Escherichia coli (pałeczka okrężnicy) – co to za bakteria?
Piotr Ziętek

Escherichia coli (pałeczka okrężnicy) – co to za bakteria?

Escherichia coli (bakteria kałowa, pałeczka okrężnicy) jest jedną z bakterii naturalnie występujących w organizmie ludzkim. Niestety, niektóre szczepy mogą powodować groźne infekcje. W jaki sposób dochodzi do zakażenia E. coli? Jak wygląda leczenie zakażeń pałeczką okrężnicy? 

Bakteria Escherichia coli, zwana również pałeczką okrężnicy, naturalnie występuje w jelicie grubym człowieka. Zwykle w florze jelitowej dominują szczepy bakterii niestwarzające istotnego zagrożenia. Wyróżnia się jednak odmiany powodujące zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. E. coli jest także częstym czynnikiem zakażeń układu moczowego. 

Escherichia coli – charakterystyka 

Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) jest bakterią występującą powszechnie w jelitach ludzi i niektórych zwierząt, gdzie stanowi cześć prawidłowej flory bakteryjnej. Znanych jest wiele różnych odmian E. coli i chociaż większość jest nieszkodliwa, niektóre mogą powodować poważne zatrucia pokarmowe i infekcje. Bakterie E. coli są też częstą przyczyną zapalenia pęcherza moczowego, które rozwija się, gdy bakterie rozprzestrzeniają się z jelit do układu moczowego. Kobiety są bardziej podatne na tego typu infekcje ze względu na bliskość cewki moczowej i odbytu. 

Niektóre szczepy E. coli mają zdolność wytwarzania toksyn (np. toksyna Shiga) uszkadzających nabłonek jelita, inne z kolei uszkadzają jelita bezpośrednio. Istnieją też odmiany charakteryzujące się lepszą zdolnością do przylegania do nabłonka dróg moczowych oraz do powierzchni cewników naczyniowych. Niektóre szczepy mogą być przyczyną epidemii odzwierzęcych. Pewne odmiany wywołują też groźne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci. 

Ze względu na bardzo powszechne i nie zawsze racjonalne stosowanie antybiotyków i środków dezynfekujących, pojawia się coraz więcej szczepów opornych na działanie antybiotyków. Leczenie zakażeń wywołanych przez bakterie oporne na antybiotyki z kilku różnych grup bywa bardzo problematyczne.  

Escherichia coli – jak można się zarazić?  

Pałeczka okrężnicy występuje w jelitach u praktycznie każdej osoby. Natomiast szczepem wywołującym problemy żołądkowo-jelitowe najczęściej można zarazić się drogą fekalno-oralną. Oznacza to, że bakterie dostają się do organizmu wraz z drobinkami kału. Zarazić można się przez bezpośredni kontakt, przez skażony pokarm lub wodę. Z kolei zakażenia dróg moczowych są najczęściej wywołane przez własne bakterie osoby chorej. Infekcje układu moczowo-płciowego u obojga płci mogą rozwinąć się także w wyniku uprawiania seksu analnego bez odpowiedniego zabezpieczenia. 

Powiązane produkty

Escherichia coli w ciąży 

Pałeczka okrężnicy jako najczęstszy czynnik wywołujący zakażenia układu moczowego stanowi szczególny problem u kobiet w ciąży. Ilość bakterii w moczu określa się w jednostkach CFU/ml (ang. colony forming unit – jednostka tworząca kolonię). W próbce moczu oddanego do badania ogólnego może znajdować się pewna ilość bakterii. Norma dla ilości bakterii w próbce moczu zależy od tego, skąd był pobierany mocz oraz czy występują objawy. Jeśli nie występują oznaki infekcji, przy ilości bakterii większej lub równej 105 CFU/ml mówi się o bezobjawowym bakteriomoczu. Poza pewnymi wyjątkami nie wymaga on leczenia.

Jednym z takich wyjątków jest ciąża. U takich pacjentek należy bezwzględnie włączyć leczenie antybiotykami. U kobiet w ciąży, zwłaszcza w II i III trymestrze ryzyko infekcji dróg moczowych jest większe. Obecność bakterii w moczu zwiększa ryzyko zapalenia pęcherza, ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek, a także przedwczesnego porodu i zaburzeń rozwoju płodu. Istnieje także niebezpieczeństwo dostania się bakterii do pochwy i do dróg rodnych. 

Escherichia coli u dzieci 

W przypadku dzieci zakażenia przenoszone drogą fekalno-oralną stanowią duży problem. Dotyczy to również zakażeń pałeczką okrężnicy. Dzieci mają skłonność do wkładania do ust także zanieczyszczonych przedmiotów. Niektóre jeszcze nie potrafią dochować należytej higieny. Jest to przyczyną rozprzestrzeniania się biegunek zakaźnych w miejscach takich jak przedszkola, szkoły czy ośrodki wypoczynkowe. Niektóre odmiany E. coli powodują epidemie odzwierzęce. Dzieci mogą zarazić się także przez kontakt bezpośredni ze zwierzętami (głównie z bydłem), np. poprzez głaskanie. Dlatego odpowiednia edukacja oraz częste przypominanie o myciu rąk, zwłaszcza po skorzystaniu z toalety, są kluczowe. 

Zapalenia układu moczowego wywołane przez E. coli są częstym problemem u dzieci. Do 6. miesiąca życia częściej chorują chłopcy, natomiast później przeważają infekcje u dziewczynek. Namnażaniu się bakterii w moczu u dziecka sprzyjają zaburzenia odpływu moczu wynikające z wad anatomicznych lub zaburzeń czynnościowych układu moczowego. U dzieci w okresie noworodkowym i niemowlęcym infekcje dróg moczowych objawiają się z reguły inaczej niż u dorosłych. Dominują objawy niespecyficzne takie jak apatia, rozdrażnienie, wymioty czy biegunki

Objawy zarażenia Escherichia coli 

Objawy zależą od miejsca zakażenia i rodzaju bakterii E. coli wywołujących zakażenie. Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego obejmują bóle brzucha, nudności, biegunki, czasem z domieszką krwi. Symptomy zatrucia utrzymują się zwykle przez kilka dni. Szczep E. coli O157:H7 może wywoływać tzw. zespół hemolityczno-mocznicowy. W jego przebiegu dochodzi do uszkodzenia nerek spowodowanego toksynami produkowanymi przez bakterie. W zespole tym pojawia się niedokrwistość, małopłytkowość, niewydolność nerek, wzrost ciśnienia tętniczego oraz gorączka. U części osób uszkodzenie nerek może być trwałe.

Objawy zapalenia pęcherza wywołanego przez pałeczkę okrężnicy to między innymi częste oddawanie moczu, parcie na pęcherz i bóle w nadbrzuszu. U mężczyzn infekcje układu moczowego nie są tak częste. Obecność bakterii w układzie moczowo-płciowym może istotnie wpływać na jakość nasienia. 

Do rzadszych chorób wywoływanych przez pałeczkę okrężnicy należy między innymi zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Bakteria ta jest głównym czynnikiem zapalenia opon u noworodków. W jego przebiegu pojawiają się bóle głowy, wysoka gorączka, objawy oponowe oraz zaburzenia świadomości (do śpiączki włącznie). Bakteria E. coli jest też jednym z rzadszych czynników wywołujących zapalenie ucha środkowego.  

Escherichia coli – leczenie 

Dokładny przebieg leczenia zależy od rodzaju infekcji oraz od samej bakterii. Leczenie zatrucia pałeczką okrężnicy jest głównie objawowe. Należy przyjmować odpowiednią ilość płynów, aby zapobiec odwodnieniu. Czasami może być konieczne podawanie płynów dożylnych.  

W zespole hemolityczno-mocznicowym, ze względu na niewydolność nerek, wskazane jest zastosowanie dializ. Mogą okazać się konieczne przetoczenia krwi.  

Infekcje pęcherza moczowego często ustępują samoistnie. Jeśli tak się nie stanie, można włączyć antybiotykoterapię empiryczną, tzn. zastosować lek, na który bakteria najprawdopodobniej jest wrażliwa. Aktualnie zalecanymi antybiotykami są furazydyna, kotrimoksazol oraz fluorochinolony. Preparaty furazydyny są dostępne bez recepty. Leczenie trwa od 3 do 5 dni. Jeśli zapalenia pęcherza nawracają po krótkim czasie lub objawy utrzymują się pomimo leczenia, wskazane jest pogłębienie diagnostyki. Wykonuje się badania obrazowe oraz posiew moczu z oznaczeniem wrażliwości bakterii na poszczególne antybiotyki. W przypadku kobiet ciężarnych zaleca się leczenie amoksycyliną z kwasem klawulanowym lub cefaleksyną.

Podczas leczenia infekcji intymnych wywołanych przez E. coli powinno się powstrzymać od współżycia.

Z kolei u dzieci preferowane jest rozpoczęcie leczenia od antybiotyków z grupy cefalosporyn. Furazydyna może być stosowana jedynie po ukończeniu 2. roku życia, a fluorochinolony stosuje się w sytuacjach wyjątkowych. 

Escherichia coli – jak uniknąć zarażenia? 

Infekcje E. coli mogą być poważne, dlatego ważne jest, aby im zapobiegać. Bakterie zwykle dostają się do ust wraz z drobinkami odchodów. Zanieczyszczone mogą być przedmioty codziennego użytku, pożywienie czy woda. Właściwa higiena ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania zakażeniom i rozprzestrzeniania się bakterii. Szczególnie ważne jest zachowanie higieny po korzystaniu z toalety, przed przygotowywaniem posiłków oraz przed jedzeniem. Należy zwrócić szczególną uwagę na edukację dzieci.

Ponieważ niektóre szczepy Escherichia coli wywołują epidemie odzwierzęce, powinno się poddawać mięso obróbce termicznej oraz unikać niepasteryzowanych przetworów mlecznych.

Stacje sanitarno-epidemiologiczne regularnie monitorują stan wody pitnej pochodzącej z poszczególnych ujęć oraz wody w kąpieliskach. Należy śledzić komunikaty o ewentualnych skażeniach i unikać połykania takiej wody. Wykazanie skażenia E. coli nie oznacza, że w danej próbce wody znajdują się szczepy chorobotwórcze bakterii. Ponieważ jednak bakteria ta dominuje w składzie flory bakteryjnej jelit, jest ona używana jako wskaźnik skażenia wody kałem. Zwykle jest to jednoznaczne z tym, że w danej próbce wody znajdują się inne bakterie występujące w kale. 

Nawracające zakażenia dróg moczowych mogą świadczyć np. o wadach układu moczowego lub obniżeniu odporności. Kobiety dotknięte nawracającymi infekcjami powinny stosować odpowiednią profilaktykę. Do naturalnych metod zapobiegania infekcjom należą: 

  • przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (2–2,5 l dziennie), 
  • unikanie wstrzymywania moczu oraz oddawanie moczu przed snem i po współżyciu, 
  • unikanie stosowania różnego rodzaju substancji mogących podrażniać okolice intymne takich jak środki plemnikobójcze, lubrykanty zawierające dodatki zapachowe lub smakowe, środki do kąpieli. 

Dodatkowo można stosować probiotyki dopochwowe zawierające składniki naturalnej flory bakteryjnej.

  1. P. B. Heczko, M. Wróblewska, A. Pietrzyk, Mikrobiologia lekarska, Warszawa 2014. 
  2. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015. 
  3. G. H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia T. 2., Warszawa 2015. 
  4. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska (red.), Pediatria, Warszawa 2018. 
  5. V. Prabha, R. Sandhu, S. Kaur i in., Mechanism of Sperm Immobilization by Escherichia coli, „Advances in Urology”, nr 1-6 (10) 2010. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij