Ćwiczenia oddechowe – wskazania i efekty rehabilitacji oddechowej. Rehabilitacja pulmonologiczna a COVID-19

Ćwiczenia oddechowe mają za zadanie zwiększenie pojemności płuc i siły mięśni oddechowych, zaktywizowanie różnych torów oddechowych, a także zwiększanie ruchomości przepony oraz stawów klatki piersiowej. Stosowanie rehabilitacji pulmonologicznej jest wskazane m.in.  jako wspomaganie leczenia astmy oskrzelowej, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czy COVID-19.

Ćwiczenia oddechowe – na czym polega rehabilitacja oddechowa? 

Bardzo często schorzeniom towarzyszą objawy w postaci duszności czy innych trudności podczas procesu wymiany gazowej, dodatkowo odnotowuje się związaną z tym zmniejszoną aktywność podczas codziennego funkcjonowania. Rehabilitacja, a zwłaszcza ćwiczenia oddechowe, mają za zadanie zredukować nieprzyjemne objawy, zwiększyć poziom partycypacji w życiu codziennym oraz doprowadzić do całkowitej remisji choroby, o ile jest to możliwe. 

Ćwiczenia oddechowe – wskazania 

Do podstawowych wskazań do wykonywania ćwiczeń oddechowych należą: 

• duszność, ciężkie oddychanie przybierające postać objawów przewlekłych, 
• obniżenie jakości życia związane z niewydolnością płuc, 
• zmniejszenie sprawności funkcjonalnej na skutek chorób układu oddechowego, 
• problemy psychospołeczne towarzyszące podstawowemu schorzeniu układu oddechowego, 
• częste hospitalizacje, wizyty lekarskie oraz zaostrzenia objawów, 
• nieprawidłowości w procesie wymiany gazowej prowadzące do jej upośledzenia, jak np. hipoksemia. 

Ostatecznie o kwalifikacji do rehabilitacji oddechowej decyduje lekarz. Zadaniem fizjoterapeuty jest nauka pacjenta, jak prawidłowo oddychać oraz utrzymywać mięśnie oddechowe w dobrej kondycji. 

Ćwiczenia oddechowe a astma 

Bardzo istotna w przypadku astmy jest edukacja pacjenta w zakresie radzenia sobie z napadowymi skurczami mięśni oskrzeli. Podstawą leczenia astmy oskrzelowej jest stosowanie środków farmakologicznych, najczęściej są to leki wziewne, które umożliwiają ekspresowe działanie prowadząc do natychmiastowego rozszerzenia oskrzeli i przywrócenia możliwości niezakłóconej wymiany gazowej.

Umożliwia to zaangażowanie większej grupy mięśni oddechowych. Poza tym fizjoterapeuta uczy technik oddechowych poprawiających wydolność płuc. Ważne jest stosowanie pozycji ułożeniowych ułatwiających ewakuację ewentualnie zalegającej wydzieliny, oklepywanie, nauka efektywnego kaszlu czy gimnastyka oddechowa, którą pacjent powinien stosować na co dzień (ćwiczenia oddechowe z butelką i ogólnokondycyjne) . 

Ćwiczenia oddechowe a POChP 

Przewlekła obturacyjna choroba płuc prowadzi do znaczącego upośledzenia procesów oddychania. Przede wszystkim zmniejsza wydolność płuc, ogranicza możliwości pracy mięśni, powodując stałe uczucie braku tlenu. W okresie stabilizacji choroby należy podjąć działania, które mają na celu zwiększenie jakości życia poprzez poprawę wydolności oddechowej.

Jak poprawić wydolność płuc? Obowiązuje zasada regularnego wykonywania ćwiczeń, stopniowa gradacja poziomu trudności, spokój podczas ich wykonywania oraz wpleciony pomiędzy nie odpoczynek. Wskazane są spacery, ćwiczenia przepony, gimnastyka oddechowa, oddychanie przez częściowo zamknięte usta – podobnie jak w przypadku astmy. Ważne jest, aby przed przystąpieniem do rehabilitacji lekarz dokładnie przebadał pacjenta pod kątem ewentualnych przeciwwskazań. 

Ćwiczenia oddechowe a COVID-19 

Koronawirus, który powoduje COVID-19, atakuje płuca i układ oddechowy. Bardzo często może doprowadzać do zapalenia płuc czy zespołu ostrej niewydolności oddechowej. Przywrócenie prawidłowego oddechu oraz wydolności jest możliwe, ale wymaga ćwiczeń, terapii trwających nawet klika miesięcy po wyzdrowieniu. Bardzo ważne jest, aby wcześniej skonsultować się z lekarzem oraz terapeutą. 

Jak zwiększyć wydolność płuc? Jak dbać o układ oddechowy? Bardzo dużo mówi się o skuteczności technik głębokiego oddychania. Pozwala to na przywrócenie funkcji przepony oraz stopniowe budowanie wydolności podczas każdej aktywności. Poleca się stosowanie ćwiczeń oddechowych zmuszających do przedłużonego wydechu (wykorzystanie np. butelki z wodą). Ważne jest stopniowe wydłużanie dystansów podczas spacerów oraz zwiększanie poziomu trudności poprzez np. stosowanie większej ilości powtórzeń. 

Ćwiczenia oddechowe – inne wskazania 

Ćwiczenia oddechowe mogą być również wykorzystywane w chorobach nerwowo-mięśniowych, jak np. SMA, u pacjentów z deformacjami w obrębie klatki piersiowej, po zabiegach operacyjnych, po długotrwałym unieruchomieniu, w stanach lękowych, jako element treningu wykonywany pomiędzy ćwiczeniami siłowymi, w terapii neurologopedycznej. 

Ćwiczenia oddechowe – efekty rehabilitacji pulmonologicznej 

Wśród efektów rehabilitacji pulmonologicznej należy wymienić:

• zwiększenie objętości oddechowej,
• redukcję bólu płuc przy oddychaniu,
• efektywne oczyszczanie dróg oddechowych,
• poprawę ogólnej sprawności,
• zapobieganie rozwojowi infekcji wirusowych oraz bakteryjnych w obrębie dróg oddechowych.

To zaś wpływa na znaczący wzrost jakości życia poprzez możliwość partycypacji w czynnościach codziennych, życiu społecznym, zawodowym w znacznie większym stopniu i ze zmniejszoną pomocą ze strony osób trzecich. 

Ćwiczenia oddechowe – przykłady 

Przykładowe ćwiczenia oddechowe to: 

1. Pozycja: siad z wyprostowanymi plecami na krawędzi łóżka. Kończyny górne spoczywają na udach. Ruch polega na wykonaniu zgięcia i odwiedzenia w stawie ramiennym, symetrycznie po obu stronach. W tym samym czasie wykonujemy głębokie ziewnięcie ustami. Po kilku sekundach opuszczamy ręce i szeroko uśmiechamy się przez 5 sekund. Ćwiczenie należy wykonywać przez 2-3 minuty. 
2. Pozycja: leżenie na plecach. Kończyny dolne ugięte w biodrach i kolanach, stopy na podłodze. Ręce umieszczone w okolicy przepony. Język dotyka podniebienia. Ruch polega na wykonaniu wdechu nosem, następnie powietrze należy skierować do brzucha w okolicę przyłożonych rąk. Następnie należy rozsunąć palce u rąk. Wydech wykonujemy powoli, także przez nos. Cykl powtarzamy kilkukrotnie w ciągu 2-3 minut. 
3. Pozycja: siad przy stole. Ręce splecione w okolicy przepony. Na stole butelka wypełniona wodą do połowy, w środku zanurzona elastyczna rurka, słomka, wężyk. Ruch polega na wykonywaniu wydechu tak, aby powstawały bąble powietrza w wodzie. Należy starać się wydychać powietrze w sposób umożliwiający nieprzerwane pojawianie się bąbli. Wykonujemy ćwiczenie, zaczynając od kilku sekund, stopniowo wydłużając czas. 
4. Pozycja: stanie w rozkroku na szerokości bioder. Kończyny górne opuszczone w dół. Ruch polega na wykonaniu wdechu nosem z jednoczesnym uniesieniem kończyn górnych nad głowę, następnie wykonujemy wydech ustami połączony z opuszczaniem kończyn górnych w dół. Ćwiczenie powtarzamy 10 razy. 
5. Pozycja: siad na krześle, plecy wyprostowane, sylwetka lekko pochylona do przodu. Ruch polega na wykonaniu wdechu nosem, a następnie powolnym wypuszczaniu powietrza połączonym z wymawianiem głoski „R”. Ćwiczenie powtarzamy 15 razy. 

Ćwiczenia oddechowe mogą być wykonywane także u dzieci.