Rumień wędrujący – jak go rozpoznać? Diagnostyka i leczenie rumienia po kleszczu

Rumień wędrujący (łac. erythema migrans) to charakterystyczna wysypka skórna pojawiająca się jako objaw wczesnego stadium boreliozy. Rumień po ukłuciu kleszcza ma kolisty kształt, wędruje, stopniowo się powiększając (przypomina tarczę strzelniczą – pomiędzy jego centrum a okręgiem zewnętrznym pojawia się blada obręcz). Rumień wędrujący jest widoczny średnio od 1 do 3 tygodni od ukąszenia u ok. 80 % chorych na boreliozę. Jak odróżnić go od reakcji alergicznej? Jak długo utrzymuje się rumień wędrujący?

Rumień wędrujący – co to jest? Jakie jest ryzyko, że pojawi się po ukąszeniu przez kleszcza?

Rumień wędrujący to plamisty odczyn na skórze o okrągławym kształcie, występujący we wczesnej fazie zakażenia krętkiem Borrelia burgdorferi. Pojawia się w miejscu ukłucia kleszcza w ciągu 3-30 dni, średnio ok. 1-3 tygodnie od ukąszenia, stopniowo powiększając swoje rozmiary (średnica >5 cm).

Rumień jest zazwyczaj płaski (na łydce może być uniesiony), obserwuje się go głównie w okolicy tułowia i kończyn, u dzieci częściej na szyi i głowie. Charakterystyczną cechą jest występowanie przejaśnienia w środku rumienia. Czasami zmiana może mieć nietypowy wygląd (nieregularny kształt, mnogie rumienie, pęcherzyki, wybroczyny w obrębie zmiany). Mogą mu towarzyszyć objawy ogólne, takie jak gorączka, ból głowy. Bez wdrożenia leczenia rumień wędrujący zanika samoistnie do 8 tygodni, po prawidłowej antybiotykoterapii po kilku dniach. 

Rumień wędrujący – jak go rozpoznać? Rumień po kleszczu a reakcja alergiczna

Rumień wędrujący jest jedną z postaci boreliozy. Ze względu na dość charakterystyczny przebieg kliniczny jest wystarczający do postawienia rozpoznania choroby z Lyme i włączenia leczenia (powiększający się rumień o regularnym obrysie i średnicy >5cm, z przejaśnieniem w środku, nie swędzi i nie boli). Występuje zazwyczaj kilka dni po ukłuciu przez kleszcza. Prawdopodobieństwo boreliozy zwiększa się, jeśli wystąpią objawy ogólne (gorączka, powiększone węzły chłonne, ból mięśni i stawów). 

Zmiana na tle alergicznym może wystąpić po ukąszeniu przez różne owady, natomiast cechuje się dużym odczynem zapalnym z obrzękiem, zwiększonym miejscowo uciepleniem, zaczerwienieniem, świądem i bólem, bez przejaśnień. Pojawia się szybko, w przeciągu 48 godzin, rzadko towarzyszy jej stan podgorączkowy. Ustępuje samoistnie, a poprawę mogą przynieść leki przeciwhistaminowe (np. żel zawierający dimetynden).

Rumień po kleszczu u dziecka

U dzieci częściej niż u dorosłych występuje postać boreliozy zajmująca układ nerwowy (neuroborelioza). Może przebiegać jako zapalenie nerwów czaszkowych – głównie nerwu twarzowego (porażenie mięśni mimicznych twarzy), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (bóle głowy, sztywność karku, zmęczenie, apatia). 

Rumień wędrujący – diagnostyka w kierunku boreliozy

Ukłucie przez kleszcza w przeciągu ostatnich 4 tygodni w wywiadzie nie jest obligatoryjne, aby rozpoznać boreliozę (dużo osób po prostu nie zauważa kleszcza, zanim ten odpadnie od żywiciela). Poszerzenia diagnostyki – wykonania badań na boreliozę – wymagają przypadki z nietypowo wyglądającym rumieniem lub kiedy lekarz ma wątpliwości, co do rozpoznania.

W tym celu zazwyczaj zleca się badanie poziomu przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorferi (w pierwszym etapie metodą ELISA, potem metodą Western Blot). Należy pamiętać jednak o okienku serologicznym – przeciwciała IgM pojawiają się dopiero w 3-4 tygodniu zakażenia, a w klasie IgG najwcześniej w 4-6 tygodniu. Z tego powodu czasami może być konieczne ponowne oznaczenie przeciwciał za 2-4 tygodnie od ujemnego wyniku w pierwszym badaniu. Po przechorowaniu przeciwciała utrzymują się w organizmie bardzo długo.

Nie diagnozuje się osób po ukłuciu przez kleszcza, u których nie ma żadnych objawów. W takim przypadku zalecana jest obserwacja miejsca wkłucia. 

Rumień wędrujący – leczenie

Leczenie rumienia wędrującego trwa 21 dni, lekiem z wyboru jest:

• u dzieci <9 roku życia, kobiet w ciąży i matek karmiących – amoksycylina, 
• u dzieci >9 roku życia i dorosłych – doksycyklina. 

Polskie wytyczne PTEiLCHZ dopuszczają także zastosowanie cefuroksymu aksetylu jako leku pierwszego rzutu. Profilaktyczne podanie antybiotyków (osobom po ukłuciu przez kleszcza, ale bez objawów) nie jest zalecane, wyjątek stanowią przypadki mnogiego pokłucia w rejonach endemicznych dla boreliozy.

Ryzyko zachorowania na boreliozę zmniejsza stosowanie repelentów, środków odstraszających kleszcze (DEET na skórę, permetryna na odzież). Podczas spacerów po lesie zalecane jest noszenie ubrań o jasnej barwie, z długimi rękawami i nogawkami, butów zakrywających całą stopę, wsuwanie nogawek spodni w skarpetki.