnych przyczyn. Ciągły i tępy ból w okolicach wątroby, dyskomfort w nadbrzuszu oraz towarzyszące objawy takie jak żółtaczka, świąd, biegunka i ciemne zabarwienie moczu świadczą raczej o uszkodzeniu wątroby.  

Niektóre dolegliwości mogą być błędnie interpretowane jako ból wątroby. Zapalenie wyrostka robaczkowego w położeniu tzw. zakątniczym daje objawy bólowe w prawym nadbrzuszu.

Badania w diagnostyce bólu wątroby 

W diagnostyce bólu wątroby bardzo dużą rolę odgrywa wywiad z pacjentem. Istotne są informacje o rozpoznanej już wcześniej kamicy żółciowej, o nadużywaniu alkoholu i stosowanych lekach. Należy także poinformować lekarza, jaki jest charakter bólu oraz ile trwa i w jakich okolicznościach się pojawił. Podczas badania fizykalnego stosuje się specjalne metody uciskania i potrząsania w obrębie brzucha. Mają one na celu wywołanie charakterystycznych objawów takich jak objaw Chełmońskiego lub objaw Murphy’ego.

Duże znaczenie w rozpoznaniu przyczyny bólu wątroby mają badania laboratoryjne. Poszczególne parametry mogą wskazywać na uszkodzenie wątroby, zastój żółci w drogach żółciowych oraz obecność stanu zapalnego. Przy podejrzeniu chorób zapalnych wątroby możliwe jest także oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwko wirusom zapalenia wątroby. Wśród badań obrazowych bardzo duże zastosowanie ma badanie USG. Pozwala ono uwidocznić złogi w drogach żółciowych, zmiany miąższu wątroby, a także zmiany naczyniowe. Czasami wykonuje się także tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej. 

Leczenie bólu wątroby 

Leczenie bólu wątroby zależy od przyczyny. Kluczowe znaczenie ma leczenie choroby podstawowej. Jeśli źródłem problemu jest kamica żółciowa, doraźnie stosuje się leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Czasami konieczne jest chirurgiczne usunięcie pęcherzyka żółciowego.

W przypadku wirusowego zapalenia wątroby stosuje się leczenie objawowe oraz przeciwwirusowe. W poalkoholowym lub polekowym uszkodzeniu wątroby kluczowe znaczenie ma zaprzestanie stosowania czynnika uszkadzającego. Stosuje się także leczenie mające na celu uniknięcie powikłań takich jak nadciśnienie wrotne. 

Domowe sposoby na ból wątroby 

Istnieją pewne domowe sposoby, które można zastosować w przypadku bólu wątroby. Doraźnie ból wątroby można złagodzić środkami przeciwbólowymi i rozkurczowymi dostępnymi bez recepty. Należy jednak pamiętać by nie przekraczać maksymalnej dawki określonej w ulotce.  

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów ziołowych i tabletek na wątrobę zawierających ekstrakty ziołowe. Dowiedziono, że składniki roślin takich jak ostropest plamisty, rumianek, rzodkiew czarna, karczoch, figowiec czy psianka czarna mają działanie hepatoprotekcyjne i mogą wspomagać regenerację wątroby. Preparaty ziołowe na wątrobę są dostępne w formie tabletek, kapsułek, kropli doustnych, a nawet suszu do sporządzania naparu. Dostępne są też suplementy i leki na wątrobę zawierające np. sylimarynę – substancję naturalnie występującą w ostropeście, a także cholinę i ornitynę. Osoby z alkoholowym uszkodzeniem wątroby powinny pamiętać, by unikać ekstraktów ziołowych na bazie alkoholu.