Neuroborelioza – czym się charakteryzuje? Jakie są objawy neurologiczne boreliozy?
Katarzyna Makos

Neuroborelioza – czym się charakteryzuje? Jakie są objawy neurologiczne boreliozy?

Neuroborelioza to postać boreliozy (choroby z Lyme), w której dochodzi do powstania zmian w strukturach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Jeżeli objawy utrzymują się poniżej sześciu miesięcy, mówimy o wczesnej fazie, natomiast jeśli trwają powyżej pół roku  o późnym stadium choroby. Symptomy neuroboreliozy mogą być rozmaite i obejmować m.in. porażenie nerwów czaszkowych, zapalenie korzeni nerwowych, limfocytarne zapalenie opon mózgowordzeniowych, niedowłady, mioklonie, zapalenie naczyń mózgu. Jak zdiagnozować neuroboreliozę i jak wygląda jej leczenie?

Czym jest neuroborelioza?

Neuroborelioza to najczęstsza z rozsianych postaci boreliozy – wieloukładowej choroby odkleszczowej. Charakteryzuje się zajęciem układu nerwowego (zarówno obwodowego – m.in. nerwy czaszkowe, obwodowe, korzeniowe, jak i centralnego – mózg, opony mózgowo-rdzeniowe, rdzeń kręgowy). 

Borelioza, nazwana też chorobą z Lyme, jest wywołana bakterią o kształcie krętka Borrelią burgdorferi. Za neuroboreliozę odpowiadają w Europie głównie Borrelia garinii, B. afzelii i B. burgdorferi sensu stricto. Wektorami choroby są kleszcze – zainfekowane pajęczaki w trakcie pożywiania się krwią swojej ofiary przenoszą bakterie wraz z śliną.

Więcej informacji na temat boreliozy znajdziesz w artykule: Borelioza – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie choroby z Lyme

Zazwyczaj krętki docierają do układu nerwowego drogą krwionośną, gdzie działają cytotoksycznie, uwalniają też mediatory stanu zapalnego i wywołują reakcje autoimmunologiczne – mechanizm przebiegu choroby jest złożony. Infekcja może przebiegać jako postać wczesna lub przechodzić w neuroboreliozę przewlekłą (> 6 miesięcy od zakażenia). 

Neuroborelioza – objawy

Neuroborelioza obwodowego układu nerwowego

Po zakażeniu krętkiem Borrelia, u większości chorych w przeciągu miesiąca w miejscu ukłucia pojawia się charakterystyczny rumień wędrujący. U części osób jednak nie występuje w ogóle albo pozostaje niezauważony i to właśnie objawy neurologiczne są zgłaszane jako pierwsze. 

Postać wczesna neuroboreliozy objawia się najczęściej jako zajęcie nerwów obwodowych. Głównie dotyczy to nerwu czaszkowego twarzowego (VII), który unerwia mięśnie twarzy, odpowiada także za odczuwanie smaku. W przypadku jego obwodowego porażenia chory nie może zmarszczyć czoła, zamknąć powieki i wyszczerzyć zębów (może to być też widoczne jako opadanie kącika ust). Zajęcie nerwów czaszkowych może być poprzedzone silnymi bólami związanymi z radikulopatiami (zapaleniem nerwów korzeniowych). Ból nasila się głównie w nocy, może być o zmiennej lokalizacji i dużym nasileniu. Mogą im towarzyszyć przeczulice, parestezje (zaburzenia czuciowe w formie mrowienia).

Czasami, szczególnie u dzieci, może dojść do zajęcia nerwów unerwiających mięśnie gałki ocznej (nerwy bloczkowy, odwodzący, okoruchowy) – w takim przypadku chory będzie zgłaszał zaburzenia widzenia w postaci dwojenia obrazu, opadania powieki, widoczny będzie zez, nieprawidłowe ustawienie gałki ocznej. 

W postaci późnej neuroborelizoy zapalenie obejmujące inne obwodowe nerwy przebiega jako mononeuropatie z zaburzeniami czucia, ruchu (osłabienie mięśni).

Neuroborelioza ośrodkowego układu nerwowego

Najczęściej neuroborelioza OUN objawia się jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Główne symptomy ZOMR to silny ból głowy z towarzyszącymi wymiotami, gorączką, rozdrażnieniem, mogą także występować objawy oponowe (np. sztywność karku – nie można biernie przygiąć brody chorego do klatki piersiowej). W przypadku ostrego, ciężkiego przebiegu może dojść do wzrastania ciśnienia śródczaszkowego, co stanowi dla chorego zagrożenie życia. W badaniu okulistycznym widoczny jest obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, samopoczucie chorego znacznie się pogarsza. ZOMR może wpisywać się w obraz zespołu Bannwartha, gdzie dodatkowo stwierdza się równoczesne zajęcie nerwów czaszkowych i korzeni rdzenia kręgowego. 

