Przeziębienie i grypa – czym się różnią? Najczęstsze błędy w leczeniu. Czy antybiotyki leczą infekcje wirusowe?

Przeziębienie i grypa są jednymi z najczęstszych powodów wizyt u lekarza w okresie jesienno-zimowym. Są to choroby zakaźne układu oddechowego o podłożu wirusowym. Mogą objawiać się jako katar, kaszel, gorączka, niedrożność dróg oddechowych, ból głowy i gardła. Często są trudne do odróżnienia. Jednak w obu przypadkach podstawą leczenia jest odpoczynek, pozostanie w domu i leżenie w łóżku oraz nawadnianie. W czasie choroby stosuje się głównie leki działające objawowo, które wspomagają złagodzenie przebiegu choroby.

Co to jest przeziębienie?

Przeziębienie jest chorobą zakaźną w obrębie górnych dróg oddechowych. Przyczyną schorzenia są wirusy. Zazwyczaj za tą dolegliwość odpowiedzialne są rinowirusy (30-80% przypadków), rzadziej powodują ją koronawirusy, adenowirusy i inne drobnoustroje wirusowe.  Łącznie ponad 200 różnych rodzajów wirusów może prowadzić do przeziębienia. Charakterystycznymi objawami tej choroby są: katar, łagodny kaszel, niedrożność nosa oraz ból gardła. Często pojawiają się również: osłabienie, bóle głowy i mięśni oraz spadek apetytu. Przeważnie u osób dorosłych nie występuje podwyższona temperatura ciała, natomiast u małych dzieci (zwłaszcza niemowląt) gorączka jest częstym objawem przeziębienia. Pierwsze symptomy można zauważyć po 16. godzinach od zarażenia. Ich nasilenie następuje pomiędzy drugim a czwartym dniem infekcji. Z reguły choroba ustępuje po ok. 7.-10. dniach od jej rozpoczęcia, niemniej w nielicznych przypadkach może trwać nawet 3 tygodnie.

Co to jest grypa?

Grypa jest chorobą zakaźną układu oddechowego o ostrym przebiegu. Wywoływana jest przez wirusa grypy. Wyróżnia się trzy rodzaje wirusa grypy: A, B i C, z których dwa pierwsze mogą prowadzić do poważnych zachorowań, na skalę epidemii, natomiast odmiana C jest łagodniejsza i lżejsza do przejścia. Wśród trzech odmian wirusa grypy następują mutacje, które prowadzą do powstawania nowych szczepów. W przeciwieństwie do przeziębienia objawy grypy pojawiają się bardzo szybko. Już pierwszego dnia choroby występuje wysoka gorączka, silny ból głowy, dreszcze, bóle mięśni, kości i stawów (określane potocznie jako „łamanie w kościach”), utrata łaknienia, uczucie zmęczenia i wyczerpania fizycznego. W przebiegu choroby pojawia się również kaszel, który początkowo jest  suchy i uporczywy. W kolejnych dniach przekształca się w wilgotną postać, z zalegającą wydzieliną, która jest odkrztuszana. U małych dzieci, zwłaszcza poniżej 1. roku życia, temperatura ciała wzrasta bardzo dynamicznie, co może doprowadzić do drgawek, majaczeń oraz objawów ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, wymioty). W takiej sytuacji należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Także u osób starszych mogą się pojawić dodatkowe symptomy, jak przyspieszenie pracy serca. Wówczas należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z chorobami kardiologicznymi.

Preparaty na przeziębienie lub grypę bez recepty – co wybrać? Na co nie dać się nabrać?

Wybierając samodzielnie skuteczne preparaty na przeziębienie lub grypę bez recepty, warto zwrócić uwagę nie tylko na jego nazwę i kolorowy sposób prezentowania w mediach, ale przede wszystkim na skład danego produktu. W czasie przeziębienia i grypy przede wszystkim warto pozostać w łóżku i nawadniać organizm.

Na wysoką gorączkę stosuje się głównie preparaty z paracetamolem, rzadziej z  ibuprofenem i kwasem acetylosalicylowym, przy czym dwa ostatnie działają również przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Wymienione substancje są częstymi składnikami popularnych „saszetek” na przeziębienie i grypę. Zwykle poza tymi składnikami w preparatach na przeziębienie i grypę w wersji do rozpuszczania znajdują się również:

• kwas askorbinowy, czyli witamina C (uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, reguluje proces pochłaniania drobnoustrojów przez komórki układu odpornościowego),
• fenylefryna (obkurcza śluzówkę nosa),
• feniramina (zmniejsza przekrwienie i obrzęk błon śluzowych, dzięki czemu udrożnia nos, ogranicza kichanie i łzawienie oczu),
• pseudoefedryna (zmniejsza przekrwienie błony śluzowej nosa oraz stan zapalny i ilość produkowanej wydzieliny w nosie).

Przed wyborem preparatów łagodzących objawy przeziębienia i grypy dobrze jest zweryfikować skład poszczególnych produktów, które chcemy kupić w aptece, aby uniknąć powielania tych samych substancji, jak np. często stosowanego paracetamolu, ponieważ może to doprowadzić do niebezpiecznego dla zdrowia i życia przedawkowania. Niekiedy, zwłaszcza gdy infekcji towarzyszy wyłącznie gorączka, wystarczy sięgnąć jedynie po lek przeciwgorączkowy. Pozwoli to ograniczyć działania niepożądane związane z podaniem dodatkowych substancji lub powtórzeniem tej samej, a także zaoszczędzić pieniądze.

Czy syrop na kaszel naprawdę działa? Jaka jest różnica między syropem na kaszel mokry a tym na kaszel suchy?

W zależności od rodzaju kaszlu wyróżnia się syropy na kaszel suchy i mokry. Głównym zadaniem tych pierwszych jest zahamowanie odruchu kaszlu oraz nawilżenie i złagodzenie podrażnionej śluzówki w obrębie gardła. Natomiast druga grupa preparatów ma wspomagać usunięcie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny, poprzez jej rozrzedzenie i ułatwione odkrztuszanie. Niewskazane jest łączenie substancji farmakologicznych o działaniu wykrztuśnym i przeciwkaszlowym w jednym preparacie lub jednoczesne ich podawanie, ponieważ wzajemnie znoszą swoje działanie. Syropy „wywołują" uruchomienie fizjologicznych procesów (jak zwiększone wydzielanie śliny) po podaniu słodkiego płynu. Wzrost wydzieliny w jamie ustnej działa nawilżająco na gardło i krtań, łagodząc podrażnienia i ograniczając kaszel.  

Czy krople do nosa mogą uszkodzić zatoki? Jak długo je stosować?

Preparaty na katar to najczęściej krople do nosa, które zawierają w swoim składnie ksylometazolinę, oksymetazolinę lub nafazolinę. Podczas stosowania nie należy używać ich jednak dłużej niż 3 do 5 dni. Zbyt długie stosowanie takich preparatów może prowadzić  do uzależnienia oraz wystąpienia działań niepożądanych. Krople do nosa nie powodują uszkodzenia zatok, natomiast częstym skutkiem ubocznym nadmiernego korzystania z tych produktów jest „katar polekowy”. Jest on powodowany przez permanentne uszkodzenie błony śluzowej wyścielającej nos oraz jego obrzęk.  Wówczas dochodzi do nadmiernego wysuszenia oraz podrażnienia śluzówki nosa, przez co jest ona bardziej predysponowana na infekcje i zakażenia. Pojawia się również uczucie zatkanego nosa, a niekiedy także drobne krwawienia. Farmaceuci polecają także stosować preparat, taki jak woda morska do nosa, który dzięki zawartości soli rozrzedzi gęstą wydzielinę, pomagając w oczyszczeniu jamy nosowej, ułatwiając oddychanie. Ponadto jest roztworem izotonicznym, który nie powinien powodować podrażnień śluzówki nosa, wręcz przeciwnie – odpowiednio ją nawilży. Można go podawać dorosłym i dzieciom, które ukończyły 6. miesiąc życia.

Tabletki na gardło – ile w nich prawdy a ile cukru?

Jak wskazują eksperci zawarte w tabletkach do ssania substancje, tylko w niewielkim stopniu przenikają do komórek wewnątrz błony śluzowej gardła. Ich działanie opiera się głównie na zwiększeniu uwalniania śliny w jamie ustnej iw  ten sposób następuje efekt nawilżający i łagodzący na podrażnione gardło, przynosząc ulgę i łagodząc ból. Należy jednak pamiętać, że tabletki na ból gardła są najskuteczniejsze na samym początku infekcji, czyli przy pierwszych objawach drapania. Warto również wybierając odpowiedni preparat, sięgnąć po ten bez dodatku cukru. Dostępne są również tabletki do ssania zawierające substancje o działaniu miejscowo znieczulającym (np. lidokainę), antyseptycznym (chlorek benzalkoniowy, alkohol 2,4-dichlorobenzylowy i amylometakrezol), które zapewniają długotrwałe działanie łagodzące podrażnienie gardła.  

Czy antybiotyk działa na grypę lub przeziębienie?

Jedno zdanie powinno głośno wybrzmieć: antybiotyki działają wyłącznie przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybicznie, dlatego ich stosowanie jest zasadne tylko w przypadku zakażeń o tym podłożu. Dlaczego antybiotyki nie działają na wirusy, ale leczą zakażenia bakteryjne? Te mikroorganizmy bardzo się od siebie różnią. Bakterie są zdolne do samodzielnego dzielenia się i namnażania poza organizmem człowieka (lub zwierzęcia). Z kolei wirusy nie mają struktury komórkowej, składając się jedynie z białek i kwasów nukleinowych, dlatego do dalszego namnażania się, potrzebują wniknąć do komórek bakteryjnych lub zwierzęcych. Antybiotyk w przypadku cząsteczek wirusowych nie ma celu, w który mógłby „uderzyć", ponieważ samodzielnie nie prowadzą one żadnych procesów metabolicznych, które mógłby zaburzyć lek. Zakażenia bakteryjne charakteryzują objawy, takie jak: ropna wydzielina z nosa lub ropne naloty na migdałkach. Grypa oraz większość przeziębień mają podłoże wirusowe, więc antybiotyki nie są wskazane do stosowania w ich leczeniu. Natomiast nadmierne i bezpodstawne używanie antybiotyków może prowadzić do licznych działań niepożądanych. Przede wszystkim wzrasta oporność bakterii (antybiotykooporność), czyli zmniejsza się ich wrażliwość na daną substancję, a to bardzo utrudnia ewentualną terapię. Dodatkowo zaobserwowano, że podawanie antybiotyków u dzieci w początkowym okresie życia, może zwiększać ryzyko wystąpienia alergii.