Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie

Rumień zakaźny to choroba spowodowana zakażeniem wirusowym. Czynnikiem etiologicznym odpowiedzialnym za rozwój infekcji jest parwowirus B19, który najczęściej atakuje dzieci. Choroba niekiedy bywa inaczej nazywana „chorobą piątą” (fifth disease). Chociaż rumień zakaźny wygląda groźnie przez bardzo nasiloną wysypkę, często mogącą pokrywać nawet całe ciało, to u dzieci i ludzi dorosłych (bez zaburzeń hematologicznych i z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym) nie jest on niebezpiecznym schorzeniem. Ustępuje sam, nie wymaga leczenia i nie pozostawia na skórze żadnych śladów. 

1. Rumień zakaźny – przyczyny zakażenia
2. Rumień zakaźny u dzieci
3. Jak długo zaraża się rumieniem zakaźnym?
4. Objawy rumienia zakaźnego
5. Diagnostyka parwowirusa B19
6. Jak leczyć rumień zakaźny?
7. Powikłania po rumieniu zakaźnym
8. Czy rumień nagły to ta sama choroba, co rumień zakaźny?

Rumień zakaźny – przyczyny zakażenia

Do zakażenia parwowirusem B19 dochodzi drogą kropelkową. Wirus może być izolowany właśnie z wymazów z gardła, wydzieliny dróg oddechowych oraz krwi. Zdarzało się, że były stwierdzane przypadki, w których do zakażenia dochodziło na skutek przetaczania krwi lub preparatów krwiopochodnych.

Zakażenia parwowirusem B19 mogą występować sporadycznie, w postaci lokalnych epidemii lub też zakażeń szpitalnych.

Rumień zakaźny u dzieci

Rumień zakaźny jest najbardziej typowy dla dzieci. Największą ilość przypadków zachorowań stwierdza się u dzieci pomiędzy drugim a dwunastym rokiem życia. Zdarza się, że zakażenie wirusem przebiega w sposób zupełnie bezobjawowy. Należy pamiętać o tym, że przebycie zakażenia parwowirusem B19 daje trwałą odporność, co oznacza, że pacjent nie powinien zarazić się po raz kolejny, nawet jeśli miał kontakt z osobą chorą.

Jak długo zaraża się rumieniem zakaźnym?

Okres wylęgania choroby wynosi około dwóch tygodni. Pacjent jest zakaźny dla otoczenia w okresie ok. 5–10 dni po zakażeniu. Chory nie ma wtedy jeszcze żadnych objawów choroby lub wykazuje nieswoiste objawy ogólne (podobne do tych występujących np. przy grypie). 

Czy dziecko z rumieniem zakaźnym powinno iść do przedszkola lub szkoły? Oczywiście nie. Warto też postawić na izolację już po wystąpieniu objawów zwiastunowych u dziecka, w przypadku którego wiadomo, że miało kontakt z innym chorym przejawiającym objawy zakażenia.

Objawy rumienia zakaźnego

Charakterystyczne symptomy tej choroby zakaźnej to przede wszystkim:

• brak gorączki;
• charakterystyczna wysypka w formie ostro odgraniczonego rumienia o kształcie motyla, która z czasem rozprzestrzenia się na ramionach, tułowiu i kończynach.

Zmiany skórne charakteryzują się tym, że mają różne kształty i wzory. Bardzo często tworzą na skórze charakterystyczne plamy, obrączki i girlandy, które zazwyczaj zaczynają się ze sobą zlewać. Może dojść do tego, że prawie całe ciało pacjenta będzie okryte żywoczerwonym rumieniem, który stopniowo zaczyna robić się sinoczerwony, zwłaszcza na policzkach. Warto jednak podkreślić, że przy zachorowaniu na rumień zakaźny nos i broda pozostają niezajęte objawami. Sporadycznie obserwuje się wysypkę odropodobną, plamisto-grudkową lub krwotoczną.

Rumień zakaźny zwykle ustępuje w przeciągu około 7 dni od wystąpienia pierwszych objawów, jednak pod wpływem stresu, kąpieli, ogrzania, natarcia lub nasłonecznienia skóry może pojawić się ponownie. Wysypka może zatem ustępować i nawracać nawet do trzech tygodni, jednak po jej całkowitym ustąpieniu na skórze nie pozostają żadne przebarwienia i blizny, nie dochodzi też do złuszczania się naskórka.

Objawy rumienia zakaźnego u dorosłych

U dorosłych chorych na rumień zakaźny często występują objawy innego typu niż u dzieci. Dorośli pacjenci przejawiają na ogół:

• zapalenie stawów z ostrą reakcją bólową (jest to tzw. artralgia),
• nietypową wysypkę rumieniową.

Proces chorobowy u dorosłych dotyczy najczęściej stawów dłoni, nadgarstków i kolan. Zapalenie stawów znika zazwyczaj w czasie około trzech tygodni nie pozostawiając trwałych uszkodzeń. U dzieci natomiast artropatia zdarza się bardzo rzadko. 

Rumień zakaźny może natomiast okazać się groźny dla pacjentów, którzy dodatkowo chorują na przewlekłą niedokrwistość hemolityczną. U tych pacjentów bowiem może rozwinąć się nagła przejściowa aplazja układu czerwonokrwinkowego szpiku. Przełom aplastyczny jest obserwowany także u zakażonych parwowirusem B19 pacjentów, u których dodatkowo doszło do nagłej utraty znacznej ilości krwi. Pacjenci z przełomem aplastycznym odczuwają silne osłabienie, ponadto w badaniu przedmiotowym stwierdza się też bladość skóry oraz wzmożoną senność. W badaniach laboratoryjnych u tych pacjentów stwierdza się natomiast głęboką niedokrwistość oraz retikulopenię. Przełom aplastyczny mija zwykle po 7-10 dniach.

Diagnostyka parwowirusa B19

Rumień zakaźny rozpoznaje się zwykle tylko na podstawie charakterystycznych zmian skórnych. Celem potwierdzenia czynnika etiologicznymi można spróbować wyizolować wirusa lub jego antygeny z zakażonych tkanek, można też oznaczyć swoiste przeciwciała anty-B19 w klasach IgM oraz IgG. Tego typu diagnostyka jest jednak przeprowadzana niesłychanie rzadko, zwykle do postawienia diagnozy w zupełności wystarczają objawy kliniczne. 

Jak leczyć rumień zakaźny?

Nie jest konieczne włączanie specjalistycznego postępowania terapeutycznego, dolegliwości w przypadku łagodnej formy choroby ustępują samoistnie. W przypadku dolegliwości ze strony stawów i narządu ruchu zalecane są niesteroidowe leki przeciwzapalne. U osób z niedokrwistością hemolityczną wskazane są przetoczenia masy czerwonokriwnkowej, zaś u chorych z niewydolnym układem odpornościowym stosowane są preparaty dożylnych gammaglobulin. 

Powikłania po rumieniu zakaźnym

Powikłania po chorobie występują rzadko. W sporadycznych przypadkach może dojść do rozwoju zapalenia stawów lub anemii (na skutek zahamowania produkcji czerwonych krwinek). Schorzenia te mają charakter przemijający i rzadko są wskazaniem do hospitalizacji czy też specjalistycznego leczenia.

Wysokie ryzyko powikłań występuje jedynie u pacjentek w ciąży, u których zakażenie może doprowadzić do niedokrwistości wewnątrzmacicznej u dziecka i poronienia. W trakcie ciąży warto więc wystrzegać się kontaktu z osobami chorymi i zadbać o odporność.

Czy rumień nagły to ta sama choroba, co rumień zakaźny?

Nie. Rumień nagły jest również ostrą chorobą wirusową wieku dziecięcego, jednak wywoływany jest on przez inny patogen – jest to zwykle wirus Herpes typu 6. Jest typowy dla dzieci pomiędzy 6. miesiącem a 4. rokiem życia. Charakteryzuje się on przede wszystkim wysoką gorączką, której nie ma w przypadku rumienia zakaźnego. Gorączka ta trwa zwykle trzy dni (maksymalnie do pięciu dni), następnie ustępuje, a na ciele dziecka pojawia się drobnoplamistogrudkowa wysypka, która znika zwykle po dwóch – trzech dniach i nie pozostawia na skórze żadnych przebarwień. Infekcja ta nazywana jest również „chorobą szóstą”, „gorączką trzydniową” lub po prostu „trzydniówką”.