Rzadką postacią neuroboreliozy ośrodkowego układu nerwowego jest zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (0,1 % chorych). Przebieg jest różnorodny (mogą występować niedowłady połowicze, mioklonie, zaburzenia poznawcze, oczopląs, zaburzenia mowy). W stadium późnym boreliozy przebieg jest powolny i może przypominać stwardnienie rozsiane. Inną rzadką postacią jest zapalenie naczyń mózgu, które wiąże się z dużym ryzykiem udaru niedokrwiennego

Powiązane produkty

Neuroborelioza – diagnostyka

W badaniu ogólnym płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) stwierdza się zwiększoną komórkowość, limfocytozę, podwyższoną ilość białka. W PMR można także wykryć przeciwciała przeciwko B. burgdorferi oraz materiał genetyczny bakterii (metodą PCR). To ostatnie badanie jest szczególnie przydatne, jeśli ma się do czynienia z wczesną fazą neuroboreliozy (< 6 tygodni), ponieważ przeciwciała mogą być jeszcze niewykrywalne w PMR. 

Nie zaleca się wykonywania badań takich jak wykrywanie antygenu Borrelia, hemokiny CXCL13 czy testu transformacji limfocytów. Bardzo pomocne w diagnostyce różnicowej bywają natomiast badania neuroobrazowe (tomografia komputerowa – CT oraz rezonans magneztyczny – MR).

Dowiedz się także, jakie są rodzaje badań na boreliozę.

Neuroborelioza – leczenie

Leczenie neuroboreliozy polega na zastosowaniu antybiotyków. Dobór konkretnego leku zależy od postaci choroby. W przypadku zajęcia obwodowego układu nerwowego lekiem pierwszego wyboru u dzieci poniżej 9. roku życia jest amoksycylina, a u dzieci powyżej 12. roku życia i dorosłych – doksycyklina. Leczenie trwa 21 dni. 

Borelioza OUN wymaga zastosowania u wszystkich ceftriaksonu dożylnie, również przez 21 dni. Lekiem drugiego wyboru jest doksycyklina. Objawowo stosuje się leki przeciwbólowe, np. z grupy NLPZ. Cięższe przypadki neuroboreliozy z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego wymagają leczenia w warunkach szpitalnych.

Neuroborelioza – powikłania

Nieleczona neuroborelioza może przejść w fazę przewlekłą. Większość przypadków wczesnej neuroboreliozy świetnie odpowiada na włączone leczenie i objawy neurologiczne wycofują się, nie pozostawiając trwałych uszkodzeń. Do nawrotów choroby dochodzi rzadko. 

Należy jednak pamiętać, że każda neuroinfekcja związana z zapaleniem mózgu niesie duże ryzyko trwałych neurologicznych następstw. Pacjenci po zakończonej terapii mogą zgłaszać problemy z koncentracją, osłabienie, bóle głowy, czyli tzw. zespół poboreliozowy (post-Lyme syndrome). Nie ma dowodów naukowych, aby przedłużona antybiotykoterapia była skuteczna w jego leczeniu.

  1. Ż. Smoleńska, A. Matyjasek, Z. Zdrojewski, Borreliosis — the latest recommendations on diagnosis and treatment, “Forum Reumatol.” 2016, t. 2, nr 2, s. 58–64.
  2. A. Mygland, U. LjØstad, V. Fingerle i in., EFNS guidelines on the diagnosis and management of European Lyme neuroborreliosis, “European Journal of Neurology” 2010, nr 17, s. 8–16.
  3. J. M. Zajkowska, Neuroborelioza – trudności diagnostyczne, „Neurologia po Dyplomie” 2013, t. 8, nr 1.
  4. National Institute for Health and Care Excellance, Lyme disease. NICE guideline, “nice.org.uk” [online], nice.org.uk/guidance/ng95, [dostęp:] 07.06.2021.
  5. S. A. Pancewicz, A. M. Garlicki, A. Moniuszko-Malinowska i in., Diagnostyka i leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, „Przegląd Epidemiologiczny” 2015, t. 69, s.421–428.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij