Udar krwotoczny mózgu – na czym polega? Jakie są objawy wylewu krwi do mózgu, jak wygląda diagnostyka i leczenie? Udar mózgu – pierwsza pomoc

Udary mózgu dzieli się na udary krwotoczne – spowodowane wynaczynieniem się krwi poza światło naczynia krwionośnego i udary niedokrwienne – które występują na skutek zamknięcia tętnicy przez blaszkę miażdżycową lub materiał zatorowy. Udary są jedną z głównych przyczyn śmierci i niepełnosprawności dorosłych w populacjach rozwiniętych. Udary krwotoczne występują rzadziej niż udary niedokrwienne, wiążą się  jednak z większym ryzykiem poważnych powikłań, w tym zgonu.  

Udar krwotoczny mózgu – na czym polega? 

Udar mózgu to zbiór objawów neurologicznych, utrzymujących się powyżej 24 godzin, wynikających z zaburzeń przepływu krwi przez mózg. Zarówno udar krwotoczny, jak i udar niedokrwienny spowodowane są niedotlenieniem komórek nerwowych, co prowadzi do ich śmierci. Mechanizm, w jakim dochodzi do tego niedotlenienia jest jednak inny. 

Udar krwotoczny a niedokrwienny 

W przypadku udarów niedokrwiennych przyczyną niedotlenienia komórek nerwowych jest zablokowanie przepływu krwi przez naczynie, natomiast w przebiegu udaru krwotocznego dochodzi do pęknięcia ściany naczynia. Układ naczyń krwionośnych, zaopatrujących w tlen i składniki odżywcze tkankę nerwową, jest niezwykłą i skomplikowaną konstrukcją. Jej celem jest dostarczanie niezbędnych substancji do każdej części mózgu.

Udar krwotoczny może być spowodowany: 

• pęknięciem naczynia zaopatrującego w krew jego wewnętrzne części – jest to tak zwany krwotok śródmózgowy, 
• pęknięciem naczynia biegnącego na powierzchni mózgu – mówimy wówczas o krwawieniu podpajęczynówkowym (wynaczyniona krew zbiera się w przestrzeni pomiędzy oponą pajęczą a oponą miękką mózgu). 

Udary stanowią trzecią przyczynę śmierci i pierwszą przyczynę niepełnosprawności wśród ludzi dorosłych w Polsce. Szacuje się, że krwotoczny udar mózgu dotyka około 20 na 100 000 osób. Krwotok śródmózgowy stanowi około 15% wszystkich udarów, a krwawienie podpajęczynówkowe 5% wszystkich udarów niedokrwiennych. 

Udar krwotoczny mózgu – przyczyny 

Do udaru krwotocznego dochodzi na skutek osłabienia i w rezultacie pęknięcia ściany naczynia krwionośnego. Przyczyny mogące powodować wylew krwi do mózgu i do przestrzeni podpajęczynówkowej są różne. 

Przyczyny krwotoku śródmózgowego: 

• nieleczone przez wiele lat nadciśnienie tętnicze – podwyższone ciśnienie tętnicze krwi powoduje uszkadzanie ściany naczyń krwionośnych i tworzenie się mikrotętniaków, 
• odkładanie się w ścianach naczyń substancji powodujących ich kruchość, 
• wrodzone wady naczyń krwionośnych – malformacje naczyniowe, 
• palenie tytoniu, 
• nadużywanie alkoholu, 
• przyjmowanie narkotyków – stymulanty, takie jak kokaina i amfetamina w dużym stopniu zwiększają ryzyko udaru krwotocznego, 
• wrodzone i nabyte skazy krwotoczne, 
• przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych – w wielu sytuacjach ich przyjmowanie jest konieczne, a korzyści z ich przyjmowania znacznie przewyższają ryzyko, 
• nowotwory złośliwe pierwotne i przerzutowe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego – naciekanie naczyń bardzo często prowadzi do ich zniszczenia, 
• urazy. 

Przyczyny krwotoku podpajęczynówkowego: 

• poważne urazy głowy, 
• tętniaki, 
• malformacje tętniczo–żylne, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• miażdżyca. 

Udar krwotoczny mózgu – objawy 

Krwotoczny udar mózgu charakteryzować będą objawy neurologiczne, zależne od miejsca, w którym doszło do niedotlenienia komórek nerwowych oraz od stopnia kompresji struktur ośrodkowego układu nerwowego wywołanej zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym. 

Krwotok mózgowy – objawy wynikające ze zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego: 

• silny ból głowy, 
• nudności i wymioty, 
• zaburzenia akcji serca, 
• zaburzenia oddechu, 
• wahania ciśnienia tętniczego krwi, 
• utrata przytomności. 

Objawy związane z zaburzeniami funkcji organizmu niezbędnych do życia, wynikają z ucisku obrzękniętej tkanki nerwowej i wynaczynionej krwi na ważne struktury znajdujące się w pniu mózgu. Wystąpienie takiej sytuacji jest szczególnie prawdopodobne w przypadku, gdy wystąpił rozległy wylew krwi lub krwotok do móżdżku. 

