Fibrynogen – wskaźnik krzepnięcia krwi. Jak przygotować się do badania?

Badanie stężenia fibrynogenu, oprócz diagnostyki układu krzepnięcia lub toczących się w organizmie stanów zapalnych, może być również wykorzystane do oceny ryzyka sercowo-naczyniowego i jest traktowane jako jeden z elementów profilaktyki, zwłaszcza dla pacjentów z obciążającym wywiadem rodzinnym.  

Co to jest fibrynogen?

Fibrynogen jest jednym z najważniejszych białek osoczowych produkowanych w wątrobie. Stanowi kluczowy czynnik w procesie krzepnięcia krwi, od którego zależy prawidłowy przebieg tego zjawiska, polegający na wytworzeniu skrzepu i zahamowaniu krwawienia. W miejscu uszkodzenia dochodzi do przerwania ciągłości naczynia. Płytki krwi zaczynają się gromadzić i agregować. Powstaje  pierwotny czop hemostatyczny, który następnie zostaje opleciony i związany siatką włóknika, czyli fibryny, co zapewnia mu stabilność, dzięki czemu może skutecznie chronić organizm przed dalszą utratą krwi. Przekształcenie rozpuszczalnego białka – fibrynogenu w nierozpuszczalną i trwałą sieć fibryny jest zatem jednym z najważniejszych momentów całej kaskady krzepnięcia, a monitorowanie zmian jego aktywności w osoczu badaniem wnoszącym dużą wartość w diagnostykę układu hemostazy. Podwyższone stężenie fibrynogenu, zwiększające ryzyko powstawania zakrzepów, może być używane m.in. do szacowania tzw. ryzyka sercowo-naczyniowego i identyfikowania pacjentów najbardziej narażonych na rozwój miażdżycy oraz chorób zakrzepowo-zatorowych. Ponadto  fibrynogen należy do białek ostrej fazy, czyli wykazuje cechy związku, którego synteza w wątrobie nasila się w przebiegu procesów zapalnych, w odpowiedzi na stymulację przez cytokiny (np. interleukinę-6), dzięki czemu może być wykorzystywany w diagnostyce różnego rodzaju zapaleń i uszkodzeń tkanek.  

Zaburzenia krzepnięcia krwi, czyli kiedy należy wykonać badanie?

Wytycznymi do wykonania badania poziomu fibrynogenu są wszystkie objawy mogące wskazywać na zaburzenia w pracy układu krzepnięcia, zarówno te wynikające z niedoboru fibrynogenu, jak i nadmiaru białek regulujących.
Najczęściej badania wykonywane są wśród pacjentów zgłaszających problemy z:

• samoistnymi krwawieniami (np. z nosa lub dziąseł),
• pojawianiem się na skórze siniaków i wybroczyn,
• przedłużającymi się krwawieniami miesięcznymi,
• obecnością krwi w moczu lub stolcu,
• trudnym gojeniem się ran,
• z potencjalnymi tendencjami do zakrzepicy, co manifestuje się np. poprzez gorączkę lub uczucie gorąca w kończynie, bóle, obrzęki i zaczerwienienie kończyn dolnych, duszności, krwioplucie, kłucie w okolicy serca i osłabienie.

Jak się przygotować do badania stężenia fibrynogenu? Ile kosztuje badanie? Czy jest badaniem refundowanym przez NFZ?

Oznaczenie stężenia lub aktywności fibrynogenu standardowo jest przeprowadzane w osoczu krwi żylnej, a do jego wykonania wykorzystuje się próbkę krwi żylnej, pobraną do probówki z dodatkiem cytrynianu. Do badania najlepiej przystąpić na czczo (czyli minimum 8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku, nieco dłużej po wysokotłuszczowym), a w ciągu 2 – 3 poprzedzających je dni ograniczyć wzmożony wysiłek fizyczny oraz palenie papierosów. Oznaczenie stężenia fibrynogenu nie jest drogie. Jego koszt zależy od miejsca, w którym wykonujemy badanie i mieści się między 10 a 20 zł, jeśli robimy je w prywatnym zakresie. Można jednak uzyskać skierowanie na to badanie krwi i wówczas jest ono refundowane. Czas oczekiwania na wynik to najczęściej jeden dzień.

