
POChP – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to nieuleczalna, postępująca choroba układu oddechowego, której przyczyną jest palenie tytoniu (w 80-90% przypadków) lub narażenie na czynniki drażniące, np. pyły, chemikalia. W przebiegu POChP dochodzi do zwężenia oskrzeli (obturacji) i tym samym ograniczenia przepływu powietrza przez dolne drogi oddechowe. Objawy, które się wówczas pojawiają to duszności, mokry kaszel, świszczący oddech. W terapii przewlekłej obturacyjnej oskrzeli płuc stosuje się przede wszystkim leki rozszerzające oskrzela.
POChP – czym jest przewlekła obturacyjna choroba płuc?
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (łac. morbus obturativus pulmonum chronicus) to schorzenie układu oddechowego cechujące się występowaniem chronicznego stanu zapalnego w nabłonku oskrzeli i w płucach. Jest on wywołany przez czynniki zewnętrzne (głównie dym tytoniowy) i prowadzi do ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe. POChP jest jedną z najczęstszych przewlekłych chorób układu oddechowego – szacowana liczba chorych w Polsce to 2 mln osób, a na świecie 250 mln.
POChP – przyczyny. Kto jest narażony na zachorowanie?
Przewlekła obturacyjna choroba płuc częściej dotyka mężczyzn, ponieważ wśród tej grupy jest większa liczba osób uzależnionych od nikotyny. Ekspozycja zawodowa na zanieczyszczenia nieorganiczne i organiczne, tj. kadm, krzemionkę, pył z węgla kamiennego, cementu czy bawełny, również stanowi czynnik ryzyka rozwoju POChP. Do zwiększenia częstości występowania tej choroby przyczynia się również postępująca degradacja środowiska i występowanie smogu, wynikającego ze spalania różnych paliw, węgla, drzewa, gazu itp.
POChP – objawy
Jednym z wczesnych objawów POChP, ale niezbyt charakterystycznych, jest kaszel. Chory może odkrztuszać niewielką ilość plwociny, mokry kaszel utrzymuje się przez większość roku i nasila się w godzinach porannych. W większości przypadków pacjenci lekceważą ten objaw, kojarząc go z nieodłącznym efektem ubocznym palenia papierosów.
Duszność w przebiegu POChP pojawia się, gdy choroba jest już bardziej zaawansowana. Początkowo może występować tylko przy zwiększonym wysiłku fizycznym, np. w trakcie wchodzenia po schodach czy przy szybkim marszu, a w przypadku ciężkiej postaci POChP trudność będą sprawiać codzienne czynności, takie jak ubranie się, toaleta, przejście krótkiego dystansu. W zaawansowanym stadium można zaobserwować sinicę, objawiającą się ciemnoróżowym lub różowofioletowym zabarwieniem skóry okolicy twarzy (nos, policzki, płatki uszu, szyja, język). Chory może wtedy przyjmować specyficzną pozycję ciała – pochyla się do przodu i opiera ręce, np. o stół, stabilizując tym samym obręcz barkową i ułatwiając pracę dodatkowych mięśni oddechowych.
Na obraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc składa się słabo odwracalna obturacja dróg oddechowych (duszność) oraz przewlekłe zakażenie oskrzeli (kaszel z odkrztuszaniem). Ze względu na to, która z tych składowych przeważa, można wyróżnić:
- pink puffers („różowi sapacze") – tzw. typ rozedmowy, na skutek zwiększonego oporu w drogach oddechowych dochodzi do uszkodzenia ścian pęcherzyków płucnych i tworzenia martwych przestrzeni, które mają mniejszą powierzchnię wymiany tlenu na dwutlenek węgla; u chorych przeważa duszność wysiłkowa i prawidłowe zabarwienie skóry, sylwetka klatki przyjmuje kształt rozdętej beczki,
- blue bloater („siny i obrzęknięty") – objawy wynikają głównie z przewlekłego zapalenia oskrzeli, jest to przede wszystkim kaszel; obecna jest sinica centralna, obrzęki, często także otyłość.
POChP – diagnostyka
Spirometria pozwala na ocenę ilości wydychanego powietrza w określonym czasie i jest przydatne do rozpoznawania obturacji w drogach oddechowych – świadczy o tym wskaźnik Tiffneau (FEV1%VC, ang. forced expiratory volume in one second % of vital capacity), który wylicza się na podstawie FEV1 (natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa) i FVC (natężona pojemność życiowa). W przypadku POChP, spadek FEV1%VC poniżej 70% po inhalacji leku rozszerzającego oskrzela świadczy o obturacji w drogach oddechowych. Innymi badaniami wykorzystywanymi w diagnostyce przewlekłej obturacyjnej choroby płuc są: pletyzmografia (ocena całkowitej pojemności płuc oraz pojemności zalegającej), gazometria krwi (ocena wymiany gazowej oraz równowagi kwasowo-zasadowej), pulsoksymetria (metoda przezskórnego oznaczania wysycenia krwi tlenem), RTG i tomografia komputerowa płuc.
POChP – leczenie
Leczenie POChP ma charakter objawowy. Najistotniejsze jest natychmiastowe zaprzestanie palenia tytoniu lub przebywania w miejscach, w których pacjent jest narażony na kontakt z czynnikami drażniącymi. Ważne są: odpowiednia dieta (otyłość zazwyczaj nasila objawy POChP), aktywność fizyczna dostosowana do stanu i możliwości chorego oraz edukacja pacjenta i jego rodziny.
Przeczytaj także, jak działają tabletki na rzucenie palenia.
Leczenie farmakologiczne przewlekłej obturacyjnej choroby płuc polega na przyjmowaniu leków rozkurczających oskrzela i przeciwzapalnych – preparatów przeciwcholinergicznych, długo działających ß2-mimetyków, glikokortykosteroidów wziewnych, inhibitorów fosfodiestarazy 4. Niekiedy włączane są leki mukolityczne (wykrztuśne), nie jest to jednak postępowanie rutynowe. W przypadku chorych z niewydolnością oddechową stosuje się tlenoterapię domową. Nie można zapominać również o konieczności wykonywania ćwiczeń oddechowych w ramach rehabilitacji pulmonologicznej.
POChP – leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne POChP służy zapobieganiu i zmniejszeniu występujących już objawów, poprawie jakości życia, ale nie wpływa na zahamowanie utraty czynności płuc. Jedynym znanym czynnikiem hamującym postęp choroby jest usunięcie czynnika drażniącego drogi oddechowe (co w 80% przypadkach chorych oznacza zaprzestanie palenia papierosów). Podstawą leczenia są leki rozszerzające oskrzela, różniące się między sobą mechanizmem i czasem działania – ß2-mimetyki (salbutamol, fenoterol, formoterol, salmeterol, indakaterol) lub antycholinergiki (tiotropium, bromek itratropium). W przypadku osób z wysokim ryzykiem zaostrzeń włączane są sterydy wziewne.
POChP – tlenoterapia
Leczenie tlenem zarezerwowane jest dla osób z przewlekłą niewydolnością oddechową, może się odbywać również w domu chorego. Pacjentów do tlenoterapii kwalifikuje się na podstawie badania gazometrycznego krwi: ciśnienie parcjalne O2 we krwi (SpO2) <55 mmHg lub saturacja (wysycenie hemoglobiny tlenem) <88%. Dopuszczalna jest nieco wyższe SpO2 (56-60mmHg), jeśli występuje nadciśnienie płucne, poliglobulia (czerwienica, Ht>55%).
Tlen należy początkowo podawać w małych przepływach (ok. 2l/min). Szczególną ostrożność należy zachować jednak u osób z podwyższonym stężeniem parcjalnym CO2 >55mmHg we krwi – wtedy przepływy powinny być niższe (0,5-1 l/min). Tlenoterapię domową przy pomocy koncentratora tlenu należy stosować minimum 15h/dobę. Trzeba zawsze pamiętać o tym, że nie można używać tlenu w pobliżu otwartego ognia – grozi to wybuchem.
POChP – leczenie chirurgiczne
Postępowanie chirurgiczne należy do rzadkości i jest zarezerwowane dla ściśle określonych pacjentów, ponieważ wiąże się z bardzo poważnymi powikłaniami. U niektórych chorych przy pęcherzach rozedmowych o dużych rozmiarach wykonuje się ich wycięcie tzw. bullektomię. Niewiele osób kwalifikuje się także do przeszczepu płuc.
POChP – rokowania
Jedynym czynnikiem poprawiającym rokowania w POChP jest zaprzestanie palenia papierosów. Ryzyko zgonu chorego rośnie wraz z ilością i ciężkością zaostrzeń. Niekorzystne jest też występowanie schorzeń współistniejących, m.in. nadciśnienia płucnego, otyłości, cukrzycy.