Czas protrombinowy (PT) – normy, podwyższony, obniżony. Jak się przygotować do badania INR?
Barbara Sitek

Czas protrombinowy (PT) – normy, podwyższony, obniżony. Jak się przygotować do badania INR?

Czas protrombinowy to wskaźnik dotyczący tempa krzepnięcia krwi. Wbrew pozorom proces tworzenia skrzepu jest bardzo złożonym mechanizmem, na który wpływ mają nie tylko czynniki aktywujące, ale także dezaktywujące i stabilizujące ten proces. Jakie są wskazania do badania czasu protrombinowego, jak się przygotować do pobrania krwi, ile kosztuje badanie i czy może być refundowane przez NFZ? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Oznaczenie czasu protrombinowego (PT) jest podstawowym parametrem pozwalającym ocenić ryzyko krwawień zarówno śródoperacyjnych, jak i pooperacyjnych. Ponadto pomaga zweryfikować skuteczność prowadzonej farmakoterapii antykoagulacyjnej, należąc do grupy najczęściej stosowanych badań, służących ocenie funkcjonowania układu krzepnięcia. Aby prawidłowo zinterpretować wynik takiego testu, warto zapoznać się z jego wartością diagnostyczną oraz zakresami norm PT.

Co to jest czas protrombinowy?

Czas protrombinowy jest jednym z oznaczeń diagnostycznych wchodzących w skład koagulogramu, czyli zestawu badań wykorzystywanego do oceny funkcjonowania układu krzepnięcia (inaczej nazywanego układem hemostazy) i czasu powstawania skrzepu krwi. Czas protrombinowy, zwany też czasem tromboplastynowym, to taki współczynniki, dzięki któremu możliwa jest ocena tak zwanego szlaku aktywacji protrombiny, czyli mechanizmu, który zostaje rozpoczęty podczas uszkodzenia tkanek, żeby zatamować krwawienie. Dzieje się to w obecności optymalnego stężenia tromboplastyny tkankowej a ponadto zależy od obecności w osoczu:

  • protrombiny (II czynnik krzepnięcia),
  • proakceleryny (V czynnik krzepnięcia),
  • prokonwertyny (VII czynnik krzepnięcia),
  • czynnika Stuarta – Prowera (X czynnik krzepnięcia),
  • fibrynogenu.

Kiedy badać czas protrombinowy? Jak wygląda badanie PT i jak się do niego przygotować?

Oznaczenie czas protrombinowego to badanie, które umożliwia wykrycie wrodzonych i nabytych niedoborów fibrynogenu oraz II, V, VII i X czynnika krzepnięcia. Służy ono także do monitorowania efektów terapii przeciwzakrzepowej, zwłaszcza u pacjentów przyjmujących pochodne kumaryny (leków z grupy antagonistów witaminy K) – warfarynę i acenokumarol. Mechanizm działania tych leków jest oparty na hamowaniu produkcji czynników krzepnięcia przez wątrobę, co opóźnia lub blokuje możliwość powstawania zakrzepów, jednak przy nieprawidłowo dobranej dawce może narazić pacjenta na ryzyko wystąpienia samoistnych krwawień, a nawet krwotoków.

Pomiar PT zalecany jest również przed planowanymi zabiegami operacyjnymi, inwazyjnymi procedurami medycznymi i porodem a ponadto u pacjentów, którzy przeszli zabiegi kardiochirurgiczne, np. wszczepienie stentów (protezy naczyniowej), a także w przypadku podejrzenia chorób wątroby, prowadzących do niewydolności tego narządu i uszkodzenia jego miąższu (np. marskości lub ostrego zapalenia wątroby), ponadto przy zatruciu pochodnymi kumaryny, która występuje np. w trutce na szczury oraz u pacjentów zgłaszających objawy związane z zaburzeniami krzepliwości, czyli skarżącymi się na krwotoki z nosa, występowanie siniaków i wybroczyn na ciele lub przedłużające się krwawienia miesiączkowe.

Oznaczenie czasu protrombinowego przeprowadzane jest w osoczu ubogopłytkowym, do którego dodawany jest czynnik tkankowy i odpowiednik tromboplastyny (w postaci fosfolipidów). Badanie wykonywane jest w osoczu krwi żylnej. Krew pobierana jest do probówki z cytrynianem. Chociaż nie jest to warunkiem koniecznym, na badanie najlepiej zgłosić się na czczo, czyli  co najmniej 8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku. W ciągu 2.–3. dni przed testem należy ograniczyć stres, uprawianie sportu i większego wysiłku fizycznego.

Jeżeli pacjent przyjmuje leki wpływające na krzepliwość krwi, powinien poinformować o tym personel laboratorium w punkcie pobrań oraz lekarza zlecającego badanie PT.

Pacjenci stosujący leki z grupy antagonistów witaminy K, którym zaleca się regularne monitorowanie PT, mają również możliwość prowadzenia takich oznaczeń samodzielnie w warunkach domowych. Wykorzystują do tego aparaty działające podobnie do wykorzystywanych przez diabetyków glukometrów. W takim wypadku badanie polega na nakłuciu opuszki palca i wykonaniu analizy w krwi z użyciem testów paskowych.

