Kleszcz idący po ludzkiej skórze
Oliwia Janota

Co zrobić, kiedy ugryzie kleszcz?

Choć chyba nikt ich nie lubi, to kleszcze stanowią nieodłączny element polskiego lata i ciepłych dni. Musimy zatem wiedzieć, jak z nimi postępować – tym bardziej, że konsekwencje ugryzienia przez kleszcze potrafią stanowić dla ludzi wielkie niebezpieczeństwo. 

Okres wiosenno–letni to czas podejmowania aktywności na świeżym powietrzu. Podczas wycieczek do lasu czy nad jezioro należy jednak pamiętać, iż ciepłe dni nieodłącznie wiążą się ze wzrostem aktywności kleszczy. W polskich warunkach klimatycznych kleszcze stają się aktywne już na przełomie marca i kwietnia, gdy temperatura gruntu osiąga 5–7 stopni Celsjusza. Ukąszenie grozi nam nie tylko na obszarach lasów i łąk, lecz również w miejskich parkach i przydomowych ogródkach. Co powinniśmy robić, gdy zauważymy ugryzienie kleszcza?

Kleszcze – dlaczego są groźne i jakie choroby przenoszą?

Kleszcze są pasożytami zewnętrznymi ludzi i zwierząt żywiącymi się wyłącznie krwią. W Polsce bytuje około 21 gatunków tych pasożytów, z czego najczęściej spotykane są kleszcze pospolite oraz kleszcze łąkowe. Cykl rozwojowy tych ektopasożytów trwa od 2 do 3 lat, a osiągnięcie kolejnego stadium rozwoju wymaga znalezienia żywiciela. Człowiek może być zatem zaatakowany przez pasożyta w każdym stadium rozwoju, zarówno przez larwę, nimfę jak i dorosłego kleszcza.

Zobacz środki przeciw kleszczom, a także pęsety do ich usuwania dostępne na DOZ.pl

Jak wygląda kleszcz? Larwa osiąga wymiary do 1 mm (wielkość ziarnka maku) i zazwyczaj atakuje gryzonie oraz ptaki. Kolejne stadium rozwoju kleszcza – nimfa, osiąga około 1,5 mm długości i, tak jak dorosłe osobniki, może żerować zarówno na małych, średnich jak i dużych ssakach. Dorosłe samce kleszczy są mniejsze od samic, osiągają średnio 2-3 mm i są niemal w całości czarne. Samice, wielkości do 5 mm, posiadają natomiast charakterystyczne czerwone ubarwienie części grzbietowej, pokrytej niewielką sztywną czarną tarczką.

Każde ukąszenie kleszcza to kontakt z krwią i możliwość przeniesienia potencjalnych chorób na kolejnego żywiciela, którym może być też człowiek. W Polsce do najczęstszych chorób odkleszczowych należą borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmoza oraz babeszjoza. Należy jednak pamiętać, iż w innych rejonach świata kleszcze mogą również przenosić takie choroby, jak między innymi: dur powrotny, tularemię czy gorączkę plamistą Gór Skalistych.

Badanie kleszcza na obecność boreliozy – jak sprawdzić, czy był nosicielem?

Nowoczesne laboratoria oferują możliwość komercyjnego zbadania kleszcza na obecność Borrelia burgdorferi wywołujących boreliozę. Jeśli chcemy sprawdzić czy kleszcz, który nas zaatakował jest nosicielem tej bakterii lub innych patogenów wywołujących choroby odkleszczowe, należy go usunąć (opis metod poniżej), zabezpieczyć w szczelnym opakowaniu i wysłać do laboratorium. Szczegółowe instrukcje wysłania kleszcza znajdują się na stronach placówek wykonujących badanie.  

Należy jednak podkreślić, iż badanie kleszczy po ukąszeniu to metoda, która nie została poddana walidacji – nie wiemy więc jaka jest korelacja dodatniego wyniku badania z ryzykiem zakażenia pacjenta. Fakt, iż pasożyt był nosicielem niebezpiecznych bakterii nie oznacza, że zdążył zakazić ofiarę.

Ryzyko przeniesienia przez kleszcza choroby i zakażenia człowieka zależy ściśle od tego jak długo trwało ugryzienie. Wobec powyższego, wynik badania kleszcza nie jest podstawą do podjęcia decyzji terapeutycznych. O włączeniu antybiotykoterapii decyduje lekarz na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta oraz wyników badań krwi.

Polecane dla Ciebie

Co zrobić po ugryzieniu przez kleszcza? Jakie badania wykonać? Na które objawy zwrócić uwagę?

Co zrobić, jak ugryzie nas kleszcz?  W większości przypadków nie ma potrzeby zgłaszania się na do szpitala celem usunięcia kleszcza. W pierwszej kolejności powinniśmy spróbować go usunąć w warunkach domowych. W tym celu niezbędna będzie pęseta lub przyrząd do bezpiecznego usuwania kleszczy (na przykład kleszczołapki). Przy pomocy jednego z tych narzędzi kleszcza należy chwycić jak najbliżej skóry i wyciągnąć (bez obracania).

Ważne, by przed wyciągnięciem pasożyta w okolicy ugryzienia nie stosować żadnych środków dezynfekcyjnych, maści ani kremów. Takie działania powodują podrażnienie kleszcza, który wymiotując zwiększa ryzyko zakażenia.

Następnie, miejsce po ugryzieniu kleszcza należy zdezynfekować i obserwować przez kilka tygodni.

Ugryzienie kleszcza (bez rumienia wędrującego)

Jak wygląda ślad po ukąszeniu kleszcza? Przez pierwsze godziny po usunięciu pasożyta miejsce ugryzienia może być zaczerwienione, swędzieć i piec. Często obserwowane jest również zgrubienie w postaci czerwonej grudki. Takie objawy są zazwyczaj reakcją alergiczno-zapalną organizmu na ugryzienie pasożyta. Na tym etapie należy jedynie obserwować czy rana po kleszczu goi się prawidłowo. Stan zapalny powinien ustąpić w ciągu kliku godzin lub dni. Natomiast jeśli ślad po kleszczu się powiększa, pojawi się pogorszenie samopoczucia lub objawy grypopodobne, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.

Ugryzienie kleszcza (z rumieniem wędrującym)

Rumień wędrujący pojawia się zwykle od 3 do 30 dni po ugryzieniu. Na początku ma postać zaczerwienionej plamki lub grudki. Następnie zaczyna się szybko powiększać i rozszerzać ku obwodowi osiągając średnicę powyżej 5 cm.

Charakterystycznym obrazem jest pierścieniowate zaczerwienienie z przejaśnieniem w środku, lecz zmiana może być również jednolicie zabarwiona. Rumień po kleszczu nie jest wypukły, bolesny ani swędzący oraz ma wyraźnie odgraniczone brzegi.

Należy pamiętać, iż nierzadko kleszcz w ciele pozostaje niezauważony, dlatego zarówno rumień jak i pogorszenie samopoczucia powinny skłaniać nas do wizyty u lekarza, nawet jeśli nie zauważyliśmy ugryzienia.

Jak wygląda leczenie chorób odkleszczowych?

Decyzja o włączeniu terapii jest podejmowana przez lekarza na podstawie wywiadu, badania fizykalnego i, jeśli to konieczne, wykonanych badań laboratoryjnych. Podstawą leczenia chorób przenoszonych przez kleszcze jest antybiotykoterapia. W zależności od objawów zgłaszanych przez pacjenta, postaci choroby oraz zastosowanego antybiotyku leczenie trwa od 5 do 30 dni. U pacjentów, którzy nie mają żadnych objawów po ugryzieniu przez pojedynczego kleszcza nie stosuje się antybiotyku profilaktycznie.

  1. Pytania do specjalisty: dr n. med. E. Duszczyk, Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, „Pediatria po Dyplomie” 14/1/2010.
  2. J. Dutkiewicz, E. Cisak, A. Wójcik-Fatla, V. Zając, J. Sroka, Profilaktyka chorób odkleszczowych, „Bezpieczeństwo pracy”, nr 4/2014.
  3. Interna Szczeklika – podręcznik chorób wewnętrznych 2020/2021, pod red. P. Gajewskiego, Wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  4. E. Kuchar, „Czy należy badać kleszcza usuniętego po ukąszeniu w celu oceny zagrożenia zakażenia boreliozą?” „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.1.26. [dostęp:] 7.05.2022.
  5. Ż. Smoleńska, A. Matyjasek, Z. Zdrojewski, Borelioza – najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu, „Forum Reumatologii”, tom 2, nr 2: 58-64, 2016.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak powstaje nowotwór?

    Nowotwory są główną przyczyną zgonów na świecie. Szacuje się, że w Polsce choruje na nie ponad milion osób, a ok. 100 tys. umiera. Niestety, statystyki te z roku na rok są coraz mniej optymistyczne. Jak powstaje nowotwór? Czy da się zapobiec jego rozwojowi?

  • Gorączka plamista Gór Skalistych – przyczyny, objawy, leczenie

    Dla przeciętnego Polaka gorączka plamista Gór Skalistych brzmi niezwykle egzotycznie. Nie da się ukryć, że choroba w Polsce jest bardzo rzadko spotykana. Zagrożenie jest jednak realne, zwłaszcza dla osób, które podróżują do Stanów Zjednoczonych.

  • Zatrucie nikotynowe – objawy, leczenie przedawkowania

    Objawy zatrucia nikotyną zależne są głównie od liczby wypalonych papierosów. Uznaje się, że aby doszło do wystąpienia zatrucia nikotynowego, konieczne jest przyjęcie w krótkim czasie ok. 4-8 mg nikotyny. Podstawą oczyszczania organizmu z nikotyny jest oczywiście rzucenie palenia papierosów. Większość nikotyny dostarczanej wraz z wypalanym papierosem wydalana jest niemal natychmiastowo przez nerki.

  • WZW C – przyczyny, objawy, czynniki ryzyka wirusowego zapalenia wątroby typu C

    Wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) to choroba wywołana przez wirusa zapalenia wątroby typu C. Choroba ta jest często nazywana „cichym zabójcą”, ponieważ wczesne stadium infekcji często nie daje objawów, a osoba zakażona może przez wiele lat nie wiedzieć, że jest chora. Wirusowe zapalenie wątroby typu C może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy i niewydolność wątroby, jeśli nie zostanie zdiagnozowane i leczone na czas. Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C mogą obejmować zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, żółtaczkę, świąd skóry czy bóle stawów.

  • Perforacja jelita – przyczyny, objawy, leczenie

    Perforacja jelita to bardzo poważne schorzenie, które wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Nieleczone może doprowadzić do śmierci. Jak rozpoznać przedziurawione jelito i co jest jego przyczyną? Jak wygląda leczenie i czy może się objeść bez interwencji chirurga?

  • Chłoniak – objawy, leczenie, rokowania i rodzaje nowotworu układu chłonnego

    Chłoniakiem określa się nieprawidłowy rozrost tkanki limfatycznej. Jednoznaczne wyjaśnienie pochodzenia chłoniaków i przyczyn ich występowania nadal pozostaje wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Podstawą leczenia wszystkich rodzajów chłoniaków jest chemioterapia.

  • By-passy, czyli pomostowanie aortalno-wieńcowe – na czym polega ten zabieg?

    Pojęcie by-passów, używane często w środowisku medycznym, nadal nie jest do końca jasne dla reszty społeczeństwa. Pomostowanie aortalno-wieńcowe umożliwia doprowadzenie krwi do serca, co jest szczególnie istotne w przypadku m.in. zablokowania tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe.

  • Jak odchudzić dziecko? Praktyczne porady dietetyka

    Statystyki w kwestii nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży pogarszają się z roku na rok. Coraz więcej dzieci w Polsce boryka się ze zbyt wysoką masą ciała. Jako rodzice chcemy jak najlepiej dla swoich pociech, dlatego zaczynamy wyszukiwać informacje dotyczące odchudzania dzieci. Jak poradzić sobie z nadwagą lub otyłością dziecka? Jakie kroki warto podjąć w tym kierunku? I ostatnie – czy dzieci powinno się odchudzać?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij