Stłuszczenie wątroby – przyczyny, objawy, leczenie, zalecenia
Piotr Ziętek

Stłuszczenie wątroby – przyczyny, objawy, leczenie, zalecenia

Stłuszczenie wątroby jest schorzeniem dotykającym nie tylko osoby nadużywające alkoholu. Wśród czynników ryzyka wymienia się m.in. otyłość, wirusowe zapalenie wątroby, a także niedobory witamin A i E. Czy dokładnie jest stłuszczenie wątroby i w jaki sposób leczy się tę chorobę? Które zioła będą odpowiednie dla osób z otłuszczoną wątrobą?  

Stłuszczenie wątroby to zaburzenie polegające na gromadzeniu się tłuszczu w komórkach wątroby. Jeśli stłuszczeniu towarzyszy proces zapalny, istnieje duże ryzyko rozwoju marskości wątroby. Głównymi przyczynami stłuszczenia wątroby jest przewlekłe spożywanie alkoholu oraz zespół metaboliczny. 

Stłuszczenie wątroby – czym jest i jakie są jego odmiany? 

Stłuszczenie wątroby polega na odkładaniu się w komórkach wątroby cząsteczek tłuszczu. Stłuszczeniu może towarzyszyć także przewlekły stan zapalny, który po pewnym czasie może prowadzić do zwłóknienia lub raka wątrobowokomórkowego.  

Zespoły chorobowe, w których dochodzi do stłuszczenia wątroby można podzielić na dwie grupy: alkoholową chorobę wątroby i niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD). Do pierwszej grupy zalicza się m.in. alkoholowe stłuszczenie wątroby oraz alkoholowe zapalenie wątroby. Zapalenie wątroby jest kolejnym po stłuszczeniu etapem uszkodzenia wątroby w przebiegu przewlekłego stosowania alkoholu.

W przypadku niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby podobnie wyróżnia się postać bez towarzyszącego procesu zapalnego (NAFL) oraz niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH). 

Wspomniane zmiany mają charakter uogólniony, stłuszczenie dotyczy całej wątroby. Możliwe jest jednak również niejednorodne lub ogniskowe stłuszczenie wątroby. Często jest to przypadkowe znalezisko w badaniu USG. Uznaje się, że przyczyny powstawania takich zmian ogniskowych są podobne jak w przypadku niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Choć nie jest to groźna zmiana, może wymagać pogłębienia diagnostyki w celu różnicowania z innymi potencjalnymi zmianami ogniskowymi. 

Przyczyny stłuszczenia wątroby 

Alkoholowe stłuszczenie wątroby rozwija się u osób regularnie nadużywających alkoholu. Szacuje się, że choroba wystąpi u prawie wszystkich osób przyjmujących więcej niż 60 g czystego etanolu na dobę. Przekłada się to na 3–4 piwa lub ok. 200 ml wódki.  

Istnieją pewne czynniki ryzyka zwiększające ryzyko wystąpienia stłuszczenia wątroby u tych osób. Należą do nich m.in. czynniki genetyczne, otyłość i zła dieta, niedobory witamin A i E, a także wirusowe zapalenie wątroby. U części osób, które mimo wykrycia stłuszczenia wątroby nie zaprzestaną picia alkoholu, rozwija się alkoholowe zapalenie wątroby. 

W państwach zachodnich niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby jest najczęstszym schorzeniem dotyczącym wątroby. Jej głównym czynnikiem ryzyka są składowe zespołu metabolicznego takie jak insulinooporność, cukrzyca typu II i stany przedcukrzycowe, otyłość brzuszna oraz hipercholesterolemia. Chorobie sprzyja także dieta wysokokaloryczna, bogata w węglowodany (zwłaszcza fruktozę i syrop glukozowo-fruktozowy), produkty wysokoprzetworzone oraz fast-foody. Wraz z rozwojem epidemii otyłości obserwuje się coraz częstsze występowanie stłuszczenia wątroby niespowodowanego spożywaniem alkoholu. Do innych przyczyn mogących odpowiadać za stłuszczenie wątroby należą: 

  • niektóre leki, np.: metotreksat, amiodaron, estrogeny, sterydy, walproinian sodu, warfaryna, 
  • narażenie na niektóre związki chemiczne, np. chlorkowe pochodne węglowodorów, 
  • żywienie pozajelitowe, 
  • stany po usunięciu fragmentu jelita, 
  • choroby trzustki, 
  • choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, 
  • niektóre wrodzone choroby metaboliczne, 
  • wirusowe zapalenie wątroby, 
  • ciąża. 

Powiązane produkty

Objawy stłuszczenia wątroby  

Stłuszczenie wątroby bez towarzyszącego zapalenia zwykle nie daje żadnych objawów. Niektóre osoby mogą odczuwać dyskomfort w nadbrzuszu spowodowanym powiększeniem wątroby. Czasami otłuszczona wątroba może być wyczuwalna przy dotyku.  

U osób ze stłuszczeniowym zapaleniem wątroby, zarówno na tle alkoholowym, jak i niealkoholowym, dodatkowo obserwuje się symptomy takie jak złe samopoczucie, spadek apetytu, nudności i wymioty, ból pod prawym łukiem żebrowym.  

W przypadku alkoholowego zapalenia wątroby możliwe są także zmiany skórne w postaci żółtaczki. Czasami pojawiają się początkowe objawy encefalopatii wątrobowej i wodobrzusze.  

Diagnostyka i leczenie stłuszczonej wątroby  

Podstawowym badaniem pozwalającym rozpoznać stłuszczenie wątroby jest USG jamy brzusznej. Kolejne badania są potrzebne do określenia przyczyny stłuszczenia. W przypadku stłuszczenia alkoholowego wystarczający jest wywiad długotrwałego nadużywania alkoholu przez pacjenta. Dodatkowo można stwierdzić we krwi podwyższony poziom jednego z enzymów wątrobowych, GGTP.

Przy podejrzeniu niealkoholowego stłuszczenia wątroby należy, jeśli to możliwe, określić przyczynę. W tym celu niezbędny jest dokładny wywiad z pacjentem oraz badanie fizykalne. Wykonuje się także dodatkowe badania krwi np. pod kątem cukrzycy, zaburzeń lipidowych, wirusowego zapalenia wątroby i in. W przypadkach wątpliwych oraz u osób ze zwiększonym ryzykiem rozwoju marskości lub raka wątroby, wskazane może być wykonanie biopsji wątroby i oceny fragmentu narządu w badaniu histopatologicznym.  

Biopsja jest badaniem, które najdokładniej pozwala określić stłuszczenie wątroby. Jest to zabieg inwazyjny przez co zleca się ją jedynie wybranym pacjentom.  

Niektóre laboratoria oferują testy, takie jak FibroMax czy FibroTest, pozwalające oszacować stopień stłuszczenia wątroby na podstawie badań laboratoryjnych krwi i danych klinicznych pacjenta. Na podstawie wyniku można określić stopień stłuszczenia wątroby jako łagodny (stopień 1.), umiarkowany (stopień 2.) lub ciężki (stopnie 3. i 4.). 

Stłuszczenie wątroby jest odwracalne. Kolejne stadia uszkodzenia wątroby, takie jak zapalenie i marskość, nie dają już takich możliwości wyleczenia. Dla wielu osób nadużywających alkoholu jest to często ostatnia szansa na rozpoczęcie leczenia. Podstawowe znaczenie ma całkowite zaprzestanie przyjmowania alkoholu. Dodatkowo warto wdrożyć zbilansowaną, urozmaiconą dietę o obniżonej zawartości tłuszczu. Alkoholowe zapalenie wątroby wymaga już bardziej ścisłego przestrzegania diety. Powinna ona uwzględniać odpowiednią dobową podaż kalorii i białka, aby uniknąć niedożywienia. Ponadto wskazane jest uzupełnianie ewentualnych niedoborów witamin z grupy B, A, D, mikro- i makroelementów. W ciężkich przypadkach alkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby można zastosować krótkotrwałą terapię sterydami lub pentoksyfiliną. 

