APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

1. Co to jest APTT?
2. Kiedy wykonać badanie APTT i jak się do niego przygotować?
3. APTT – norma dla kobiet i mężczyzn
4. APTT podwyższone – przyczyny i objawy
5. APTT obniżone – przyczyny i objawy
6. Jak obniżyć za wysokie APTT? Jak dbać o prawidłowe krzepnięcie krwi?

Mówi się, że proces krzepnięcia krwi przebiega prawidłowo, kiedy obserwujemy efektywne współdziałanie pomiędzy ścianą naczynia krwionośnego, płytkami krwi i produkowanymi przez wątrobę czynnikami białkowymi, które są obecne w osoczu krwi i odpowiadają za przekształcenie protrombiny w trombinę (dzięki której możliwe jest powstanie skrzepu). Do monitorowania stanu osoczowych komponentów układu krzepnięcia wykorzystuje się badania koagulologiczne, wśród których APTT jest jednym z najczęściej wykonywanych oznaczeń.

Co to jest APTT?

APTT to czas częściowej tromboplastyny po aktywacji, nazywany także (chociaż coraz rzadziej) czasem kaolinowo-kefalinowym. Jest testem diagnostycznym służącym do wykrywania zaburzeń hemostazy, a także do monitorowania skuteczności terapii pacjentów z chorobą zakrzepowo-zatorową. Hemostaza to nic innego jak złożony mechanizm zachowania płynności krwi i powstrzymywania krwawień. Zaburzenia tego procesu mogą wynikać z nieprawidłowości w przebiegu tzw. wewnątrzpochodnego układu aktywacji protrombiny. Badanie czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji jest wykonywane w osoczu ubogopłytkowym, do którego dodawany jest aktywator w postaci czynnika kontaktu (np. ujemnie naładowane cząstki glinki kaolinowej lub mikronizowane cząstki krzemianu) oraz fosfolipidów (kefalina lub fosfolipidy rekombinowane) imitujących tromboplastynę tkankową, co prowadzi do uzyskania maksymalnej aktywacji układu krzepnięcia. Czas mierzony od momentu dodania czynników aktywujących do wytworzenia skrzepu jest miarą efektywności tego mechanizmu i zależy od zawartości w osoczu kolejnych czynników krzepnięcia: II, V, VIII, IX, X, XI, XII oraz fibrynogenu.

Kiedy wykonać badanie APTT i jak się do niego przygotować?

Badanie APTT zalecane jest przede wszystkim pacjentom przygotowującym się do zabiegów chirurgicznych i innych inwazyjnych procedur medycznych przebiegających z naruszeniem powłok ciała (celem jest ocena ryzyka wystąpienia krwawień w trakcie operacji) lub jako jedno z rutynowych badań u pacjentów leczonych z powodu dolegliwości zakrzepowo-zatorowych, zwłaszcza z użyciem heparyny niefrakcjonowanej.

Ponadto oznaczenie APTT jest także wykonywane w przypadku podejrzenia zaburzeń krzepliwości, które mogą objawiać się poprzez przedłużające się krwawienia miesiączkowe, poronienia, krwotoki z nosa czy skłonność do tworzenia się siniaków i wybroczyn na skórze, zwłaszcza bez zewnętrznej przyczyny w postaci urazu. Ponieważ osoczowe czynniki krzepnięcia są syntetyzowane w wątrobie przy udziale witaminy K, badanie APTT jest również przydatne w diagnostyce chorób wątroby, takich jak marskość czy wirusowe zapalenie wątroby (WZW), a także w przypadku niedoborów tej witaminy.

Oznaczenie APTT jest wykonywane w osoczu krwi żylnej pobranej do probówki z cytrynianem. Do badania należy zgłosić się na czczo, tzn. należy zachować co najmniej 8-godzinną przerwę w spożywaniu posiłków i przyjmowaniu płynów. Jeżeli pacjent stosuje leki mogące wpływać na proces krzepnięcia krwi, powinien poinformować o tym lekarza lub pracowników laboratorium w punkcie pobrań.

APTT – norma dla kobiet i mężczyzn

Prawidłowe wartości APTT zależą od metody stosowanej w danym laboratorium, najczęściej jednak mieszczą się w granicach od 26 do 40 sekund – zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. W przypadku pacjentów leczonych heparyną niefrakcjonowaną laboratoria powinny wyznaczyć zalecane dla nich wartości terapeutyczne we własnym zakresie. Zazwyczaj przyjmuje się za nie czas o 1,5 do 2,5 raza dłuższy niż norma dla osób zdrowych.

APTT podwyższone – przyczyny i objawy

Istnieją choroby, których cechą charakterystyczną jest wydłużony czas częściowej tromboplastyny po aktywacji.
Wydłużone APTT występuje w przypadku:

• hemofilii typu A, B i C, które są efektem wrodzonych niedoborów czynników krzepnięcia (VIII, IX i XI),
• niektórych postaci choroby von Willebranda,
• afibrynogenemii, hipofibrynogenemii i dysfibrynogenemii, czyli w stanach niedoboru lub obniżonego stężenia fibrynogenu,
• innych dziedzicznych chorób genetycznych, skutkujących niedoborami pozostałych czynników wewnątrzpochodnego układu krzepnięcia,
• chorób wątroby mających wpływ na układ hemostazy lub indukujących powstawanie przeciwciał antyfosfolipidowych, np. w przewlekłym zapaleniu wątroby,
• niedoboru witaminy K,
• zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC),
• tocznia rumieniowatego układowego – jako rezultat obecności antykoagulantu toczniowego.

APTT ulega również wydłużeniu u pacjentów stosujących terapię lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak heparyna, dabigatran, warfaryna czy acenokumarol. W celu różnicowania przyczyn nieprawidłowego wyniku do próbki dodaje się niekiedy osocza kontrolnego i ponownie przeprowadza oznaczenie. Jeżeli APTT wciąż pozostaje przedłużone, to najprawdopodobniej we krwi obecny jest antykoagulant, hamujący prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia. Jeżeli jednak przy powtórnym badaniu wynik mieści się w granicach normy, wówczas przyczyną wydłużenia APTT jest niedobór osoczowych czynników drogi wewnątrzpochodnej.

APTT obniżone – przyczyny i objawy

Skrócenie czasu APTT może pojawić się jako rezultat niewłaściwego pobrania próbki lub wskazywać na nadkrzepliwość krwi, która z kolei może wynikać z wrodzonych niedoborów inhibitorów krzepnięcia bądź być skutkiem innych chorób, takich jak niedoczynność tarczycy, nowotwory czy choroba zakrzepowo-zatorowa. W przypadku nadkrzepliwości APTT nie ma jednak uznanej wartości diagnostycznej, dlatego jest stosowane jedynie jako badanie uzupełniające.

Jak obniżyć za wysokie APTT? Jak dbać o prawidłowe krzepnięcie krwi?

Jeżeli podwyższona wartość APTT wynika z wrodzonych mutacji genetycznych, należy przede wszystkim ściśle przestrzegać zaleceń lekarza, regularnie przyjmować zaordynowane leki oraz unikać wszystkich aktywności mogących prowadzić do potencjalnych urazów, w tym np. sportów ekstremalnych. W przypadku występowania nadkrzepliwości krwi bardzo ważne jest regularne przyjmowanie leków i monitorowanie skuteczności terapii poprzez wykonywanie badań laboratoryjnych, jak również stosowanie diety bogatej w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, ograniczenie spożywania słodyczy, tłustych i słonych potraw, mocnej kawy i herbaty oraz używek.