kobieta trzyma w ręku papierową wątrobę
Olaf Bąk

Powiększona wątroba (hepatomegalia) – co oznacza?

Hepatomegalia to stan, w którym dochodzi do zwiększenia wątroby, najczęściej na skutek uogólnionej miąższowej choroby wątroby – np. związanej z zapaleniem. Inną przyczyną może być wzrost w  obrębie organu pierwotnego lub wtórnego (przerzutowego) guza. Przypadki powiększania wątroby nie niosą bólu, dlatego też wykrywanie ich często jest przypadkowe, np. w trakcie badania brzucha lub wykonywania USG. Jednak mimo to każdy stan, który powoduje hepatomegalię, wymaga pogłębionej diagnostyki i odpowiedniego leczenia przyczynowego. Co zatem oznacza powiększenie wątroby?

Wątroba (łac. hepar) to największy gruczoł oraz narząd jamy brzusznej, odpowiedzialny za szereg procesów biochemicznych, termoregulację oraz oczyszczanie krwi z toksyn. Składa się z 4 płatów: lewego, prawego, ogoniastego i czworobocznego. Zwykle masa organu wynosi od 1300 do 1700 gramów w przypadku osoby dorosłej i zlokalizowana jest wewnątrz otrzewnej, wypełniając okolicę podżebrową prawą, nadbrzusze oraz część lewej okolicy podżebrowej.

Powiększona wątroba – charakterystyka. Czy boli?

Przeważnie wątroba nie jest dostępna w badaniu lekarskim brzucha lub dostępny jest tylko jej dolny brzeg, wyczuwalny tuż poniżej prawego łuku żebrowego. Wyjątkiem są dzieci oraz noworodki, u których może być to wariantem normy. Niezależnie od tego, każde stwierdzone powiększenie wątroby powinno wytężyć czujność i skłonić osobę chorą do wykonania podstawowego panelu badań oraz konsultacji z lekarzem.

Co ważne, sama wątroba nie posiada unerwienia bólowego, dlatego zmiany w jej obrębie nie bolą. Jednak przy znacznym powiększeniu wątroby dochodzi do rozciągania torebki wątroby, która jest znacznie unerwiona, i wywołuje silny, kłujący ból w prawym podżebrzu. W większości przypadków powiększeniu wątroby może też towarzyszyć powiększenie śledziony (splenomegalia) – m.in. dlatego, że są one połączone układem wrotnym.

Początkowe stadia chorób wątroby mogą nie dawać żadnych objawów. Dlatego tak ważne są badania profilaktyczne, nawet w stanie pozornego zdrowia, gdy wydaje się człowiekowi, że nic mu nie jest.

Przyczyny powiększonej wątroby

Za wystąpieniem hepatomegalii mogą stać różne mechanizmy. Niemniej do najważniejszych zaliczymy:

  • zastój krwi (wynikający z niewydolności krążenia),
  • naciekanie (najczęściej w wyniku przerzutów nowotworowych),
  • spichrzanie (odkładanie się różnych substancji),
  • utrudniony odpływ żółci (wynikający np. z przeszkody w drogach żółciowych),
  • zapalenie (ostre oraz przewlekłe).

W krajach zachodnich to przerzuty nowotworowe są najczęstszą przyczyną powiększenia wątroby, w odróżnieniu od krajów Dalekiego Wschodu, w których główną przyczyną jest pierwotny rak wątroby, będący powikłaniem przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby. Wbrew pozorom w przypadku marskości wątroba powiększa się tylko w początkowej fazie choroby, gdyż z czasem obumierające hepatocyty i zastępująca je tkanka włóknista powoduje postępujący zanik i zmniejszenie wątroby.

Do bezpośrednich przyczyn hepatomegalii należą:

  • alkoholowa choroba wątroby,
  • stłuszczenie wątroby,
  • infekcje wirusowe (cytomegalowirus, wirus Epsteina-Barr, wirusowe zapalenie wątroby typu A, B, C, D, E),
  • choroby spichrzeniowe (gromadzenie miedzi – choroba Wilsona, glikogenu – glikogenozy, lipidów – choroba Gauchera, żelaza – hemochromatozy),
  • choroby dróg żółciowych (kamica żółciowa, nowotwory blokujące wypływ żółci),
  • guzy wątroby (torbiele, naczyniaki, rak wątrobowokomórkowy, wątrobiak zarodkowy),
  • przerzuty nowotworowe wątroby,
  • zaburzenia krążenia (prawokomorowa niewydolność serca, zaciskające zapalenie osierdzia),
  • zastój w naczyniach wątroby (zespół Budda i Chiariego, choroba zarostowa żył wątrobowych),
  • zaburzenia hematologiczne (np. białaczki),
  • infekcje bąblowcem (rzadko).

