Czas protrombinowy (PT) – normy, podwyższony, obniżony. Jak się przygotować do badania INR?
Barbara Sitek

Czas protrombinowy (PT) – normy, podwyższony, obniżony. Jak się przygotować do badania INR?

Czas protrombinowy to wskaźnik dotyczący tempa krzepnięcia krwi. Wbrew pozorom proces tworzenia skrzepu jest bardzo złożonym mechanizmem, na który wpływ mają nie tylko czynniki aktywujące, ale także dezaktywujące i stabilizujące ten proces. Jakie są wskazania do badania czasu protrombinowego, jak się przygotować do pobrania krwi, ile kosztuje badanie i czy może być refundowane przez NFZ? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Oznaczenie czasu protrombinowego (PT) jest podstawowym parametrem pozwalającym ocenić ryzyko krwawień zarówno śródoperacyjnych, jak i pooperacyjnych. Ponadto pomaga zweryfikować skuteczność prowadzonej farmakoterapii antykoagulacyjnej, należąc do grupy najczęściej stosowanych badań, służących ocenie funkcjonowania układu krzepnięcia. Aby prawidłowo zinterpretować wynik takiego testu, warto zapoznać się z jego wartością diagnostyczną oraz zakresami norm PT.

Co to jest czas protrombinowy?

Czas protrombinowy jest jednym z oznaczeń diagnostycznych wchodzących w skład koagulogramu, czyli zestawu badań wykorzystywanego do oceny funkcjonowania układu krzepnięcia (inaczej nazywanego układem hemostazy) i czasu powstawania skrzepu krwi. Czas protrombinowy, zwany też czasem tromboplastynowym, to taki współczynniki, dzięki któremu możliwa jest ocena tak zwanego szlaku aktywacji protrombiny, czyli mechanizmu, który zostaje rozpoczęty podczas uszkodzenia tkanek, żeby zatamować krwawienie. Dzieje się to w obecności optymalnego stężenia tromboplastyny tkankowej a ponadto zależy od obecności w osoczu:

  • protrombiny (II czynnik krzepnięcia),
  • proakceleryny (V czynnik krzepnięcia),
  • prokonwertyny (VII czynnik krzepnięcia),
  • czynnika Stuarta – Prowera (X czynnik krzepnięcia),
  • fibrynogenu.

Kiedy badać czas protrombinowy? Jak wygląda badanie PT i jak się do niego przygotować?

Oznaczenie czas protrombinowego to badanie, które umożliwia wykrycie wrodzonych i nabytych niedoborów fibrynogenu oraz II, V, VII i X czynnika krzepnięcia. Służy ono także do monitorowania efektów terapii przeciwzakrzepowej, zwłaszcza u pacjentów przyjmujących pochodne kumaryny (leków z grupy antagonistów witaminy K) – warfarynę i acenokumarol. Mechanizm działania tych leków jest oparty na hamowaniu produkcji czynników krzepnięcia przez wątrobę, co opóźnia lub blokuje możliwość powstawania zakrzepów, jednak przy nieprawidłowo dobranej dawce może narazić pacjenta na ryzyko wystąpienia samoistnych krwawień, a nawet krwotoków.

Pomiar PT zalecany jest również przed planowanymi zabiegami operacyjnymi, inwazyjnymi procedurami medycznymi i porodem a ponadto u pacjentów, którzy przeszli zabiegi kardiochirurgiczne, np. wszczepienie stentów (protezy naczyniowej), a także w przypadku podejrzenia chorób wątroby, prowadzących do niewydolności tego narządu i uszkodzenia jego miąższu (np. marskości lub ostrego zapalenia wątroby), ponadto przy zatruciu pochodnymi kumaryny, która występuje np. w trutce na szczury oraz u pacjentów zgłaszających objawy związane z zaburzeniami krzepliwości, czyli skarżącymi się na krwotoki z nosa, występowanie siniaków i wybroczyn na ciele lub przedłużające się krwawienia miesiączkowe.

Oznaczenie czasu protrombinowego przeprowadzane jest w osoczu ubogopłytkowym, do którego dodawany jest czynnik tkankowy i odpowiednik tromboplastyny (w postaci fosfolipidów). Badanie wykonywane jest w osoczu krwi żylnej. Krew pobierana jest do probówki z cytrynianem. Chociaż nie jest to warunkiem koniecznym, na badanie najlepiej zgłosić się na czczo, czyli  co najmniej 8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku. W ciągu 2.–3. dni przed testem należy ograniczyć stres, uprawianie sportu i większego wysiłku fizycznego.