Wyniki badań fibrynogenu – norma dla kobiet i mężczyzn.

Badanie fibrynogenu może zostać wykonane kilkoma różnymi sposobami. Ilościowe oznaczenie jego stężenia, najczęściej z użyciem przeciwciał monoklonalnych, pozwala na określenie całkowitej ilości fibrynogenu w próbce i na wykrycie jego nadmiaru oraz niedoboru.

Jeżeli stężenie fibrynogenu mieści się w granicach normy, a u pacjenta mimo to widoczne są objawy zaburzeń krzepnięcia, jedną z przyczyn może być rzadka choroba genetyczna, dysfibrynogenemia. Jest ona związana z produkcją zmodyfikowanych cząsteczek fibrynogenu, które choć są wytwarzane w wątrobie w prawidłowych ilościach, pozostają oporne na degradację i przemianę w fibrynę.  W takim wypadku wykonuje się dodatkowo oznaczenie aktywności fibrynogenu, oparte na pomiarze krzepnięcia osocza pacjenta po dodaniu do niego trombiny.

Co oznacza obniżony, a co podwyższony poziom fibrynogenu?

Obniżenie stężenia fibrynogenu może być skutkiem jego zmniejszonej syntezy, wywołanej przez wrodzone skazy krwotoczne i inne choroby genetyczne (np. afibrynogenemię, hipofibrynogenemię) bądź być wtórnym efektem niewydolności wątroby. Niekiedy może również wynikać z nadmiernego zużywania i rozpadu, np. w przebiegu DIC, powikłań położniczych, chorób nowotworowych czy zatrucia. Do przejściowego obniżenia poziomu fibrynogenu może czasami dochodzić u pacjentów leczonych asparaginazą, streptokinazą, statynami, heparyną, tiklopidyną i kwasem acetylosalicylowym lub poddawanych przetoczeniom krwi.

Podwyższony poziomu fibrynogenu w osoczu świadczy najczęściej o obecności procesu zapalnego, wymagającego dalszego potwierdzenia i diagnostyki. Jest to białko ostrej fazy, którego stężenie wzrasta w różnego rodzaju zapaleniach, infekcjach czy urazach i może świadczyć np. o przewlekłych chorobach reumatycznych i autoimmunologicznych, oparzeniach, zakażeniach wirusowych i bakteryjnych, udarze, zawale serca i miażdżycy, nowotworze, chorobie Hodgkina (ziarnicy), czy kolagenozie. Zwiększona synteza fibrynogenu bywa także niekiedy mechanizmem kompensacyjnym w przebiegu szpiczaka lub zespołu nerczycowego. Organizm próbuje w ten sposób uzupełnić poziom białek, które są tracone przez uszkodzone nerki. Do podwyższenia poziomu fibrynogenu może także dochodzić podczas ciąży, w trakcie stosowania antykoncepcji lub hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), jak również podczas terapii innymi preparatami leczniczymi z dodatkiem estrogenów. Wyższe poziomy fibrynogenu są też obserwowane u osób z nadwagą, nadciśnieniem, cukrzycą oraz u palaczy i są traktowane jako dodatkowy, negatywny czynnik rokowniczy w kierunku chorób sercowo-naczyniowych.

Leczenie podwyższonego poziomu fibrynogenu

Bez względu na to, co jest przyczyną wzrostu stężenia fibrynogenu w osoczu, należy pamiętać o tym, że zawsze pozostaje on negatywnym predyktorem rozwinięcia chorób zakrzepowo-zatorowych, wymagającym konsultacji z lekarzem, a najczęściej także wprowadzenia modyfikacji w dotychczasowym trybie życia.
Aby obniżyć za wysoki poziom fibrynogenu, należy przede wszystkim zadbać o zachowanie prawidłowej masy ciała, racjonalne odżywianie i odpowiednią dawkę ruchu. Warto również rozważyć stosowanie diety obniżającej zawartość cholesterolu we krwi oraz rezygnację z palenia papierosów i pozostałych używek. Jeżeli w wywiadzie rodzinnym występuje duże ryzyko incydentów zakrzepowo-zatorowych należy zgłosić ten fakt lekarzowi, zwłaszcza w trakcie wybierania metody antykoncepcji lub terapii hormonalnej.