Rehabilitacja kardiologiczna – jak wygląda kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna i jakie są jej etapy? Rehabilitacja i ćwiczenia po zawale i po operacji serca
Mateusz Burak

Rehabilitacja kardiologiczna – jak wygląda kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna i jakie są jej etapy? Rehabilitacja i ćwiczenia po zawale i po operacji serca

Rehabilitacja kardiologiczna to zespół kompleksowych działań obejmujący edukację, opiekę medyczną i psychologiczną oraz dostosowany do stanu zdrowia i możliwości chorego wysiłek fizyczny. Konieczne w rehabilitacji po zawale czy po operacji serca są także zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych, m. in. rezygnacja z palenia papierosów i picia alkoholu, zdrowa, zbilansowana dieta, regularne ćwiczenia. Rehabilitacja kardiologiczna przebiega kilkuetapowo. Aby była skuteczna, powinna być wprowadzona jak najwcześniej, tuż po ustabilizowaniu parametrów życiowych pacjenta z chorobą serca.

Rehabilitacja kardiologiczna – co to jest?

Rehabilitacja w kardiologii, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), jest zespołem działań, które mają pozwolić na osiągnięcie optymalnych warunków fizycznych, psychicznych oraz socjalnych pacjenta zmagającego się z chorobami serca. Rehabilitacja kardiologiczna ma umożliwić pacjentowi poprawę jakości życia poprzez zwiększenie partycypacji w życiu społecznym i zawodowym. 

Współczesna fizjoterapia w kardiologii polega na interdyscyplinarnym działaniu i obejmuje:

  • farmakoterapię, 
  • systematyczną ocenę stanu chorego, 
  • stosowanie ćwiczeń fizycznych,
  • zmianę dotychczasowego stylu życia. 

Rehabilitacja po operacji serca jest procesem długotrwałym i złożonym. Składa się z następujących kolejno po sobie etapów, w których stopniowo wprowadza się zwiększenie wysiłku. 

Rehabilitacja kardiologiczna – wskazania 

Wśród głównych wskazań do kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej wymienia się: 

  • stany po zabiegach kardiochirurgicznych (np. po wszczepieniu zastawek, po przeszczepie serca),
  • po wszczepieniu rozrusznika serca
  • po przebytym zawale serca
  • po by-passach, 
  • w terapii schorzeń układu sercowo–naczyniowego (np. wrodzone wady serca, niewydolność serca, schorzenia naczyń obwodowych, dławica piersiowa stabilna).

Przeciwwskazania do rehabilitacji kardiologicznej to: 

  • dławica piersiowa niestabilna, 
  • zapalenie mięśnia sercowego o przebiegu ostrym, 
  • zatorowość płucna, 
  • zatorowość obwodowa, 
  • złożone zaburzenia rytmu serca bez zabezpieczenia, 
  • nadciśnienie tętnicze bez ustalonej terapii, 
  • zapalenie osierdzia, 
  • niewydolność serca w okresie tzw. dekompensacji, 
  • blok przedsionkowo–komorowy III stopnia bez stymulatora.

Zarówno wskazania, jak i przeciwwskazania wymagają konsultacji z kardiologiem. 

Powiązane produkty

Rehabilitacja po zawale 

Aktywna rehabilitacja po zawale serca zaczyna się od wykonania tzw. prób wysiłkowych (poprzedza ją oczywiście okres kilkudniowego pobytu w łóżku i odpoczynku, stabilizacji parametrów życiowych). Następnie na ich podstawie fizjoterapeuta określa bezpieczne obciążenie dla układu sercowo–naczyniowego. Pozwala to na stworzenie zestawu ćwiczeń, które powinien wykonywać chory. Początkowo są to niewielkie obciążenia, rehabilitacja oddechowa z nieustanną kontrolą parametrów. 

Zalecenia specjalistów to dużo ruchu na świeżym powietrzu, aktywność fizyczna, poprawia to zdecydowanie kondycję psychofizyczną pacjenta i bardzo sprzyja procesowi angiogenezy – tworzenia nowych połączeń naczyniowych. Bardzo często nieunikniona jest wizyta u psychologa.

Pomaga to zastosować się do wymaganych rekomendacji, a konkretnie zmodyfikować styl życia o wprowadzenie nowych nawyków. Chodzi głównie o rzucenie palenia, rezygnację z alkoholu, kawy, zredukowanie wagi, wyeliminowanie stresu, zapoczątkowanie zdrowej diety oraz stosowanie się do zaleceń lekarza i fizjoterapeuty. 

Rehabilitacja po operacji serca (rozrusznik serca, by-passy, wszczepienie stentu) 

Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna po operacji serca składa się zazwyczaj z kilku etapów. Pierwszy z nich polega na procesie pielęgnowania kardiologicznego chorego. Mowa tutaj o profilaktyce przeciwodleżynowej (oklepywanie, częsta zmiana pozycji, systematyczne mycie i pielęgnacja skóry), zapobieganie zapaleniu płuc (pozycje drenażowe, oklepywanie, pomoc w odkrztuszaniu wydzieliny poprzez naukę efektywnego kaszlu i odkrztuszania). Ćwiczenia dla pacjentów kardiologicznych to przede wszystkim wykorzystywanie oddechu, zastosowanie tzw. flutterów, ćwiczeń oddechowych z oporem. Bardzo istotne jest unikanie rozciągania klatki piersiowej. 

W kolejnym etapie – od 2 do 7 tygodni, stosuje się ćwiczenia ogólnokondycyjne, ogólnorozwojowe. Przykładem może być jazda na rowerku stacjonarnym. Ostatni etap pozwala na zwiększenie obciążenia i włączenie do aktywności długodystansowych, energicznych spacerów oraz spokojnych przebieżek. 

Rehabilitacja kardiologiczna – etapy 

Etapy rehabilitacji kardiologicznej niezależnie od schorzenia wyglądają podobnie. Zazwyczaj są to wieloetapowe procesy przebiegające z systematycznie zwiększanym obciążeniem. Pozwala to usprawnienie pracy układu sercowo–naczyniowego. Wysiłek fizyczny stanowi tutaj bardzo ważną rolę w profilaktyce oraz prewencji tego typu schorzeń. 

Wczesna rehabilitacja kardiologiczna obejmuje 2 etapy. W pierwszym należy dokładnie edukować pacjenta o sposobach, metodach leczenia, czynnikach ryzyka chorób serca oraz o znaczeniu postępowania rehabilitacyjnego. Jest to okres fizjoterapii prowadzonej w szpitalu. Rozpoczyna się najczęściej już w drugiej dobie po zawale – w przypadku braku powikłań. Zalecane są ćwiczenia oddechowe, samodzielne próby zmiany pozycji, spacery po sali. Zwiększanie obciążenia w postaci chodzenie po schodach można podjąć we współpracy z terapeutą w 5. dniu po incydencie zawałowym. Usprawnianie powinno odbywać się pod kontrolą EKG. Wystąpienie zaburzeń rytmu serca, duszności, eksplozywne przyspieszanie lub zwalnianie rytmu, szybki wzrost ciśnienia tętniczego czy ból wieńcowy są sygnałem do natychmiastowego przerwania ćwiczeń po zawale serca

Po odpowiednich badaniach, testach wysiłkowych oraz zaordynowaniu właściwego leczenia farmakologicznego rozpoczyna się etap drugi. Jest on określany jako okres rekonwalescencji. W tym czasie chory powinien w warunkach szpitalnych, ambulatoryjnych lub domowych ściśle współpracować z fizjoterapeutą. Chodzi o realizację planu ćwiczeń rehabilitacji kardiologicznej oraz stosowanie się do zaleceń kardiologa. O formie zazwyczaj decyduje szereg czynników. Często z powodu niesprzyjających warunków socjalnych, podeszłego wieku, schorzeń współistniejących i konieczności stałej kontroli parametrów, forma domowa jest niemożliwa. Wówczas miejscem stacjonarnej rehabilitacji kardiologicznej jest szpital. Pacjenci, u których raczej wyklucza się możliwość powikłań potreningowych mogą zaczynać usprawnianie w formie ambulatoryjnej. 

Po nabyciu zdolności do samodzielnej kontroli ciśnienia oraz obciążeń w czasie treningów istnieje możliwość kontynuacji ćwiczeń w warunkach domowych. W tym etapie stosuje się kilkunastominutowy trening wytrzymałościowy, ogólnokondycyjny oraz ćwiczenia z oporem. Niezwykle istotne jest przestrzeganie zaleceń specjalistów. Dozwolone aktywności to np. jazda na rowerze, gra w tenisa stołowego, drobne prace w ogrodzie. Stanowczo zakazane jest pchanie ciężkich przedmiotów, czynności wymagające kopania, pociągania, dźwigania ciężarów oraz wykonywanie wysiłku statycznego. Kryteria przerywania aktywności są takie same, jak w pierwszym etapie. 

Ostatni już etap następuje blisko pół roku po zawale. W tym okresie należy pamiętać o utrzymywaniu dobrego stanu psychicznego i fizycznego, regularnej aktywności fizycznej oraz podtrzymywaniu zalecanego leczenia farmakologicznego, co zmniejszy ryzyko chorób serca. Można wprowadzać coraz intensywniejsze formy aktywności, jak np. marsz na różnych dystansach i z różną prędkością czy pływanie. Jest to etap określany jako wtórna prewencja kardiologiczna. 

Rehabilitacja kardiologiczna – ćwiczenia. Sport po zawale serca 

W etapie rekonwalescencji po wszczepieniu rozrusznika serca lub po zawale można wykonywać przykładowe ćwiczenia w domu. Warunkiem jest konsultacja z terapeutą oraz ścisłe monitorowanie istotnych parametrów. Pomocny bywa trening na bieżni, należy zastosować zasadę treningu interwałowego. W praktyce oznacza to 20 minutowy szybki marsz z występującymi na przemian okresami obciążenia i odpoczynku. Idealnie sprawdzi się jazda na rowerku stacjonarnym w postaci 15 minutowej jazdy ciągłej z właściwie dobranym obciążeniem. Preferowane sporty to tenis stołowy, treningi w wodzie, siatkówka, badminton. 

Sanatorium po zawale serca 

W Polsce istnieje wiele ośrodków, sanatoriów oferujących kompleksową realizacje planów usprawniania po zawale. Prawie każdy z nich posiada możliwość dofinansowania leczenia ze środków NFZ, warunkiem jest skierowanie od lekarza. Wśród miejscowości uzdrowiskowych, ośrodków zajmujących się ćwiczeniami, rehabilitacją kardiologiczną po zawale, pacjentów z nadciśnieniem można wymienić: Ciechocinek, Nałęczów, Busko–Zdrój, Duszniki–Zdrój, Świeradów–Zdrój, Ustroń, Szczawno–Zdrój czy Wieniec–Zdrój.

  1. Balady G. R., Williams M. A., Ades P. A. i in., Core components of cardiac rehabilitation/secondary prevention programs: 2007 update: a Scientific Statement from the American Heart Association Exercise, Cardiac Rehabilitation, and Prevention Committee, the Council on Clinical Cardiology; the Councils on Cardiovascular Nursing, Epidemiology and Prevention, and Nutrition, Physical Activity, and Metabolism; and the American Association of Cardiovascular and Pulmonary Rehabilitation, "Circulation" 2007, nr 115, s. 2675–2682. 
  2. Dylewicz P., Bromboszcz J., Przywarska I. i in., Badanie chorego wykwalifikowanego do ćwiczeń fizycznych programu rehabilitacji kardiologicznej, [w:] Bromboszcz J., Dylewicz P. (red.), Rehabilitacja kardiologiczna. Stosowanie ćwiczeń fizycznych, ELIPSA–JAIM, Kraków 2006, s. 74–86 
  3. Sui X., La Monte M. J., Laditka J. N. i in., Cardiorespiratory fitness and adiposity as mortality predictors in older adults, „JAMA” 2007, nr 298, s, 2507–2516. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak poprawnie suplementować witaminę D?

    Witamina D3 odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, a jej prawidłowy poziom jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Witamina D3 jest przede wszystkim znana z regulowania poziomu wapnia i fosforu, co warunkuje zachowanie zdrowych kości oraz zapobiega osteoporozie i krzywicy. Jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, krążenia i zachowania zdrowia psychicznego. Może być również pomocna w terapiach chorób skórnych. Pomimo że witamina D może być wytwarzana naturalnie w organizmie ludzkim poprzez syntezę skórną, często okazuje się to niewystarczające – wówczas należy rozpocząć jej suplementację.

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

  • Probiotyki i prebiotyki – kiedy je stosować? Czy trzeba to robić cały czas?

    Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które przyjmowane w zalecanej i właściwej dawce przynoszą pozytywne rezultaty dla zdrowia gospodarza. Stosowanie probiotyków jest uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane.

  • Łupież w ciąży – przyczyny. Jak sobie radzić? Czym myć głowę?

    W okresie ciąży następuje szereg zmian w organizmie kobiety, np. zmiany hormonalne czy stres, które mogą prowadzić do pojawienia się łupieżu. Wówczas można rozpocząć samodzielną terapię poprzez stosowanie delikatnych dermokosmetyków o działaniu przeciwłupieżowym lub naturalnych metod, które mogą okazać się skuteczne i wystarczające. Jednak niekiedy pomimo stosowanych preparatów i kuracji przeciwłupieżowych problem nie znika. Należy wtedy skonsultować się z dermatologiem, znaleźć przyczynę choroby i dobrać właściwe leczenie.

  • Arginina – działanie, właściwości i efekty stosowania

    Arginina to aminokwas endogenny, którego najważniejszą rolą jest udział w syntezie tlenku azotu. Ma właściwości rozszerzające naczynia krwionośne i usprawniające przepływ krwi. Z tego względu korzystnie wpływa na funkcjonowanie serca i układu krążenia. Chętnie sięgają po nią również sportowcy oraz pacjenci z zaburzeniami erekcji. W jakich pokarmach znajduje się arginina? Kto powinien rozważyć jej suplementację i z jakimi potencjalnymi skutkami ubocznymi wiąże się przyjmowanie argininy?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.