Powiększona wątroba w przypadku dziecka

Powiększona wątroba w przypadku dziecka może stanowić wariant normy. U noworodków wątroba może wystawać nawet 2,5 centymetra poniżej prawego łuku żebrowego, u starszych dzieci na granicy lub nawet 1–2 centymetry poniżej prawego łuku żebrowego. W badaniu palpacyjnym możemy mówić też o rzekomym powiększeniu wątroby, gdy nie ulega ona rzeczywistemu powiększeniu, ale wystaje spod łuku żebrowego przez wzgląd: na zbyt małą klatkę piersiową (wątroba wysuwa się wtedy spod żeber), nacisk przepony (np. w wyniku płynu lub powietrza w klatce piersiowej), obecność guza (np. nerki) przesuwającego wątrobę ku dołowi lub w przypadku anatomicznego wariantu prawego płatu wątroby (tzw. płatu Riedla).

Polecane dla Ciebie

Jak rozpoznać powiększoną wątrobę? Kiedy udać się do lekarza?

O powiększeniu wątroby świadczy zwiększenie stłumienia wątrobowego – powyżej 12 cm w przypadku kobiet oraz powyżej 15 cm w przypadku mężczyzn. Bada się je, prosząc osobę badaną o położenie się i następnie wypuszczenie oraz wstrzymanie oddechu. Lekarz opukuje jamę brzuszną od prawej przestrzeni międzyżebrowej w linii środkowoobojczykowej do momentu pojawienia się stłumienia odgłosu, które świadczy o górnym brzegu stłumienia wątrobowego. Następnie mierzy się odległość między tym punktem a wyczuwalnym dolnym brzegiem wątroby. Niestety to badanie wymaga pewnego doświadczenia klinicznego i może być źle interpretowane przez osobę niedoświadczoną.

W przypadku powiększenia wątroby należy dokładnie palpacyjnie (przez dotyk) ją zbadać, układając ręce od prawego dołu biodrowego w linii środkoobojczykowej, ku górze co 1 centymetr aż do łuku żebrowego. Następnie opisać wyczuwalną część wątroby pod kątem wielkości, konsystencji, powierzchni, krawędzi, tkliwości, tętnienia.

Niewątpliwie każde powiększenie wątroby wymaga diagnostyki, jednak pilna wizyta u lekarza jest szczególnie niezbędna przy wystąpieniu:

  • nieustępujących nudności i wymiotów,
  • ogólnego osłabienia o niewyjaśnionej przyczynie,
  • trudnych do wyleczenia biegunek,
  • nagłym wystąpieniu pajączków naczyniowych i rumienia na skórze,
  • utraty masy ciała bez odchudzania,
  • zażółcenia skóry,
  • wyczuwalnej masy w brzuchu,
  • zmiany koloru moczu lub kału.

Powiększona wątroba – jakie badania?

W przypadku stwierdzenia powiększonej wątroby lekarz rodzinny może zlecić podstawowy panel badań oraz badania obrazowe, które pozwolą mu pokierować osobę chorą do odpowiedniego specjalisty.
Podstawowymi badaniami krwi w przypadku powiększenia wątroby są:

  • morfologia krwi z rozmazem,
  • parametry wątrobowe (AlAT, AspAT),
  • poziom bilirubiny,
  • wartość INR (wskaźnik czasu protrombinowego),
  • lipidogram (poziom cholesterolu i trójglicerydów),
  • stężenie amoniaku oraz glukozy we krwi.

Dodatkowo, jeśli nie było to zrobione wcześniej, należy zlecić wykonanie USG jamy brzusznej, które pozwoli odróżnić uogólnione zmiany miąższu wątroby od występującego w jej obrębie guza lub torbieli. Dalsze badania zależą od powyższych wyników i będą już zlecane u odpowiedniego lekarza specjalisty np. kardiologa, gastroenterologa, hematologa. Mogą być to: przeciwciała antywirusowe, USG serca, diagnostyka chorób metabolicznych (np. profil kwasów organicznych w moczu), biopsja wątroby.

Leczenie powiększonej wątroby

Leczenie przy powiększonej wątrobie zależy od choroby podstawowej, która jest jej przyczyną. W przypadku stłuszczenia wątroby często wystarczą tylko zalecenia dietetyczne – unikanie alkoholu, ewentualnie leki stabilizujące poziom lipidów. Gdy mówimy o marskości, zastosowanie mają tu leki zmniejszające stan zapalny oraz obniżające ciśnienie w układzie wrotnym. W przypadku choroby Wilsona niezbędne będą leki chelatujące (przechwytujące) miedź.

