Uczulenie na słońce – przyczyny. Jak złagodzić objawy wysypki od słońca?

Czym jest uczulenie na słońce? Jak się objawia? 

Uczulenie na słońce, czyli fotodermatoza, jest nieprawidłową reakcją na promieniowanie słoneczne i może występować nawet u dzieci. Z medycznego punktu widzenia najbardziej trafnym określeniem jest nadwrażliwość skóry na słońce, co wynika z mechanizmu powstawania. Alergia związana jest zaostrzoną reakcją organizmu z udziałem układu immunologicznego na czynnik, który u innych nie będzie wywoływał żadnej odpowiedzi. Natomiast fotodermatoza (nazywana potocznie alergią na słońce) jest efektem nieprawidłowych zmian zachodzących w skórze pod wpływem działania promieniowania UV.

Skóra, jako najbardziej zewnętrzna warstwa naszego ciała, za pomocą specjalnych fotoakceptorów, zwanych chromoforami, pochłania energię promieniowania słonecznego. Dalej zostaje ona przekierowana jako nieszkodliwe promieniowanie lub wykorzystywana w reakcjach, które, aby zajść, muszą mieć dostarczaną energię z zewnątrz. 

Wśród nadwrażliwości na słońce wyróżnia się:

• fotodermatozę idiopatyczną – reakcja nadwrażliwości o nieznanym podłożu: pokrzywka słoneczna, osutki świetlne, przewlekłe posłoneczne zapalenie skóry,
• fotodermatozę endogenną – wywołana jest przez czynniki wewnętrzne: niedobór witaminy PP, innych witamin z grupy B (pelagra) lub gromadzenie produktów niewłaściwego rozkładu hemu (porfiria),
• fotodermatozę egzogenną – do jej wystąpienia, oprócz promieniowania słonecznego, konieczny jest również czynnik dodatkowy, np. lek, kosmetyk,
• choroby ulegające zaostrzeniu pod wpływem światła – toczeń rumieniowaty, zapalenie skórno-mięśniowe,
• genodermatozy – ich występowanie uwarunkowane jest defektami genetycznymi: skóra pergaminowata i barwnikowa.

Pomimo dużego zróżnicowania nadwrażliwości na słońce, wszystkie rodzaje łączy pojawienie się objawów na skutek oddziaływania promieniowania słonecznego. O nadwrażliwości więc mówimy wtedy, kiedy organizm reaguje nieprawidłowo na dawkę promieniowania słonecznego, która u innej osoby nie wywoła żadnej reakcji.

Objawy uczulenia na słońce

Uczulenie na słońce – jak wygląda?

Do objawów alergii na słońce zalicza się:

• wielopostaciowe osutki świetlne, głównie w obrębie kończyn górnych oraz klatki piersiowej (swędzące zaczerwienione plamy, pęcherzyki z wysiękiem),
• pokrzywkę słoneczną (występuję natychmiastowo po ekspozycji na promieniowanie słoneczne, przypomina poparzenie pokrzywą),
• wyprysk słoneczny,
• zaczerwienienie skóry,
• pieczenie skóry,
• opuchliznę.

Sprawdź także maści, kremy i tabletki na uczulenie i alergie skórne.

Dodatkowo mogą im towarzyszyć: gorączka, ból głowy, zaczerwienienie spojówek czy złe samopoczucie. Objawy zazwyczaj znikają samoistnie i nie pozostawiają po sobie śladu, pod warunkiem zaprzestania eksponowania ich na promieniowanie słoneczne. Jeśli jednak alergię na słońce wywołały zastosowane kosmetyki, zioła lub leki, istnieje dość duże ryzyko wystąpienia przebarwień na skórze, trudnych do usunięcia. 

Uczulenie na słońce – przyczyny

Warto znać i rozróżniać dwa pojęcia związane z fotodermatozą: reakcja fototoksyczna oraz reakcja fotoalergiczna. Czym się różnią? Reakcja fototoksyczna występuję o wiele częściej, a jej podłoże nie ma charakteru immunologicznego. Za zmiany skórne odpowiadają substancje chemiczne, które weszły w reakcję z promieniowaniem słonecznym. Natomiast reakcja fotoalergiczna występuje o wiele rzadziej i związana jest z odpowiedzią układu odpornościowego na kontakt z substancją, która pod wpływem ekspozycji na słońce przekształciła się w alergen. 