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby również może ustąpić. Można je odwrócić stosując prawidłowe leczenie chorób będących przyczyną stłuszczenia, tj. cukrzycy, hiperlipidemii, otyłości. W zwykłym stłuszczeniu wątroby podstawowe znaczenie ma zmiana stylu życia. Należy ograniczyć spożywanie produktów wysokoprzetworzonych, bogatych w cukry proste. Wskazana jest również redukcja masy ciała oraz regularna aktywność fizyczna u osób otyłych. W przypadku niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby, poza wspomnianymi zmianami stylu życia zaleca się także wspomagające leczenie farmakologiczne witaminą E, pentoksyfiliną i pioglitazonem.  

Leczenie domowe i zioła na stłuszczoną wątrobę 

Naturalną metodą leczenia stłuszczenia wątroby jest zmiana stylu życia. Konieczne jest też stosowanie odpowiedniej diety. Ponieważ powinna ona być m.in. dostosowana do stopnia wydolności wątroby i do stanu odżywienia chorego, każda osoba powinna przestrzegać indywidualnych zaleceń. Warto więc skorzystać z porady dietetyka. Ogólne zalecenia zakładają prawidłową podaż kalorii i białka na dobę. Zalecane jest przyjmowanie 25-30 kcal na kilogram masy ciała na dobę. W przypadku osób otyłych ilość ta powinna być odpowiednio mniejsza, a u niedożywionych większa.  

Dzienna podaż białka powinna zawierać się w granicach 1,0–1,2 g na kilogram masy ciała, do maksymalnie 1,5 g u osób niedożywionych. Dieta powinna być lekkostrawna. Źródłem białka w diecie powinien być głównie chudy nabiał oraz chude mięso. Przykładowy jadłospis powinien zawierać jasne pieczywo, chude wędliny, zupy gotowane na wywarach warzywnych. Dojrzałe owoce można jeść w niewielkiej ilości. Warzywa dobrze jest poddać obróbce termicznej, np. gotując na parze.  

Z diety należy wykluczyć przede wszystkim potrawy wzdymające, a więc warzywa kapustne, cebulę, czosnek, śliwki, gruszki i czereśnie. Z tego samego powodu w stłuszczeniu wątroby należy unikać napojów gazowanych, w tym piwa bezalkoholowego. W chorobach wątroby takich jak stłuszczenie duże znaczenie ma prawidłowa praca jelit. Jeśli dana osoba ma skłonności do wzdęć i biegunek, należy ograniczyć spożywanie błonnika, orzechów i nasion (w tym siemienia lnianego).  

W stłuszczeniu wątroby należy zwrócić uwagę na odpowiednią podaż witamin A, K, E, C oraz z grupy B oraz minerałów, takich jak cynk i selen. Podstawowe znaczenie ma podaż tych substancji w diecie. Można stosować suplementy diety na wątrobę jednak nie mogą one być zamiennikiem prawidłowego, zbilansowanego żywienia. Dostępnych jest również wiele leków bez recepty i leków ziołowych mających działanie wspomagające przy leczeniu chorób wątroby. Preparaty te zawierają substancje takie jak sylibina czy fosfolipidy pochodzenia roślinnego. Zioła o działaniu wspomagającym w leczeniu chorób wątroby to np. ostropest plamisty. Istnieją także doniesienia o korzystnym działaniu kawy u chorych z niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby. 