Sprawdź na DOZ.pl: Leki i zioła na wątrobę

Dieta przy powiększonej wątrobie

Mimo że nie ma jednej diety, którą można byłoby zastosować w przypadku powiększenia wątroby, to w większości jej zaburzeń, a także w okresie diagnostyki, gdy nie znamy przyczyn hepatomegalii, możemy zastosować ogólne zalecenia dietetyczne:

  1. Kategoryczne unikanie spożywania jakiegokolwiek alkoholu (również w postaci napojów niskoprocentowych jak piwo).
  2. Ograniczenie spożycia tłuszczów do 50 gramów na dobę.
  3. Racjonalne żywienie podzielone na 5–6 posiłków dziennie.
  4. Unikanie ciężkostrawnych, wzdymających i smażonych posiłków.
  5. Ograniczenie przyjmowania dodatkowych, nieprzepisanych przez lekarza leków (szczególnie paracetamolu) i ziół bez recepty.
  1. S. H. Ralston, M. W. J. Strachan, I. Penman, R. Hobson, red. wyd. pol. J. Różański, Choroby wewnętrzne Davidson t. 2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
  2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2019/20, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  3. A. Szczeklik, E. Szczeklik, Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 1979.
  4. G. Douglas, F. Nicol, C. Robertson, Macleod. Badania kliniczne, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
  5. G. Ćwik, G. Wallner, Ropnie wewnątrzbrzuszne, „podyplomie.pl” [online] https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/837,ropnie-wewnatrzbrzuszne [dostęp:] 21.06.2022.
  6. S. S. Rogal, Ch. Ukomadu, B. D. Levy, J. Loscalzo, Słodka przyczyna bólu brzucha, „The New England Journal of Medcinie”, nr 364 2011.
  7. P. Lipiński, I. Jankowska, E. Szymańska, D. Rokicki, A. Tylki-Szymańska, Hepato- i splenomegalia w wybranych chorobach metabolicznych – diagnostyka i różnicowanie, „Pediatria Polska”, nr 93 (1) 2018.
  8. M. Krasnodębski, Ł. Masior, P. Hevelke, M. Frączek, Ropnie wątroby jako powikłanie choroby Caroliego, „Przegląd Gastroenterologiczny”, nr 7 (6) 2012.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Rak żołądka – przyczyny, wczesne objawy, leczenie

    Podobnie jak większość nowotworów, rak żołądka rozwija się wiele lat, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Niestety, najczęściej rozpoznawany jest w stadium bardzo trudnym do wyleczenia, co w większości przypadków prowadzi do zgonu chorego. Kluczowa jest zatem szybka diagnostyka i wdrożenie skutecznej terapii. Jakie są wczesne objawy raka żołądka? Na co zwrócić uwagę?

  • Dializy – kiedy się je stosuje, jak długo, koszt, skutki uboczne

    Wprowadzenie terapii nerkozastępczej (potocznie dializ) było przełomowym osiągnięciem pozwalającym wydłużyć życie pacjentom z niewydolnością nerek. Najpowszechniej stosowana jest hemodializa, która wykorzystywana jest zarówno w przypadkach nagłego zachorowania, jak i w czasie leczenia przewlekłego.

  • HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie zakażenia wirusem HPV

    HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, ma ponad 120 typów, z czego część jest wysokoonkogenna. Human papilloma virus jest odpowiedzialny m.in. za raka szyjki macicy, gardła i krtani, prącia. HPV jest także przyczyną powstawania łagodnych zmian, takich jak kurzajki czy brodawki płciowe. Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi w trakcie stosunków seksualnych oraz przez kontakt z naskórkiem osoby zakażonej.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

  • Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

    Rak przełyku jest złośliwym nowotworem atakującym częściej mężczyzn niż kobiety. Lekarze są zgodni, że zdecydowana większość przypadków choroby wynika z prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym palenia papierosów i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Jakie są objawy raka przełyku i jak się go leczy?

  • Czym jest diastema i jak ją leczyć?

    Diastema, popularnie określana jest jako przerwa między zębami. To nie tylko cecha szczególna, dla niektórych defekt lub dodatkowy atrybut urody, to także możliwa przyczyna zaburzeń funkcjonalnych. Przyczyny tego defektu mogą być różne. Nie zawsze wymaga leczenia. Diastema fizjologiczna obserwowana u dzieci z czasem zanika. Diastemy zamyka się przy pomocy aparatów ortodontycznych lub wykonując odbudowę estetyczną, np. przy użyciu licówek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij