Neuroborelioza – czym się charakteryzuje? Jakie są objawy neurologiczne boreliozy?
Katarzyna Makos

Neuroborelioza – czym się charakteryzuje? Jakie są objawy neurologiczne boreliozy?

Neuroborelioza to postać boreliozy (choroby z Lyme), w której dochodzi do powstania zmian w strukturach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Jeżeli objawy utrzymują się poniżej sześciu miesięcy, mówimy o wczesnej fazie, natomiast jeśli trwają powyżej pół roku – o późnym stadium choroby. Symptomy neuroboreliozy mogą być rozmaite i obejmować m.in. porażenie nerwów czaszkowych, zapalenie korzeni nerwowych, limfocytarne zapalenie opon mózgowo–rdzeniowych, niedowłady, mioklonie, zapalenie naczyń mózgu. Jak zdiagnozować neuroboreliozę i jak wygląda jej leczenie?

Czym jest neuroborelioza?

Neuroborelioza to najczęstsza z rozsianych postaci boreliozy – wieloukładowej choroby odkleszczowej. Charakteryzuje się zajęciem układu nerwowego (zarówno obwodowego – m.in. nerwy czaszkowe, obwodowe, korzeniowe, jak i centralnego – mózg, opony mózgowo-rdzeniowe, rdzeń kręgowy). 

Borelioza, nazwana też chorobą z Lyme, jest wywołana bakterią o kształcie krętka Borrelią burgdorferi. Za neuroboreliozę odpowiadają w Europie głównie Borrelia garinii, B. afzelii i B. burgdorferi sensu stricto. Wektorami choroby są kleszcze – zainfekowane pajęczaki w trakcie pożywiania się krwią swojej ofiary przenoszą bakterie wraz z śliną.

Więcej informacji na temat boreliozy znajdziesz w artykule: Borelioza – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie choroby z Lyme

Zazwyczaj krętki docierają do układu nerwowego drogą krwionośną, gdzie działają cytotoksycznie, uwalniają też mediatory stanu zapalnego i wywołują reakcje autoimmunologiczne – mechanizm przebiegu choroby jest złożony. Infekcja może przebiegać jako postać wczesna lub przechodzić w neuroboreliozę przewlekłą (> 6 miesięcy od zakażenia). 

Neuroborelioza – objawy

Neuroborelioza obwodowego układu nerwowego

Po zakażeniu krętkiem Borrelia, u większości chorych w przeciągu miesiąca w miejscu ukłucia pojawia się charakterystyczny rumień wędrujący. U części osób jednak nie występuje w ogóle albo pozostaje niezauważony i to właśnie objawy neurologiczne są zgłaszane jako pierwsze. 

Postać wczesna neuroboreliozy objawia się najczęściej jako zajęcie nerwów obwodowych. Głównie dotyczy to nerwu czaszkowego twarzowego (VII), który unerwia mięśnie twarzy, odpowiada także za odczuwanie smaku. W przypadku jego obwodowego porażenia chory nie może zmarszczyć czoła, zamknąć powieki i wyszczerzyć zębów (może to być też widoczne jako opadanie kącika ust). Zajęcie nerwów czaszkowych może być poprzedzone silnymi bólami związanymi z radikulopatiami (zapaleniem nerwów korzeniowych). Ból nasila się głównie w nocy, może być o zmiennej lokalizacji i dużym nasileniu. Mogą im towarzyszyć przeczulice, parestezje (zaburzenia czuciowe w formie mrowienia).

Czasami, szczególnie u dzieci, może dojść do zajęcia nerwów unerwiających mięśnie gałki ocznej (nerwy bloczkowy, odwodzący, okoruchowy) – w takim przypadku chory będzie zgłaszał zaburzenia widzenia w postaci dwojenia obrazu, opadania powieki, widoczny będzie zez, nieprawidłowe ustawienie gałki ocznej. 

W postaci późnej neuroborelizoy zapalenie obejmujące inne obwodowe nerwy przebiega jako mononeuropatie z zaburzeniami czucia, ruchu (osłabienie mięśni).

Neuroborelioza ośrodkowego układu nerwowego

Najczęściej neuroborelioza OUN objawia się jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Główne symptomy ZOMR to silny ból głowy z towarzyszącymi wymiotami, gorączką, rozdrażnieniem, mogą także występować objawy oponowe (np. sztywność karku – nie można biernie przygiąć brody chorego do klatki piersiowej). W przypadku ostrego, ciężkiego przebiegu może dojść do wzrastania ciśnienia śródczaszkowego, co stanowi dla chorego zagrożenie życia. W badaniu okulistycznym widoczny jest obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, samopoczucie chorego znacznie się pogarsza. ZOMR może wpisywać się w obraz zespołu Bannwartha, gdzie dodatkowo stwierdza się równoczesne zajęcie nerwów czaszkowych i korzeni rdzenia kręgowego. 

Rzadką postacią neuroboreliozy ośrodkowego układu nerwowego jest zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (0,1 % chorych). Przebieg jest różnorodny (mogą występować niedowłady połowicze, mioklonie, zaburzenia poznawcze, oczopląs, zaburzenia mowy). W stadium późnym boreliozy przebieg jest powolny i może przypominać stwardnienie rozsiane. Inną rzadką postacią jest zapalenie naczyń mózgu, które wiąże się z dużym ryzykiem udaru niedokrwiennego

Powiązane produkty

Neuroborelioza – diagnostyka

W badaniu ogólnym płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) stwierdza się zwiększoną komórkowość, limfocytozę, podwyższoną ilość białka. W PMR można także wykryć przeciwciała przeciwko B. burgdorferi oraz materiał genetyczny bakterii (metodą PCR). To ostatnie badanie jest szczególnie przydatne, jeśli ma się do czynienia z wczesną fazą neuroboreliozy (< 6 tygodni), ponieważ przeciwciała mogą być jeszcze niewykrywalne w PMR. 

Nie zaleca się wykonywania badań takich jak wykrywanie antygenu Borrelia, hemokiny CXCL13 czy testu transformacji limfocytów. Bardzo pomocne w diagnostyce różnicowej bywają natomiast badania neuroobrazowe (tomografia komputerowa – CT oraz rezonans magneztyczny – MR).

Dowiedz się także, jakie są rodzaje badań na boreliozę.

Neuroborelioza – leczenie

Leczenie neuroboreliozy polega na zastosowaniu antybiotyków. Dobór konkretnego leku zależy od postaci choroby. W przypadku zajęcia obwodowego układu nerwowego lekiem pierwszego wyboru u dzieci poniżej 9. roku życia jest amoksycylina, a u dzieci powyżej 12. roku życia i dorosłych – doksycyklina. Leczenie trwa 21 dni. 

Borelioza OUN wymaga zastosowania u wszystkich ceftriaksonu dożylnie, również przez 21 dni. Lekiem drugiego wyboru jest doksycyklina. Objawowo stosuje się leki przeciwbólowe, np. z grupy NLPZ. Cięższe przypadki neuroboreliozy z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego wymagają leczenia w warunkach szpitalnych.

Neuroborelioza – powikłania

Nieleczona neuroborelioza może przejść w fazę przewlekłą. Większość przypadków wczesnej neuroboreliozy świetnie odpowiada na włączone leczenie i objawy neurologiczne wycofują się, nie pozostawiając trwałych uszkodzeń. Do nawrotów choroby dochodzi rzadko. 

Należy jednak pamiętać, że każda neuroinfekcja związana z zapaleniem mózgu niesie duże ryzyko trwałych neurologicznych następstw. Pacjenci po zakończonej terapii mogą zgłaszać problemy z koncentracją, osłabienie, bóle głowy, czyli tzw. zespół poboreliozowy (post-Lyme syndrome). Nie ma dowodów naukowych, aby przedłużona antybiotykoterapia była skuteczna w jego leczeniu.