Na badanie czasu protrombinowego może skierować nas lekarz i wówczas badanie jest refundowane przez NFZ. Jeśli pacjent chce wykonać je prywatnie, może udać się do laboratoryjnego punktu pobrań bez skierowania, ponieważ do oznaczenia PT nie jest ono potrzebne. Cena oznaczenia INR wynosi około 5–10 zł. Badanie możemy wykonać także w ramach ogólnej oceny procesów krzepliwości w organizmie, czyli koagulogramu (oznaczenie wówczas obejmuje również APTT – czas kaolinowo-kefalinowy; RT – czas reptylazowy; TT – czas trombinowy; AT III – antytrombominę; CK – czas rekalcynacji osocza i fibrynogen), a jego koszt to około 30–50 zł. Koagulogram także nie wymaga skierowania, niemniej może być refundowany, jeśli takie skierowanie posiadamy. 

Powiązane produkty

Wskaźnik protrombinowy – normy

Wyniki pomiaru wskaźnika protrombinowego mogą być wyrażane za pomocą kilku odmiennych sposobów, a sam test może być określany różnymi nazwami, w zależności od metody stosowanej przez dane laboratorium diagnostyczne.

Jeżeli wynik pomiaru podany jest w sekundach, a samo badanie nosi nazwę czasu protrombinowego lub czasu tromboplastynego, wówczas norma mieści się w zakresie 12–17 sekund i wyraża różnicę czasu pomiędzy PT pacjenta a PT osocza kontrolnego.

Jeżeli rezultat testu jest przedstawiony za pomocą procentowego wskaźnika czasu protrombinowego, czyli tzw. wskaźnika Quicka, to prawidłowy wynik powinien znaleźć się w przedziale 70–130%.

Ze względu na różnice pomiędzy rodzajami tromboplastyny stosowanymi w laboratoriach i duże rozbieżności w uzyskiwanych wynikach, do użycia wprowadzono również międzynarodowy współczynnik znormalizowany (INR, ang. International Normalized Ratio), który jest obecnie najbardziej popularnym parametrem używanym do określania wartości PT. Umożliwia on jego jednolitą interpretację. Dla osób zdrowych norma INR powinna zamykać się w granicach od 0,8 do 1,2, natomiast u pacjentów stosujących leki przeciwzakrzepowe pomiędzy 2 a 3, co gwarantuje ochronę przed tworzeniem skrzepów, minimalizując jednocześnie ryzyko wystąpienia samoistnych krwawień.

Czas protrombinowy – za wysoki

Wydłużenie czasu protrombinowego lub za wysoki poziom INR może być skutkiem:

  • wrodzonych lub nabytych skaz krwotocznych,
  • nieprawidłowej syntezy czynników krzepnięcia w wątrobie, np. w przebiegu cholestazy i przewlekłych chorób miąższu wątroby, 
  • dysfibrogenemii,
  • zaburzeń polimeryzacji fibrynogenu,
  • stosowania leczenia z użyciem antykoagulantów i salicylanów,
  • niedoborów witaminy K,
  • zatrucia pochodnymi kumaryny,
  • zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC, ang. Disseminated Intravascular Coagulation),
  • masywnej transfuzji krwi.
Może być również jednym z dodatkowych objawów towarzyszących białaczce, mocznicy lub chorobie Addisona-Biermer’a. Wzrost INR powyżej 4,0 u pacjentów stosujących preparaty przeciwkrzepliwe świadczy o niewłaściwie dobranej dawce lub nieprawidłowym przyjmowaniu leku i zawsze wymaga konsultacji z lekarzem prowadzącym.

Czas protrombinowy – za niski

Choć niski poziom INR u osób nieleczonych warfaryną lub acenokumarolem zdarza się raczej rzadko i nie ma uznanej wartości diagnostycznej. Nie powinien być jednak ignorowany, ponieważ może stanowić pierwszy sygnał rozwijającego się zaburzenia. Do skrócenia PT i obniżenia INR dochodzi  m.in. w przebiegu choroby zakrzepowo-zatorowej, w nadkrzepliwości ciężarnych i okołoporodowej, w zatorowości płucnej, a niekiedy także w trakcie stosowania antykoncepcji hormonalnej. U pacjentów, którzy zażywają antagonistów witaminy K poziom INR poniżej 2,0 wskazuje na zbyt niską lub niepoprawnie dobraną dawkę leku i powinien zostać niezwłocznie omówiony z lekarzem.

  1. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, Warszawa, 2007, s. 108-111.
  2. A. Dembińska-Kieć, i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wrocław, 2002, s. 201-202.
  3. Diagnostyka laboratoryjna w hemostazie, pod red. M. Jastrzębskiej, Warszawa 2009, s. 110-113, 150-151.
  4. D. T. Yang i in., Home prothrombin time monitoring: a literature analysis, „American Journal of Hematology", nr 77, 2004
  5. K. Knap, Czas protrombinowy i INR, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152270,czas-protrombinowy-i-inr [dostęp:] 05.10.2020 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij