Heparyna – czym jest, jak działa i kiedy ją stosować?

Heparyna to substancja organiczna wytwarzana naturalnie w organizmie człowieka. Powstaje w komórkach tucznych m.in. w wątrobie, jelitach, sercu czy płucach. Została wyodrębniona oraz wprowadzona do lecznictwa w 1938 roku i ma szerokie zastosowanie w dzisiejszej medycynie. Posiada właściwości przeciwzakrzepowe, czyli hamujące krzepnięcie krwi. Zapobiega tworzeniu niebezpiecznych zatorów żylnych i chroni przed zakrzepicą.  W jaki sposób działa heparyna i kiedy ją stosować?

Heparyna i jej działanie przeciwzakrzepowe

Heparyna jest polisacharydem, który zapobiega przejściu protrombiny w trombinę oraz blokuje jej działanie na fibrynogen poprzez aktywację antytrombiny – czynnika związanego z osoczem krwi. Może również zapobiegać agregacji trombocytów i przylegania ich do powierzchni ścian naczyń krwionośnych. Ponieważ jest ona przyciągana przez ściany naczyń włosowatych, zwiększa ich ładunek ujemny i sprawia, że znika ryzyko tworzenia skrzepów przyściennych.

Preparaty z heparyną (żele heparynowe, aerozole i inne) oraz wskazania do ich stosowania

Związek ten jest składnikiem wielu preparatów przeciwzakrzepowych, także tych dostępnych w aptekach bez recepty. Żele i aerozole z heparyną przeznaczone są do stosowania zewnętrznego. Używa się ich wspomagająco w terapii zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych, krwiakach podskórnych, żylakach kończyn dolnych, a także stłuczeniach i obrzękach.

Heparynę stosuje się również podskórnie oraz dożylnie. W ampułkostrzykawkach występuje heparyna drobnocząsteczkowa, która charakteryzuje się słabym powinowactwem do białek osocza, płytek krwi, makrofagów czy komórek śródbłonka. Ma ona lepszą biodostępność i dłuższy czas półtrwania. Jest ona wskazana tuż przed operacjami, w czasie hemodializy, u pacjentów unieruchomionych z powodu urazu oraz w profilaktyce i leczeniu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.

Heparyna: działania niepożądane i przeciwwskazania  

Przyjmując każdy lek jesteśmy narażeni na wystąpienie u nas działań niepożądanych związanych z jego stosowaniem. Także heparyna może wywołać skutki uboczne, jednak nie wystąpią one u wszystkich osób. Są to m.in.:

• krwawienia,
• ból, zaczerwienienia, rzadko martwica skóry w miejscu podania,
• reakcje alergiczne,
• często zwiększony poziom enzymów wątrobowych,
• wypadanie włosów,
• priapizm – długotrwały i bolesny wzwód,
• hiperkaliemia,
• małopłytkowość immunologiczna,
• osteoporoza - przy długim stosowaniu.

Preparatów z heparyną nie powinniśmy stosować przy m.in.:

• nadwrażliwości na tę substancję,
• skłonnościach do krwawień,
• skazie krwotocznej,
• krwawieniach z przewodu pokarmowego lub chorobach przewodu pokarmowego związanych z dużym ryzykiem krwawienia,
• nadciśnieniu wrotnym,
• rozwarstwieniu aorty,
• operacjach lub urazach głowy,
• udarze krwotocznym.

Kobiety ciężarne mogą stosować preparaty z heparyną tylko za zgodą lekarza i tylko gdy zajdzie taka konieczność. W przypadku pacjentów w podeszłym wieku lekarz może zalecić zmniejszenie dawki.

Interakcje z innymi substancjami – o czym warto pamiętać przy stosowaniu heparyny?

Heparyny nie należy łączyć z niektórymi substancjami leczniczymi. Nie wolno stosować jej łącznie z preparatami zawierającymi w składzie kwas acetylosalicylowy (aspirynę). Połączenie jej m.in. z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, doustnymi antykoagulantami może nasilać jej działanie przeciwzakrzepowe.

Heparyna ma szerokie zastosowanie w lecznictwie. Stosując preparaty zawierające w swym składzie tę substancję leczniczą, możemy wyleczyć zarówno dolegliwości związane z układem krwionośnym, jak i przyspieszyć gojenie siniaków i drobnych ran. Powinniśmy jednak pamiętać o przeciwwskazaniach do stosowania heparyny i w razie zaobserwowania u siebie lub bliskich działań niepożądanych skonsultować się ze specjalistą.