Jeżeli pacjent przyjmuje leki wpływające na krzepliwość krwi, powinien poinformować o tym personel laboratorium w punkcie pobrań oraz lekarza zlecającego badanie PT.

Pacjenci stosujący leki z grupy antagonistów witaminy K, którym zaleca się regularne monitorowanie PT, mają również możliwość prowadzenia takich oznaczeń samodzielnie w warunkach domowych. Wykorzystują do tego aparaty działające podobnie do wykorzystywanych przez diabetyków glukometrów. W takim wypadku badanie polega na nakłuciu opuszki palca i wykonaniu analizy w krwi z użyciem testów paskowych.

Na badanie czasu protrombinowego może skierować nas lekarz i wówczas badanie jest refundowane przez NFZ. Jeśli pacjent chce wykonać je prywatnie, może udać się do laboratoryjnego punktu pobrań bez skierowania, ponieważ do oznaczenia PT nie jest ono potrzebne. Cena oznaczenia INR wynosi około 5–10 zł. Badanie możemy wykonać także w ramach ogólnej oceny procesów krzepliwości w organizmie, czyli koagulogramu (oznaczenie wówczas obejmuje również APTT – czas kaolinowo-kefalinowy; RT – czas reptylazowy; TT – czas trombinowy; AT III – antytrombominę; CK – czas rekalcynacji osocza i fibrynogen), a jego koszt to około 30–50 zł. Koagulogram także nie wymaga skierowania, niemniej może być refundowany, jeśli takie skierowanie posiadamy. 

Polecane dla Ciebie

Wskaźnik protrombinowy – normy

Wyniki pomiaru wskaźnika protrombinowego mogą być wyrażane za pomocą kilku odmiennych sposobów, a sam test może być określany różnymi nazwami, w zależności od metody stosowanej przez dane laboratorium diagnostyczne.

Jeżeli wynik pomiaru podany jest w sekundach, a samo badanie nosi nazwę czasu protrombinowego lub czasu tromboplastynego, wówczas norma mieści się w zakresie 12–17 sekund i wyraża różnicę czasu pomiędzy PT pacjenta a PT osocza kontrolnego.

Jeżeli rezultat testu jest przedstawiony za pomocą procentowego wskaźnika czasu protrombinowego, czyli tzw. wskaźnika Quicka, to prawidłowy wynik powinien znaleźć się w przedziale 70–130%.

Ze względu na różnice pomiędzy rodzajami tromboplastyny stosowanymi w laboratoriach i duże rozbieżności w uzyskiwanych wynikach, do użycia wprowadzono również międzynarodowy współczynnik znormalizowany (INR, ang. International Normalized Ratio), który jest obecnie najbardziej popularnym parametrem używanym do określania wartości PT. Umożliwia on jego jednolitą interpretację. Dla osób zdrowych norma INR powinna zamykać się w granicach od 0,8 do 1,2, natomiast u pacjentów stosujących leki przeciwzakrzepowe pomiędzy 2 a 3, co gwarantuje ochronę przed tworzeniem skrzepów, minimalizując jednocześnie ryzyko wystąpienia samoistnych krwawień.

Czas protrombinowy – za wysoki

Wydłużenie czasu protrombinowego lub za wysoki poziom INR może być skutkiem:

  • wrodzonych lub nabytych skaz krwotocznych,
  • nieprawidłowej syntezy czynników krzepnięcia w wątrobie, np. w przebiegu cholestazy i przewlekłych chorób miąższu wątroby, 
  • dysfibrogenemii,
  • zaburzeń polimeryzacji fibrynogenu,
  • stosowania leczenia z użyciem antykoagulantów i salicylanów,
  • niedoborów witaminy K,
  • zatrucia pochodnymi kumaryny,
  • zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC, ang. Disseminated Intravascular Coagulation),
  • masywnej transfuzji krwi.
Może być również jednym z dodatkowych objawów towarzyszących białaczce, mocznicy lub chorobie Addisona-Biermer’a. Wzrost INR powyżej 4,0 u pacjentów stosujących preparaty przeciwkrzepliwe świadczy o niewłaściwie dobranej dawce lub nieprawidłowym przyjmowaniu leku i zawsze wymaga konsultacji z lekarzem prowadzącym.

Czas protrombinowy – za niski

Choć niski poziom INR u osób nieleczonych warfaryną lub acenokumarolem zdarza się raczej rzadko i nie ma uznanej wartości diagnostycznej. Nie powinien być jednak ignorowany, ponieważ może stanowić pierwszy sygnał rozwijającego się zaburzenia. Do skrócenia PT i obniżenia INR dochodzi  m.in. w przebiegu choroby zakrzepowo-zatorowej, w nadkrzepliwości ciężarnych i okołoporodowej, w zatorowości płucnej, a niekiedy także w trakcie stosowania antykoncepcji hormonalnej. U pacjentów, którzy zażywają antagonistów witaminy K poziom INR poniżej 2,0 wskazuje na zbyt niską lub niepoprawnie dobraną dawkę leku i powinien zostać niezwłocznie omówiony z lekarzem.