  1. Ż. Smoleńska, A. Matyjasek, Z. Zdrojewski, Borreliosis — the latest recommendations on diagnosis and treatment, “Forum Reumatol.” 2016, t. 2, nr 2, s. 58–64.
  2. A. Mygland, U. LjØstad, V. Fingerle i in., EFNS guidelines on the diagnosis and management of European Lyme neuroborreliosis, “European Journal of Neurology” 2010, nr 17, s. 8–16.
  3. J. M. Zajkowska, Neuroborelioza – trudności diagnostyczne, „Neurologia po Dyplomie” 2013, t. 8, nr 1.
  4. National Institute for Health and Care Excellance, Lyme disease. NICE guideline, “nice.org.uk” [online], nice.org.uk/guidance/ng95, [dostęp:] 07.06.2021.
  5. S. A. Pancewicz, A. M. Garlicki, A. Moniuszko-Malinowska i in., Diagnostyka i leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, „Przegląd Epidemiologiczny” 2015, t. 69, s.421–428.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Ból biodra – przyczyny, diagnostyka, leczenie bólu stawu biodrowego. Ćwiczenia na biodra

    Ból biodra może dotknąć osoby w każdym wieku, nie tylko seniorów. Przyczynami bólu stawu biodrowego mogą być zmiany zwyrodnieniowe, ale także urazy czy rwa kulszowa. Często bólom bioder towarzyszy uczucie trzaskania bądź przeskakiwania biodra (tzw. zespół trzaskającego biodra). Leczenie bolącego biodra opiera się przede wszystkim na fizjoterapii – odpowiednio dobranych zabiegach fizykoterapeutycznych i ćwiczeniach. Część z nich można wykonywać także w domu. Rzadziej stosuje się leczenie operacyjne w postaci wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego.

  • Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, leczenie

    Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą, powodującą znaczne pogorszenie jakości życia. Początek choroby ma charakter skryty i przebiega skąpoobjawowo, utrudniając postawienie prawidłowego rozpoznania. Chorzy w toku trwania choroby często wymagają interwencji chirurgicznej z powodu powikłań jelitowych. Jak wygląda diagnostyka i terapia osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna? Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu.

  • Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia

    Ortoreksja jest zaburzeniem odżywiania, które polega na obsesji na punkcie zdrowego żywienia. Osoba cierpiąca na ortoreksję stopniowo zmienia nawyki żywieniowe po to, by jej dieta była idealna dla zdrowia. Niestety, ortorektyk nigdy nie osiąga pożądanej poprawy menu, a przez ciągłą eliminację nawet całych grup produktów zaczyna chorować. Jak rozpoznać ortoreksję i w jaki sposób ją leczyć?

  • Ból nadgarstka – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja bólu w nadgarstku

    Ból nadgarstka to przypadłość, która może pojawiać się u ludzi w każdym wieku. Względnie duża ruchomość oraz lokalizacja przebiegu nerwów i ścięgien sprawia, że bolący nadgarstek może często upośledzać pracę dystalnej części kończyny górnej. Co oznacza ból nadgarstka i kciuka czy ból nadgarstka i łokcia? Jak wygląda diagnostyka i leczenie?

  • Reumatyzm – przyczyny, objawy, leczenie chorób reumatycznych. Fizjoterapia przy reumatyzmie

    Reumatyzm to potoczna nazwa grupy schorzeń o podłożu zapalnym, która obejmuje choroby mięśni, stawów i kości. Najczęściej występujące objawy chorób reumatycznych to ból i obrzęk stawów, sztywność, ograniczenie ich ruchomości. Nieleczony reumatyzm może doprowadzić do znacznego ograniczenia sprawności. Jak wygląda rehabilitacja w schorzeniach reumatoidalnych?

  • Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym

    Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?

  • Lobotomia – czym jest? Jak wyglądała? Dlaczego już się jej nie praktykuje?

    Lobotomia to jedna z najbardziej kontrowersyjnych technik chirurgicznych w historii medycyny. Chociaż z dzisiejszej perspektywy wydaje się to nie do uwierzenia, ten niezwykle inwazyjny i wiążący się z wielkim ryzykiem zabieg był swego czasu bardzo popularny.

  • Zespół jelita drażliwego (IBS) — przyczyny, objawy, dieta i leczenie

    Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome) jest jednym z najczęstszych zaburzeń przewodu pokarmowego. Charakteryzuje się przewlekłymi bólami brzucha, wzdęciami, zaparciami lub biegunkami. Często występują również inne objawy, takie jak uczucie niepełnego wypróżnienia czy wodnisty stolec. Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są dokładnie znane. Jednym z czynników ryzyka jest stres, ale również dieta i styl życia. Leczenie IBS zależy od indywidualnych objawów i zwykle składa się z terapii farmakologicznej, zmiany stylu życia i diety.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij