Grypa żołądkowa – przyczyny, objawy. Ile trwa, jak długo można zarażać?

Ostra biegunka wirusowa nazywana powszechnie grypą żołądkową lub „jelitówką”, a będąca ostrym nieżytem żołądkowo-jelitowym, jest jedną z częstszych dolegliwości dotyczących układu pokarmowego, w której pojawia się zwiększona ilość oddawanych stolców i/lub wymiotów w ciągu dnia. W krajach rozwiniętych stanowi najczęstszą przyczynę ostrej biegunki. Mimo że przypadłość ta jest dokuczliwa, u większości osób trwa kilka dni i nie stanowi dla nich większego zagrożenia. Jednak w przypadku szczególnych grup chorych, takich jak dzieci (zwłaszcza niemowlęta i małe dzieci), kobiety w ciąży czy osoby starsze, może prowadzić do poważnego odwodnienia i zaburzeń w gospodarce elektrolitowej organizmu.

Jakie są objawy grypy żołądkowej?

Grypa żołądkowa objawia się nagłym wystąpieniem wymiotów i/lub biegunki, którym mogą towarzyszyć różne dolegliwości. Biegunkę definiuje się jako wystąpienie co najmniej trzech wypróżnień w ciągu jednej doby o charakterystycznej konsystencji – półpłynnego, płynnego lub wodnistego stolca. W grypie żołądkowej powyższym objawom towarzyszą nudności, brak apetytu, złe samopoczucie i ogólne osłabienie. W grypie żołądkowej temperatura ciała może być podniesiona – niekiedy występują stany podgorączkowe i gorączka. Jednak nie jest to reguła, tak więc grypa żołądkowa bez gorączki także jest normą. W grypie żołądkowej ból brzucha ma zazwyczaj charakter kurczowy i zwykle jest rozlany w obrębie całej jamy brzusznej. Grypa żołądkowa w ciąży ma podobne objawy, jednak na początku niektóre z dolegliwości, zwłaszcza wymioty, mogą być mylone z typowymi zmianami towarzyszącymi ciąży.

Czy można mieć grypę żołądkową bez wymiotów i biegunki?

Grypa żołądkowa to infekcja wirusowa, która kojarzona jest zwykle z występowaniem nasilonych dolegliwości nieżytu żołądkowo-jelitowego w postaci wymiotów i/lub biegunki. Taki jest obraz tej choroby w zdecydowanej większości przypadków. Jednak nie zawsze muszą one występować. Objawy grypy żołądkowej bez wymiotów i biegunki obejmują pozostałe typowe dolegliwości, czyli nudności, bóle brzucha, gorączkę i złe samopoczucie. Taki przebieg infekcji jest bardzo rzadki i trudny do zdiagnozowania. Niekiedy obserwuje się przebieg grypy żołądkowej bez biegunki, a z nasilonymi wymiotami. Jest to również trudny do zdiagnozowania przypadek, ponieważ takie dolegliwości nasuwają podejrzenie zatrucia pokarmowego.

Grypa żołądkowa a zatrucie pokarmowe – czym się różnią?

Powody typowych zatruć pokarmowych to najczęściej:

• zjedzenie mleka, jajek lub produktów z surowych jaj, które zawierają bakterie Salmonelli,
• mięso drobiowe, mleko zawierające bakterie Campylobacter,
• kremy (np. w ciastach, deserach) zanieczyszczone toksyną gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus).

Objawy są podobne do tych obserwowanych w grypie żołądkowej – pojawiają się bóle brzucha, gorączka, wymioty czy biegunka. Występują w różnym czasie (np. przy zjedzeniu toksyny gronkowca nawet po dwóch godzinach) i zwykle ustępują w ciągu jednego do trzech dni. Na podstawie obserwowanych objawów niekiedy ciężko wykazać różnice pomiędzy zatruciem pokarmowym a grypą żołądkową. W zależności od przyczyny zatrucia czasami obserwuje się nieprawidłowe składniki w stolcu – krew, śluz, ropę. Wskazuje to z dużym prawdopodobieństwem na infekcję bakteryjną (np. wywołaną Salmonellą). Z kolei dla jelitówki bardziej specyficzne są wymioty, które jednak obserwuje się także przy zatruciu pokarmowym toksyną gronkowcową. W ustaleniu rozpoznania ważny jest wywiad dotyczący wydarzeń poprzedzających wystąpienie dolegliwości. Jeżeli wiadomo, że chory zjadł coś nieświeżego albo był na przyjęciu, np. weselu, i problemy jelitowe pojawiły się również u innych gości, to wówczas z dużym prawdopodobieństwem jest to przypadek zatrucia pokarmowego. Jednak bez wykonania specjalistycznych badań, nie można w 100% ustalić, czy ma się do czynienia z grypą żołądkową czy zatruciem.

Leczenie grypy żołądkowej – leki i domowe sposoby

Niestety w grypie żołądkowej leczenie ma jedynie charakter łagodzący dolegliwości. Nie jest to terapia przyczynowa. Największe zagrożenie stanowią towarzyszące biegunce i wymiotom odwodnienie oraz zaburzenia elektrolitowe. Jak więc leczyć grypę żołądkową i co podawać w grypie żołądkowej u dziecka?

Należy postępować zgodnie z trzema ogólnymi zasadami w „jelitówce":

• nawadnianie – uzupełnienie utraconych płynów i wypłukanych elektrolitów;
• żywienie – szczególnie istotne dla dzieci, osób starszych i kobiet w pierwszym trymestrze ciąży (np. kleik marchwiowo-ryżowy, czerstwe pieczywo pszenne, kisiel, sucharki, biszkopty czy preparaty w stylu nutridrinków);
• farmakoterapia – stosowanie leków (np. probiotyki zawierające szczep S. Boulardii; paracetamol czy leki rozkurczowe).

Za najważniejsze z powyższych należy uznać nawadnianie i uzupełnianie elektrolitów. W tym celu można stosować gotowe preparaty elektrolitowe, które są dostępne w aptece. W grypie żołądkowej osób dorosłych domowe sposoby na uzupełnianie płynów to przygotowanie wody, do której dodaje się sok z cytryny, miód i sól. Można także pić słabą gorzką herbatę. Płynów należy przyjmować dość dużo, około 200 ml na każdy stolec i 200–300 ml na jeden epizod wymiotów.

U dzieci z kolei dobowe zapotrzebowanie na płyny zależy od masy ciała:

• 1–10 kg – 100 ml/kg masy ciała (mc.),
• 10–20 kg – 1000 ml + 50 ml/kg mc. na każdy kg >10 kg mc.,
•  >20 kg – 1500 ml + 20 ml/kg mc. na każdy kg >20 kg mc.

To, ile trwa grypa żołądkowa u dzieci, ma znaczenie, jeśli mówimy o sposobie opieki nad nimi. Jeżeli infekcja się przedłuża, to mogą pojawić się problemy z zapewnieniem odpowiedniego nawodnienia i wówczas niezbędna może być hospitalizacja. Nie istnieje zależność pomiędzy grypą żołądkową a karmieniem piersią – można karmić dziecko, gdy jest się chorym. Jak już wspomniano, w grypie żołądkowej farmakoterapia nie jest przyczynowa. Nie stanowi zatem podstawy leczenia. Najistotniejsze jest dbanie o właściwe nawodnienie i odżywienie. Można jednak stosować probiotyki, czyli preparaty zawierające szczepy działających prozdrowotnie bakterii i grzybów. Wspomagają regenerację uszkodzonej śluzówki przewodu pokarmowego i przywracają równowagę mikroflory jelitowej. Warto stosować probiotyki w grypie żołądkowej, niemniej należy wybrać te o udowodnionym działaniu, czyli zawierające drobnoustroje Lactobacillus GG czy Saccharomyces Boulardii. W grypie żołądkowej leki bez recepty, które można stosować, to smektyn dioktanościenny, który także działa korzystnie na błonę śluzową jelit, oraz racekadotryl – hamujący nadmierne wydzielanie wody i elektrolitów, które występuje przy infekcjach układu trawiennego. W razie pojawienia się gorączki możną ją łagodzić przy pomocy paracetamolu lub ibuprofenu.

Co jeść przy grypie żołądkowej?

Z zasady dieta w grypie żołądkowej powinna być taka sama jak przed chorobą, ale mowa tu o ilości posiłków, a nie o ich rodzaju. Preferowane są lekkostrawne pokarmy. Powinno spożywać się 4–6 posiłków w ciągu dnia, gdyż nawet jeśli część z nich zostanie utracona wraz z biegunką czy wymiotami, istnieje prawdopodobieństwo, że któreś składniki pokarmowe ulegną przyswojeniu. W grypie żołądkowej można spożywać takie owoce, jak banany czy gotowane jabłka, które są lekkostrawne i dostarczają szeregu witamin czy minerałów, wydalanych w trakcie infekcji. Przede wszystkim nie wolno stosować głodówki, która kiedyś uznawana była za standardowe leczenie. Prowadzi ona bowiem do niedoborów energetycznych, hamuje regenerację nabłonka jelit i spowalnia powrót do sprawności. W czasie „jelitówki” nie powinno się spożywać mocnej kawy i herbaty. Istnieje także negatywna zależność pomiędzy grypą żołądkową a alkoholem, który działa uszkadzająco na przewód pokarmowy i sprzyja odwodnieniu.

Jak długo trwa grypa żołądkowa?

To, ile trwa grypa żołądkowa, jest kwestią indywidualną. Powinna całkowicie ustąpić w ciągu 10 dni, przy czym u większości chorych jest to 5 do 7 dób. Objawy, takie jak gorączka czy wymioty, znikają wcześniej, zazwyczaj po dobie lub dwóch. To, ile trwa grypa żołądkowa u dzieci, jest również osobniczo zmienne, zwykle jednak tyle samo co u dorosłych, chociaż czasem trochę dłużej. Podobnie jest u osób starszych i tych z obniżoną odpornością. Przechorowanie daje częściową odporność na rodzaj wirusa, który ją wywołał. Niestety odporność na inne patogeny chorobotwórcze nie zostaje wytworzona.

Ile czasu chory zaraża grypą żołądkową?

Często zadawanymi pytaniami dotyczącymi grypy żołądkowej są te dotyczące jej zaraźliwości. Jak to zatem wygląda i czy można się zarazić grypą żołądkową? Niestety infekcja ta to choroba zakaźna, która może się przenieść na inne osoby. W grypie żołądkowej zarażanie następuje drogą kropelkową (wraz z wydzieliną powstającą m.in. podczas kaszlu czy kichania), przez kontakty osobiste oraz skażone przedmioty codziennego użytku. Wirusy są wydalane także z kałem, stanowi to więc kolejną potencjalną drogę, przez którą można się zarazić grypą żołądkową. Wszystko to sprawia, że „jelitówki” łatwo się przenoszą i są bardzo zakaźne. To, jak łatwo przenosi się grypa żołądkowa, widać zwłaszcza wśród dzieci. Kolejnym ważnym pytaniem jest to, przez jaki czas zaraża się w grypie żołądkowej. Jest to dość indywidualna kwestia, ale przyjmuje się, że chory jest zakaźny na kilka dni przed wystąpieniem objawów i kilka dni po. Chociaż zdarzają się także przypadki, że okres zarażania grypą żołądkową przez chorego wynosi nawet 2 tygodnie po ustąpieniu objawów, ponieważ wirus wydalany jest przez ten cały czas z kałem. Dlatego bardzo ważne jest dbanie o higienę oraz częste i dokładne mycie rąk.