APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

Mówi się, że proces krzepnięcia krwi przebiega prawidłowo, kiedy obserwujemy efektywne współdziałanie pomiędzy ścianą naczynia krwionośnego, płytkami krwi, jak i produkowanymi przez wątrobę, obecnymi w osoczu krwi i odpowiadającymi za przekształcenie protrombiny w trombinę (dzięki której możliwe jest powstanie skrzepu) czynnikami białkowymi. Do monitorowania stanu osoczowych komponentów układu krzepnięcia wykorzystuje się badania koagulologiczne, wśród których APTT jest jednym z najczęściej wykonywanych oznaczeń.

Co to jest APTT?

APTT to czas częściowej tromboplastyny po aktywacji, nazywany także (chociaż coraz rzadziej) czasem kaolinowo – kefalinowym. Jest testem diagnostycznym służącym do wykrywania zaburzeń hemostazy, a także do monitorowania skuteczności terapii pacjentów z chorobą zakrzepowo-zatorową. Hemostaza to nic innego jak złożony mechanizm zachowania płynności krwi  i powstrzymywania krwawień. Zaburzenia tego procesu mogą wynikać z nieprawidłowości w przebiegu tzw. wewnątrzpochodnego układu aktywacji protrombiny. Badanie czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji jest wykonywane w osoczu ubogopłytkowym, do którego dodawany jest aktywator w postaci czynnika kontaktu (np. ujemnie naładowanych cząstek glinki kaolinowej lub mikronizowanych cząstek krzemianu) oraz fosfolipidów (kefalina lub fosfolipidy rekombinowane), imitujących tromboplastynę tkankową, co prowadzi do uzyskania maksymalnej aktywacji układu krzepnięcia. Czas mierzony od momentu dodania czynników aktywujących do wytworzenia skrzepu jest miarą efektywności tego właśnie szlaku i zależy od zawartości w osoczu kolejnych czynników krzepnięcia: II, V, VIII, IX, X, XI, XII oraz fibrynogenu.

Kiedy wykonać badanie APTT i jak się do niego przygotować?

Ponadto oznaczenie APTT jest także wykonywane w przypadku podejrzenia zaburzeń krzepliwości, które mogą objawiać się poprzez przedłużające się krwawienia miesiączkowe, poronienia, krwotoki z nosa czy skłonność do tworzenia się siniaków i wybroczyn na skórze, zwłaszcza bez zewnętrznej przyczyny w postaci urazu. Ponieważ osoczowe czynniki krzepnięcia są syntetyzowane w wątrobie przy udziale witaminy K, badanie APTT jest również przydatne w diagnostyce chorób wątroby, takich jak marskość czy wirusowe zapalenie wątroby (WZW), a także w przypadku niedoborów tej witaminy.

Oznaczenie APTT jest wykonywane w osoczu krwi żylnej, pobieranej do probówki z cytrynianem. Do badania należy zgłosić się na czczo, tzn. należy zachować co najmniej 8-godzinną przerwę w spożywaniu posiłków i przyjmowaniu płynów. Jeżeli pacjent stosuje leki mogące wpływać na proces krzepnięcia krwi, powinien poinformować o tym lekarza lub pracowników laboratorium w punkcie pobrań.

APTT –  norma dla kobiet i mężczyzn

Wartości prawidłowe APTT zależą od metody stosowanej w danym laboratorium, najczęściej jednak mieszcząc się w granicach od 26 do 40 sekund, zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. W przypadku pacjentów leczonych heparyną niefrakcjonowaną laboratoria powinny wyznaczyć zalecane dla nich wartości terapeutyczne we własnym zakresie. Zazwyczaj przyjmuje się za nie czas o 1,5 do 2,5 raza dłuższy niż norma dla osób zdrowych.

APTT podwyższone – przyczyny i objawy

Istnieją choroby, dla których cechą charakterystyczną jest wydłużony czas częściowej tromboplastyny po aktywacji.
Wydłużone APTT występuje w przypadku:

• hemofilii typu A, B i C będących skutkami wrodzonych niedoborów czynników krzepnięcia (VIII, IX i XI),
• niektórych postaci choroby von Willebrand’a,
• afibrynogenemii, hipofibrynogenemii i dysfibrynogenemii, czyli w stanach niedoboru lub obniżonego stężenia fibrynogenu,
• innych dziedzicznych chorób genetycznych, skutkujących niedoborami pozostałych czynników wewnątrzpochodnego układu krzepnięcia,
• chorób wątroby mających wpływ na układ hemostazy lub indukujących powstawanie przeciwciał antyfosfolipidowych, np. w przewlekłym zapaleniu wątroby,
• niedoboru witaminy K,
• zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC),
• tocznia rumieniowatego układowego, jako rezultat obecności antykoagulantu toczniowego.

APTT ulega również wydłużeniu u pacjentów stosujących terapię lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak heparyna, dabigatran, warfaryna czy acenokumarol. W celu różnicowania przyczyn nieprawidłowego wyniku do próbki dodaje się niekiedy osocza kontrolnego i ponownie przeprowadza oznaczenie. Jeżeli APTT wciąż pozostaje przedłużone, to najprawdopodobniej we krwi obecny jest antykoagulant, hamujący prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia. Jeżeli jednak przy powtórnym badaniu wynik mieści się w granicach normy, wówczas przyczyną wydłużenia APTT jest niedobór osoczowych czynników drogi wewnątrzpochodnej.

APTT obniżone – przyczyny i objawy

Skrócenie czasu APTT może pojawić się jako rezultat niewłaściwego pobrania próbki lub też wskazywać na nadkrzepliwość krwi, która z kolei może wynikać z wrodzonych niedoborów inhibitorów krzepnięcia lub być skutkiem innych chorób, takich jak niedoczynność tarczycy, nowotwory czy choroba zakrzepowo-zatorowa. W przypadku nadkrzepliwości APTT nie ma jednak uznanej wartości diagnostycznej, dlatego jest stosowane jedynie jako badanie uzupełniające.

Jak obniżyć za wysokie APTT? Jak dbać o prawidłowe krzepnięcie krwi?

Jeżeli podwyższona wartość APTT wynika z wrodzonych mutacji genetycznych, należy przede wszystkim przestrzegać ściśle zaleceń lekarza, regularnie przyjmować zaordynowane leki oraz unikać wszystkich aktywności mogących prowadzić do potencjalnych urazów, w tym np. sportów ekstremalnych. W przypadku występowania nadkrzepliwości krwi bardzo ważne jest regularne przyjmowanie leków i monitorowanie skuteczności terapii poprzez badania laboratoryjne, jak również stosowanie diety bogatej w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, ograniczenie spożywania słodyczy, tłustych i słonych potraw, mocnej kawy i herbaty oraz używek.