  1. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015. 
  2. A. Panasiuk, Metody oceny zapalenia, zwłóknienia i stłuszczenia wątroby, „Hepatologia”, nr 110–114 (14) 2014. 
  3. J. Gietka, J. Klapaczyński, Stłuszczenie wątroby – diagnostyka i leczenie, „Medycyna po Dyplomie", nr 10 2016. 
  4. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2014. 
  5. H. M. Patton, J. E. Lavine, Focal fatty liver: More than just a radiographic curiosity?, „Gastroenterology and Hepatology”, nr 199–200 (3) 2007. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Co to jest colostrum bovinum (siara bydlęca)? Colostrum na odporność – dla dzieci i dorosłych

    Colostrum, inaczej siara, to naturalne bogactwo związków wspomagających nie tylko odporność, ale również wpływających pozytywnie na poziom żelaza. Ostatnio zyskuje na popularności względem tradycyjnych środków na odporność, mogą ją przyjmować także niemowlęta i dzieci. Rodzaje siary są różne – od bydlęcej, przez owczą, po kozią. Kiedy warto zastosować colostrum? Jakie preparaty znajdziemy na aptecznej półce?

  • Tran – właściwości. Czy tran wpływa na odporność?

    Tran to olej otrzymywany z dorsza atlantyckiego lub innych ryb dorszowatych (olej z wątroby rekina nie jest tranem, ma bowiem inny skład i inne właściwości). Tran zawiera witaminę D i A, a także kwasy omega-3 (DHA i EPA), które mają korzystny wpływ na układ odpornościowy, nerwowy oraz krwionośny. Kiedy stosować olej z wątroby dorsza? Jak wybrać najlepszy tran dla dziecka i dla osoby dorosłej?

  • Domowe sposoby na wzmocnienie odporności – jak w prosty sposób wzmocnić organizm?

    Stosowanie domowych sposobów na odporność może okazać się bardzo dobrym rozwiązaniem, które z jednej strony pomoże w uniknięciu rozwoju infekcji, a z drugiej wspomoże terapię lekami, poprzez pobudzenie układu immunologicznego. W poprawie kondycji układu odporności istotne jest przestrzeganie kilku zasad, zaczynając od codziennego obowiązku zjedzenia pożywnego śniadania, kończąc na suplementacji żelaza i kwasów omega-3, których być może w pełni nie dostarczamy wraz z posiłkami. Dbając o naszą odporność niezmiernie istotne jest dbanie o nasz układ pokarmowy. Jakie suplementy przyjmować, czego unikać, a nad czym popracować w trosce o odporności? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Kreatyna – właściwości, działanie, efekty. Jak ją dawkować?

    Kreatyna – jakie pełni funkcje? Czy ma potencjał, aby stać się suplementem kojarzonym nie tylko z odżywkami dla sportowców? Czym różnią się jej formy? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziecie w poniższym artykule.

  • Suplementy i witaminy na odporność – jak uniknąć infekcji?

    Suplementy na odporność stały się bardzo popularne szczególnie w okresie pandemii COVID-19. Sięgamy po nie równie często w okresie zmieniających się pór roku, licząc, że pomogą nam uniknąć infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych. Preparaty na odporność mają przede wszystkim stymulować układ immunologiczny tak, aby ten szybciej i mocniej odpowiadał na atakujące go patogeny chorobotwórcze. Jak wybrać najlepsze suplementy zwiększające odporność, jak je dawkować i czy można je zażywać będąc w ciąży?

  • Dlaczego profilaktyczne picie płynu Lugola jest niebezpieczne dla zdrowia?

    W ostatnich dniach bardzo wzrosło zainteresowanie płynem Lugola. Niektórzy próbują stosować go profilaktycznie, a nie z powodu wyraźnych wskazań zdrowotnych. Wprawdzie płyn Lugola wykazuje działanie antyseptyczne, a znajdujący się w nim jod wpływa korzystnie na pracę tarczycy, ale zażywanie go na „własną rękę” może mieć bardzo negatywne, a wręcz tragiczne w skutkach konsekwencje. Dlaczego nie powinniśmy stosować płynu Lugola bez wyraźnych wskazań lekarskich i czym jest trądzik jodowy? 

  • Szczepionka na grypę 2023/2024 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    W zależności od sezonu epidemicznego w Polsce liczba zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę osiąga od kilkuset tysięcy do nawet kilku milionów. Zazwyczaj największą liczbę zachorowań odnotowuje się pomiędzy styczniem a marcem. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij