Istnieje wiele rożnego rodzaju wysypek. Jedne z nich przybierają formę plamek, inne mają postać grudek, jeszcze inne wyglądają jak małe pęcherzyki lub duże pęcherze. Część wysypek ma również postać rumienia, czyli miejscowego zaczerwienienia skóry. Rumień może być bardzo różnorodny i może towarzyszyć wielu chorobom.
Wyróżnia się między innymi:
Czasami można spotkać się z jeszcze inną postacią rumienia, jaką jest rumień wielopostaciowy.
Czym zatem jest rumień wielopostaciowy?
Rumień wielopostaciowy, czyli erythema multiforme, jest zespołem nadwrażliwości na rożnego rodzaju czynniki. Zwykle ta nadwrażliwość dotyczy czynników infekcyjnych, leków czy też czynników chemicznych. Nadwrażliwość ta może przybierać rożne nasilenie.
Jak wyglądają zmiany na skórze w przebiegu rumienia wielopostaciowego?
Wykwity skórne w przebiegu erythema multiforme przybierają postać zmian rumieniowych oraz pęcherzy o rożnym stopniu nasilenia. Czasami zmiany te wykazują tendencję do samoograniczania się, jednak czasami mogą przybierać postać ciężkiej choroby, mogącej nawet zagrażać życiu.
Jakie czynniki najczęściej są odpowiedzialne za wywołanie reakcji nadwrażliwości?
Bardzo często erythema multiforme powstaje na skutek zażywania rożnego rodzajów leków. Najczęściej, do wywołania rumienia wielopostaciowego, przyczyniają się sulfonamidy, ale może on powstawać także w czasie kuracji penicylinami, lekami przeciwdrgawkowymi (między innymi fenobarbitalem, karbamazepiną, fenytoiną czy lamotryginą), czasami zdarza się on też w wyniku stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz allopurynolu. Rumień wielopostaciowy może także powstać w wyniku infekcji, często pojawia się w sytuacji zakażenia bakteriami atypowymi (np, Mycoplasma), wirusami HSV, enterowirusami oraz wirusami Coxackie. Czasem do powstania rumienia wielopostaciowego przyczyniają się też czynniki chemiczne.
Czy rumień wielopostaciowy zawsze przebiega tak samo?
Nie. Rumień wielopostaciowy może przebiegać w rożny sposób, czasami są to po prostu łagodne wykwity skórne, czasami natomiast może być groźna choroba, która może stanowić stan zagrożenia życia. Wyróżnia się trzy główne postacie rumienia wielopostaciowego:
- Postać zwykła rumienia wielopostaciowego (Erythema multiforme minor)
Ta forma rumienia wielopostaciowego przybiera postać rumieniowo-obrzękowych zmian. Zmiany te lokalizują się zazwyczaj na dalszych częściach kończyn, jednak mogą również obejmować inne części skóry, jak również błony śluzowe. Zmiany zwykle mają kształt pierścieni, w ich obrębie mogą tworzyć się pęcherze, które będą przekształcać się w większości w bolesne nadżerki.
Jest to bardziej poważna forma rumienia wielopostaciowego. W tej postaci rumienia wielopostaciowego na błonach śluzowych, głównie jamy ustnej i narządów płciowych, pojawiają się nietrwałe pęcherze. Pęcherze po pewnym czasie pękają, tworząc bolesne nadżerki.
Jest to najbardziej poważna postać rumienia wielopostaciowego, w której śmiertelność wynosi około 30%. Inna nazwa zespołu Lyella to toksyczna nekroliza naskórka. W jej przebiegu dochodzi do erytrodermii, czyli uogólnionego zajęcia skóry, przejawiającego się zaczerwienieniem i złuszczaniem na ponad 90% powierzchni skóry, zaczynają tworzyć się pęcherze, które pękają i tworzą nadżerki, a cały naskórek zaczyna "spełzać" ze skóry.
Należy pamiętać, że zarówno w przebiegu zespołu Stevensa-Johnsona, jak i zespołu Lyella, najbardziej typowe są zmiany skórne, o wyglądzie tarczy strzelniczej, z ciemnym lub fioletowym zabarwieniem w środku lub wykwitem pęcherzowym. Pacjent odczuwa silny ból. Z czasem, na skórze, poza pęcherzami i nadżerkami, zaczynają tworzyć się też ogniska martwicy. Ogniska martwicy są także obecne na błonach śluzowych. Ponadto, w przebiegu choroby często są zajmowane również błony śluzowe gałek ocznych, z towarzyszącym przekrwieniem spojówek. Nadżerki mogą też powstawać na błonach śluzowych układu moczowego oraz dróg oddechowych.
Czy w przypadku zespołu Stevensa-Johnsona i zespołu Lyella, poza zmianami na skórze, mogą być dodatkowo obecne inne objawy?
Tak. Należy pamiętać o tym, że wystąpienie zmian skórnych w tych dwóch zespołach, zazwyczaj poprzedzają inne objawy, które utrzymują się przez około 1-7 dni. U chorego obecna jest wtedy gorączka, ból gardła, złe samopoczucie oraz ogólne osłabienie i rozbicie. Należy zatem pamiętać, że jeśli poza zmianami skórnymi obecne są też objawy ogólne, to raczej wykwity na skórze nie są zwykłą reakcją alergiczną wywołaną zażywanym lekiem czy też czynnikiem chemicznym.
Jak wygląda postępowanie w przypadku rozpoznania rumienia wielopostaciowego?
Przede wszystkim, w pierwszej kolejności, należy wyeliminować czynnik, który mógł doprowadzić do rozwoju choroby. W przypadku postaci zwykłej erythema multiforme zwykle jest to postępowanie wystarczające, dodatkowo należy zastosować leki przeciwhistaminowe (przeciwalergiczne), które będą działać przyczynowo, jak również będą łagodzić ewentualny świąd skóry. Jeśli zmiany skórne ulegną nadkażeniu, wtedy należy do leczenia włączyć miejscowe antybiotyki i ewentualnie leki przeciwgrzybicze. Jeśli chodzi o zespól Stevensa-Johnsona i zespół Lyella, to pacjent wymaga hospitalizacji, najlepiej w oddziale specjalizującym się w leczeniu oparzeń, w czasie której należy kontrolować stan równowagi kwasowo-zasadowej oraz elektrolitów. Do leczenia stosuje się dożylnie podawane immunoglobuliny, zwykle czas ich podawania wynosi 2-4 dni. Pacjent powinien zostać poddany konsultacji dermatologicznej, w czasie której specjalista zdecyduje czy zachodzi potrzeba stosowania specjalnych opatrunków lub maści. Dodatkowo, celem poprawy komfortu pacjenta, podaje się też leki działające przeciwbólowo. Rożne są natomiast opinie dotyczące podawania pacjentowi glikokortykosteroidow.
Z czym należy różnicować rumień wielopostaciowy?
W różnicowaniu na pewno należy uwzględnić pokrzywkę - w jej przebiegu zmiany skórne nie występują na błonach śluzowych. Ponadto, w różnicowaniu należy uwzględnić też zakażenia wywoływane wirusem Herpes simplex, gronkowcowe złuszczające zapalenie skóry, chorobę Kawaski oraz pęcherzycę.