Wylew krwi do mózgu – objawy związane ze zniszczeniem konkretnych części mózgu: 

• niedowład kończyn – udar mózgu prawostronny będzie powodował niedowład kończyn po stronie lewej, natomiast udar mózgu lewostronny niedowład kończyn po stronie prawej – w początkowej fazie może manifestować się także drętwieniem ręki, 
• osłabienie mięśni twarzy – charakterystyczne jest opadanie kącika ust, 
• problemy z mową – trudności może sprawiać zarówno wypowiadanie słów, jak i ich rozumienie, 
• zaburzenia widzenia – najczęściej dotyczące jednego oka, 
• problemy z przełykaniem, 
• zaburzenia równowagi. 

Wylew krwi do mózgu – pierwsze objawy 

Objawy udaru krwotocznego występują najczęściej nagle i szybko nasilają się. Dominującym objawem jest silny ból głowy, który opisywany jest przez pacjentów jako najgorszy w życiu. W przypadku podejrzewania u siebie udaru krwotocznego, należy jak najszybciej wezwać fachową pomoc. 

Udar mózgu – pierwsza pomoc 

Pierwsza pomoc przy udarze krwotocznym powinna polegać na jak najszybszym wezwaniu specjalistycznej pomocy. Należy pamiętać, że z każdą sekundą giną kolejne neurony, dlatego im szybciej pacjent znajdzie się w ośrodku mogącym zapewnić mu fachową pomoc, tym większe są jego szanse na przeżycie.

Udar krwotoczny – rozpoznanie 

Objawy wylewu krwi do mózgu są dość charakterystyczne, jednak bardzo ciężko tylko na ich podstawie rozróżnić udar krwotoczny od udaru niedokrwiennego. W tym celu wykonuje się tomografię komputerową bez kontrastu. W większości przypadków pozwala ona na dokładne stwierdzenie, w jakim miejscu wystąpiło krwawienie do mózgu. Dokładne określenie typu udaru oraz miejsca uszkodzenia naczynia jest ważne, gdyż wpływa na późniejsze decyzje terapeutyczne. 

Udar krwotoczny – leczenie 

Leczenie udaru krwotocznego w pierwszej fazie polega na zabezpieczeniu podstawowych czynności życiowych pacjenta. Bardzo ważne jest zapobieganie niezwykle niebezpiecznym skutkom zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego.  

Wylew krwi do mózgu – operacja 

Jeśli przyczyną krwawienia jest pęknięty tętniak wewnątrzczaszkowy lub malformacja naczyniowa, stosuje się operacyjne zaklipsowanie pękniętego naczynia lub metody radiologii interwencyjnej mające na celu powstrzymać wypływ krwi z naczynia od wewnątrz. Wybór odpowiedniej metody leczenia uzależniony jest od stanu pacjenta, jego wieku, a także parametrów morfologicznych krwawiącego naczynia. 

Udar krwotoczny – skutki 

Udar krwotoczny mózgu – rokowania 

Krwotok do mózgu zwykle niesie ze sobą poważne konsekwencje, przeważnie gorsze niż w przypadku udarów niedokrwiennych. U osób, które przeszły rozległy udar mózgu rokowania są bardzo złe i często wiążą się ze śmiercią.  

Udar krwotoczny – śmiertelność 

Szacuje się, że około połowa chorych, która doświadczyła udaru krwotocznego mózgu umiera na skutek w wyniku samego udaru lub związanych z nim powikłań. 

Udar krwotoczny – powikłania 

Udary są główną przyczyną niepełnosprawności w starszym wieku. Wiążą się z dużym pogorszeniem funkcjonowania, wpływając tym samym negatywnie na jakość życia. Do częstych powikłań udarów zalicza się: niedowłady, pogorszenie sprawności intelektualnej i afazję.  

Udar mózgu – afazja 

Afazja jest stosunkowo częstym powikłaniem udaru, polegającym na ośrodkowym upośledzeniu zdolności do wypowiadania słów (afazja ruchowa) lub ich rozumienia (afazja czuciowa). 

Krwotok śródmózgowy – rehabilitacja 

Rehabilitacja po udarze jest niezwykle ważna. W wyniku udaru dochodzi do nieodwracalnej śmierci neuronów, pomimo tego, dzięki niezwykłej plastyczności ośrodkowego układu nerwowego, utracone funkcje w pewnym zakresie mogą zostać przejęte przez aktywne komórki nerwowe.  

Rehabilitacja poudarowa powinna zostać rozpoczęta jak najwcześniej, już podczas pobytu w szpitalu. W przebiegu procesu rehabilitacji ważna jest współpraca fizjoterapeuty, logopedy oraz neurologa, która ma na celu zmniejszenie powikłań po udarze i umożliwienie pacjentowi jak najlepszego funkcjonowania. 

Udar krwotoczny mózgu – profilaktyka 

Profilaktyka udaru nie różni się od szeroko pojętego zdrowego stylu życia. Bardzo ważne jest utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia krwi, masy ciała oraz dbanie o adekwatną do wieku i możliwości aktywność fizyczną. Należy pamiętać o kontroli poziomu cukru i tłuszczy we krwi. Ogromnie ważne jest również wystrzeganie się szkodliwych nałogów, w tym: nikotyny, alkoholu i narkotyków.  

Przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia pozwala wielokrotnie zredukować ryzyko wystąpienia udaru krwotocznego.