  1. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, Warszawa, 2007, s. 108-111.
  2. A. Dembińska-Kieć, i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wrocław, 2002, s. 201-202.
  3. Diagnostyka laboratoryjna w hemostazie, pod red. M. Jastrzębskiej, Warszawa 2009, s. 110-113, 150-151.
  4. D. T. Yang i in., Home prothrombin time monitoring: a literature analysis, „American Journal of Hematology", nr 77, 2004
  5. K. Knap, Czas protrombinowy i INR, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152270,czas-protrombinowy-i-inr [dostęp:] 05.10.2020 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Kortyzol – norma, badanie, objawy podwyższonego i obniżonego kortyzolu

    Kortyzol (hydrokortyzon) jest naturalnym hormonem steroidowym produkowanym w organizmie przez korę nadnerczy. Nazywany jest hormonem stresu. Wywiera bardzo duży wpływ na metabolizm, w tym na stężenie glukozy we krwi, podnosząc jej poziom w reakcji na stres. Stężenie kortyzolu jest zależne od pory dnia – w godzinach porannych jest najwyższe, a w godzinach wieczornych najniższe. Tę zależność należy wziąć pod uwagę podczas interpretacji wyników badania. Czy można zbadać poziom stresu, wykonując oznaczenie poziomu kortyzolu? Odpowiedź w artykule.

  • GGTP – skierowanie, refundacja, cena

    GGTP to enzym pomocny w diagnozowaniu między innymi chorób wątroby, trzustki czy nerek. Jego wysoki poziom obserwuje się również u osób z problemem nadużywania alkoholu. Istnieje szereg objawów towarzyszących chorobom wątroby i dróg żółciowych, które powinny skłonić pacjenta do oznaczenia poziomu gamma-glutamylotranspeptydazy. Uwagę powinno przykuć chociażby żółte zabarwienie skóry i błon śluzowych, obrzęki i świąd skóry czy ból po prawej stronie brzucha. Jak się przygotować do badania GGTP? Ile kosztuje to oznaczenie i czy do badania należy zgłosić się na czczo? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników. Co zrobić, kiedy wynik wskazuje na podwyższony poziom?

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Badanie poziomu serotoniny – normy, cena, interpretacja wyników

    Serotonina stanowi jeden z najbardziej znanych neurotransmiterów modulujących aktywność komórek nerwowych oraz szeroką gamę procesów neuropsychologicznych. Jako że większość puli serotoniny w organizmie zlokalizowana jest poza układem nerwowym, substancja ta ma również wpływ m.in. na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego i moczowo-płciowego. Może także regulować proces krzepnięcia i agregację płytek krwi. Oznaczenie poziomu serotoniny wykonywane jest m.in. w diagnostyce rakowiaków, czyli nowotworów wywodzących się z komórek neuroendokrynnych.

  • IgE całkowite – wskazania do badania poziomu immunoglobuliny typu E (IgE), normy, wyniki

    Przeciwciała klasy IgE, obok przeciwciał klasy IgG, IgM, IgA i IgD, należą do jednej z pięciu podklas immunoglobulin wytwarzanych przez komórki układu odpornościowego. Cząsteczki immunoglobulin klasy IgE wytwarzane są w odpowiedzi na alergeny i obecność pasożytów. Badanie poziomu IgE całkowitego wykonywane jest w przebiegu diagnostyki alergii, atopii i parazytoz (obecność pasożytów w organizmie). Poziom IgE całkowitego zależy od wieku pacjenta, najniższy jest u noworodków i niemowląt, a maksimum osiąga pomiędzy 10. a 15. rokiem życia pacjenta.

  • Badanie poziomu witaminy D, metabolit 25(OH). Normy, cena, interpretacja wyników

    Witamina D bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej organizmu, wpływa również na prawidłową budowę i funkcję kości. Oznaczenie poziomu witaminy D ma zastosowanie m.in. w diagnostyce i leczeniu osteoporozy, osteomalacji i krzywicy, chorób wątroby i nerek, a także w monitorowaniu leczenia kortykosteroidami, lekami immunosupresyjnymi i przeciwpadaczkowymi oraz suplementacji witaminą D u pacjentów, którym ją zlecono.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij