Rozrusznik serca - zabieg, powikłania, przeciwwskazanie i rekonwalescencja

W skład układu bodźcoprzewodzącego serca wchodzi węzeł zatokowo-przedsionkowy, pęczki międzywęzłowe, węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek przedsionkowo-komorowy oraz włókna Purkinjego. Prawidłowe funkcjonowanie całego układu bodźcoprzewodzącego zapewnia właściwe i rytmiczne kurczenie się przedsionków i komór serca. Jeśli dojdzie do zaburzenia powstawania impulsów elektrycznych na którymkolwiek fragmencie układu bodźcoprzewodzącego, wtedy serce przestaje pracować w prawidłowy sposób i pojawiają się zaburzenia czynności serca. Należy pamiętać, że wszystkie elementy układu bodźcoprzewodzącego serca są ważne, jednak pierwszorzędową role spełnia w tym układzie węzeł zatokowo-przedsionkowy, który rozpoczyna drogę generowania impulsów elektrycznych wywołujących skurcz serca, dlatego też węzeł zatokowo-przedsionkowy nazywany jest fizjologicznym rozrusznikiem serca. Węzeł zatokowy-przedsionkowy położony jest w ścianie prawego przedsionka i narzuca on swój rytm całemu sercu. Jeśli dojdzie do upośledzenia jego funkcjonowania, wtedy też w nieprawidłowy sposób zaczyna kurczyć się całe serce. 

Jak wygląda zatem zabieg wszczepiania rozrusznika serca?

Do niedawna jeszcze zabieg wszczepiania rozrusznika serca był domeną kardiochirurgów. Obecnie jednak rozrusznik serca jest wszczepiany pacjentom przez kardiologów. Zabieg ten za każdym razem odbywa się w warunkach sali operacyjnej lub też ewentualnie w pracowni badań inwazyjnych układu krążenia. 

Czy pacjent do zabiegu wszczepiania rozrusznika serca musi być jakoś specjalnie przygotowany? 

Przede wszystkim przed implantacją rozrusznika serca pacjent musi być odpowiedniego wcześnie zaszczepiony przeciwko żółtaczce zakaźnej WZW B. Ponadto do zabiegu pacjent musi pozostawać na czczo, czas bez przyjmowania posiłków powinien wynosić minimum sześć godzin przed zabiegiem, przed zabiegiem pacjent może też przyjąć zażywane przez siebie na stałe leki, jeśli są to jednak leki wpływające na krzepliwość krwi, wtedy lekarz we właściwy sposób zmodyfikuje ich dawkę. Elektrody stymulatora serca są wprowadzane od organizmu pacjenta poprzez żyłę podobojczykową lub też żyłę odpromieniową, Czasami stosuje się inne drogi, zalicza się do nich żyłę szyjną wewnętrzną i zewnętrzną oraz żyłę udową. 

Czy po zabiegu wszczepienia rozrusznika serca mogą pojawić się powikłania?

Tak. Czasami zdarza się, że po wszczepieniu rozrusznika serca pojawia się tzw. zespół stymulatorowy. Na czym polega zespól stymulatorowy? Zespół stymulatorowy to po prostu zespół objawów złej tolerancji stymulacji serca, pomimo braku zaburzeń funkcji rozrusznika oraz czynnościowego tła tych dolegliwości. 

Jakie objawy mogą być obecne u pacjenta z zespołem stymulatorowym? 

U pacjenta z zespołem stymulatorowym mogą pojawiać się bóle głowy oraz zmęczenie, ponadto typowe są również kołatania serca, duszność, dziwny ból w klatce piersiowej oraz tętnienie na szyi. Dodatkowo, objawem zespołu stymulatorowego mogą też być obrzęki kostek, obrzęk płuc, powikłania naczyniopochodne czy też migotanie przedsionków. Ponadto, powikłaniem po wszczepieniu rozrusznika serca może też być krwiak, zakrzepica żylna, zakażenie oraz zdecydowanie rzadziej odma podskórna.

Jak wygląda rekonwalescencja pacjenta po zabiegu wszczepienia rozrusznika serca?

Pacjent po wykonanym zabiegu wszczepieniu rozrusznika serca wymaga jeszcze hospitalizacji przez kolejne 24 godziny. W tym czasie pacjent jest obserwowany, jak znosi obecność stymulatora serca, czy dobrze się czuje i czy nie zaczynają być u niego obecne objawy zespołu stymulatorowego. Przez kolejną dobę pobytu pacjenta w szpitalu kontroluje się też działanie rozrusznika, wykonuje się kontrolne zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej, jak również monitoruje się podstawowe parametry życiowe pacjenta.

Jakie mogą być przeciwwskazania do wszczepienia rozrusznika serca?

Przeciwwskazaniem do zabiegu wszczepienia rozrusznika serca może być miejscowe lub uogólnione zakażenie. Ponadto, przeciwwskazaniem do wszczepienia rozrusznika na stałe mogą też być przejściowe lub odwracalne zaburzenia automatyzmu lub przewodzenia.

Czy pacjent z wszczepionym rozrusznikiem serca może normalnie podróżować?

Tak, nie ma żadnych przeciwwskazań do tego, aby pacjent z wszczepionym rozrusznikiem serca mógł podróżować samolotem, statkiem czy samochodem. Warto jednak za każdym razem przed podrożą samolotem poinformować personel naziemny lotniska o wszczepionym rozruszniku. Obsługa lotniska pokieruje wtedy, jak należy zachowywać się w czasie mijania kolejnych bramek przy kontroli naziemnej. W czasie podroży samolotem należy również normalnie, tak jak wszyscy inni pasażerowie, zapinać pasy bezpieczeństwa, nie spowodują one bowiem w żaden sposób ewentualnego uszkodzenia rozrusznika. 

Czy pacjent z wszczepionym rozrusznikiem serca może poddawać się wszelkiego rodzaju zabiegom diagnostycznym?

Nie ma absolutnie żadnych przeciwwskazań do wykonywania badań ultrasonograficznych, mammografii oraz badań radiologicznych. Pacjent też bez żadnych przeszkód może odbywać wizyty u stomatologa i leczyć zęby. Jednak w przypadku takich badań jak rezonans magnetyczny czy też litotrypsja należy pamiętać o tym, że niestety może dojść do uszkodzenia rozrusznika, dlatego też lepiej tych zabiegów nie wykonywać.