Alergia słoneczna może być wywoływana przez:

• leki: sulfonamidy, leki przeciwcukrzycowe, hydrochlorotiazyd, tetracykliny, pochodne fenotiazyny oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne podawane miejscowo (głównie ketoprofen),
• zioła: nawłoć pospolita, arnika górska, dziurawiec zwyczajny, selery zwyczajne, ruta zwyczajna, figa pospolita, pietruszka zwyczajna, pasternak zwyczajny, chryzantema, dalia, słonecznik zwyczajny, rumianek pospolity, stokrotka pospolita, nagietek lekarski, wrotycz, bylica pospolita, cykoria,
• olejki eteryczne: bergamotowy, cedrowy, sandałowy, cytrusowy,
• konserwanty: bitionol, diglukonian chlorheksydyny,
• substancje zapachowe: piżmo ambretowe, aldehyd cynamonowy, 
• składnik filtrów przeciwsłonecznych: dibenzylometany, benzofenony, pochodne kwasu paraaminobenzoesowego (PABA).

Uczulenie po opalaniu może wystąpić natychmiast po ekspozycji na promieniowanie słoneczne, efektem czego jest niepożądana reakcja skórna, która u osoby zdrowej nie wywoła takiego efektu. W takiej sytuacji należy unikać ekspozycji na promieniowanie słoneczne.

Uczulenie na słońce – jak złagodzić objawy alergii od słońca?

Dodatkowo ulgę w objawach mogą zapewnić preparaty dostępne w aptece bez recepty (OTC), takie jak: 

• krem z hydrokortyzonem do stosowania miejscowego, który zniweluje towarzyszący alergii świąd (bez konsultacji z lekarzem nie może być stosowany poniżej 12. roku życia),
• preparaty natłuszczające, np. maści lub kremy z pantenolem i alantoiną,
• doustne preparaty przeciwalergiczne (antyhistaminowe), 
• preparaty odkażające na bazie oktenidyny, w celu odkażenia rany powstałej na skutek wysięku.

Zazwyczaj alergia na słońce ustaje po wyeliminowaniu czynnika wywołującego uczulenie (leki, zioła czy kosmetyki). Można jej zapobiegać, unikając zbyt długiego przebywania na słońcu bez jakiejkolwiek ochrony. Jeśli jednak po kilku dniach, pomimo stosowania preparatów łagodzących objawy alergii na słońce, nie dochodzi do poprawy albo odczyn alergiczny ulega nasileniu, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. 

Uczulenie na słońce – zapobieganie. Kremy z filtrem i suplementy

Skóra jest wysoce wyspecjalizowaną barierą ochronną, która w pierwszej kolejności narażona jest na oddziaływanie promieniowania słonecznego i związane z tym niepożądane reakcje skórne. Aby zminimalizować skutki skórnych objawów nadwrażliwości na słońce, należy zastosować odpowiednią ochronę przeciwsłoneczną, do której zaliczane są kremy z filtrem. 

Wybierając odpowiedni dla siebie preparat, należy kierować się informacjami podawanymi przez producenta na opakowaniu, czyli współczynnikami wysokości ochrony przeciwsłonecznej zwanej faktorami. Dla promieniowania UVB jest to znany każdemu SPF, pozwalający na oszacowanie czasu, jaki można spędzić na słońcu bez wystąpienia zaczerwienienia na skórze. Zaś w przypadku ochrony przed promieniowaniem UVA są to współczynniki PPD i IPD, określające widoczny efekt opalenizny natychmiastowej lub trwałej po ekspozycji na słońce bez ochrony i z zastosowaniem kosmetyków z filtrem anty-UVA. Im większe są wartości wszystkich faktorów, tym większa będzie ochrona skóry przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. 

Warto również wzbogacić swoją codzienną dietę o składniki spożywcze bogate w karotenoidy (żółte, pomarańczowe, zielone owoce i warzywa) oraz flawonoidy (warzywa, owoce, rośliny strączkowe, gorzka czekolada, zielona i czarna herbata), które co prawda nie będą blokować dostępu skóry do światła słonecznego, ale skutecznie zniwelują skutki jego działania na organizm.