Szkarlatyna (płonica) – przyczyny, objawy, leczenie
Katarzyna Gmachowska

Szkarlatyna (płonica) – przyczyny, objawy, leczenie

Szkarlatyna (lub inaczej płonica) to ostra choroba zakaźna, która typowa jest głównie dla dzieci, chociaż bywa, że dotyka również osoby dorosłe. Warto wiedzieć, czym różni się w przebiegu w różnych grupach wiekowych, a także w jaki sposób ją leczyć. 

Szkarlatyna, nazywana też płonicą jest zakaźną chorobą mogącą występować w każdym wieku, choć najczęściej dotyczy dzieci w wieku 515 lat. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Do charakterystycznych objawów choroby należy wysoka gorączka, wysypka skórna, ból gardła, malinowy język oraz złuszczanie się naskórka.  

Szkarlatyna (płonica) – co to za choroba? Kto jest na nią narażony?

Szkarlatyna to zakaźna choroba wywoływana zakażeniem paciorkowcami z grupy A (paciorkowiec ropotwórczy, β-hemolizujący). Do innych chorób wywoływanych przez paciorkowce należy m.in. angina, róża oraz liszajec. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami użytkowanymi przez chorego. Okres wylęgania szkarlatyny wynosi od 1 do 5 dni. Cechą charakterystyczną płonicy jest gorączka oraz obecność wysypki na skórze i błonach śluzowych.  

Szkarlatyna może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej obserwuje się jej objawy u dzieci w wieku przedszkolnym. Wynika to z faktu przebywania dzieci w skupiskach oraz braku przestrzegania zasad higieny (wspólne zabawki, ręczniki).  

Szkarlatyna u dorosłych – czy jest groźna?  

Płonica u dorosłych zazwyczaj ma ostry początek objawów i rzadko prowadzi do powstawania powikłań. Do najczęstszych objawów szkarlatyny u dorosłych należy gorączka, ból gardła, wysypka skórna. W rzadkich przypadkach może dojść do uszkodzenia wątroby, mięśnia sercowego lub nerek przez toksynę produkowaną przez paciorkowce. Niekiedy powikłaniem nieleczonej płonicy może być ropień okołomigdałkowy, zapalenie ucha środkowego lub zatok.  

Szkarlatyna w ciąży  

Kobiety w ciąży, które zachorują na płonicę powinny być pod stałą opieką lekarza. Szkarlatyna nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla kobiety w ciąży i dziecka. Stosuje się podobne leczenie jak u pozostałych osób, czyli antybiotykoterapię oraz leki łagodzące objawy takie jak gorączka czy ból gardła.  

Szkarlatyna – jak dochodzi do zarażenia? Jak można mu zapobiec?

Do zachorowania na szkarlatynę najczęściej dochodzi w miesiącach zimowych. Zakażenie paciorkowcem następuje poprzez drogę kropelkową lub bezpośredni kontakt z osobą chorą. Okres wylęgania objawów wynosi 15 dni od zakażenia. W przypadku płonicy zastosowanie antybiotyku skraca okres zakaźności do 24 godzin od pierwszej dawki. Osoby nieleczone lub leczone w sposób nieprawidłowy mogą być zakaźne dla otoczenia nawet kilka tygodni.  

Do zakażenia paciorkowcami może dojść także poprzez przewód pokarmowy, choć obecnie jest to rzadka przyczyna płonicy. Źródłem zakażenia może być na przykład zanieczyszczone i nieprzegotowane mleko.  

Szacuje się, że około 20% społeczeństwa jest nosicielami Streptococcus pyogenes na migdałkach  najczęściej są to osoby w wieku 515 lat. Nosiciele nie mają objawów choroby, ale mogą zarazić osoby z otoczenia.  

Polecane dla Ciebie

Szkarlatyna – przebieg choroby  

Okres wylęgania płonicy jest krótki i zależy od intensywności zakażenia oraz drogi wniknięcia paciorkowców do organizmu. Zazwyczaj pierwsze objawy szkarlatyny obserwuje się po 25 dniach od zakażenia. Początkowo obserwuje się nagły wzrost temperatury ciała nawet do 40˚C, osłabienie, bóle brzucha, osłabienie oraz silny ból gardła. Wysypka skórna pojawia się zazwyczaj w drugiej dobie objawów i ma charakter drobnoplamistych zmian skórnych (porównuje się ją do śladów po uderzeniu szczoteczką). Zazwyczaj w 45 dniu trwania szkarlatyny obserwuje się żywo różowy język z widocznymi brodawkami (tzw. język malinowy). Po około 7 dniach obserwuje się złuszczanie skóry twarzy, po 14 dniach skóra tułowia a po około 3 tygodniach widoczne jest złuszczanie skóry dłoni i stóp. Chory przestaje być zakaźny dla otoczenia w 24 godziny od zastosowania antybiotyku.  

Szkarlatyna – objawy  

Do najczęstszych objawów szkarlatyny zalicza się:

  • gorączka  jest jednym z pierwszych objawów płonicy, charakteryzuje się ostrym początkiem; temperatura ciała gwałtownie wzrasta nawet do 40˚C
  • osutka skórna pojawia się zazwyczaj w drugiej dobie choroby i ma postać drobnoplamistych zmian skórnych przypominających ślady po uderzeniu szczoteczką; wysypka skórna występuje na całym ciele, z wyjątkiem tzw. trójkąta Fiłatowa, czyli obszaru pomiędzy nosem a brodą; osutka skórna najlepiej widoczna jest na twarzy, pośladkach oraz w okolicy pachowej i pachwinowej
  • wymioty, biegunka, bóle brzucha częściej występują u dzieci niż dorosłych
  • „język malinowy”  język jest żywo czerwony lub różowy z widocznymi brodawkami, co razem daje obraz przypominający owoc maliny lub truskawki; początkowo język może być pokryty nalotem, który stopniowo zanika
  • zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej  żywoczerwone lub krwotoczne plamki na podniebieniu miękkim i łukach gardłowych; niekiedy zmiany mogą się zlewać ze sobą; w przypadku szkarlatyny przebiegającej z anginą obserwuje się początkowo obrzęknięte i zaczerwienione migdałki podniebienne, a następnie białawe naloty na ich powierzchni, dodatkowo może wystąpić powiększenie węzłów chłonnych szyjnych
  • złuszczanie się naskórka pojawia się po około 7 dniach od początku choroby na twarzy, po 2 tygodniach na tułowiu a po 3 tygodniach obserwuje się drobnopłatowe złuszczanie się naskórka dłoni i stóp; objaw złuszczania nie występuje jednak w każdym przypadku osoby z płonicą.
W przypadku szkarlatyny nie występują: katar, kaszel oraz zapalenie spojówek.  

Wysypka przy szkarlatynie  

Charakterystycznym objawem szkarlatyny jest drobno grudkowa lub plamkowa wysypka, która pojawia się już w drugiej dobie od początku objawów. Początkowo wysypkę obserwuje się na tułowiu, a następnie zmiany skórne szerzą się odśrodkowo w kierunku dystalnych części ciała (nogi, ręce). Wysypka nie występuje na skórze słoni i stóp. Zmiany wysypkowe porównywane są do wielkości łebka od szpilki. Największe nasilenie wysypki obserwuje się w dołach pachowych, zgięciach stawowych, pośladkach oraz na wewnętrznej powierzchni ud i ramion. Wysypka blednie pod wpływem ucisku. Na twarzy występuje rumień, który omija tzw. trójkąt Fiłątowa, czyli przestrzeń między nosem a brodą. W okolicy zgięć stawowych obserwuje się czerwone linie  tzw. linie Pastii.  

Diagnostyka, rozpoznanie i leczenie szkarlatyny

Szkarlatynę rozpoznaje się na podstawie typowych objawów klinicznych oraz wymazu z gardła potwierdzającego zakażenie paciorkowcami z grupy A. U osób z zapaleniem gardła pomocne bywa zastosowanie skali McIsacca/Centora, która ocenia prawdopodobieństwo zakażenia paciorkowcowego na podstawie wieku, obecności gorączki, powiększenia węzłów chłonnych szyjnych przednich, nalotu na migdałkach podniebiennych i braku kaszlu.  

Leczenie szkarlatyny polega na zastosowaniu antybiotyku (fenoksymetylopenicyliny), po którym chory przestaje być zakaźny dla otoczenia w ciągu 24 godzin. Należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich dotyczących stosowania antybiotyku i nie skracać okresu jego stosowania, ponieważ może to doprowadzić do wytworzenia nosicielstwa paciorkowców. Fenoksymetylopenicylinę stosuje się 2 razy dziennie przez 10 dni. Dodatkowo stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i obniżające gorączkę. Należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu, aby zapobiec odwodnieniu organizmu. Leczenie zazwyczaj prowadzone jest w domu, choć w przypadku ciężkiego przebiegu, zwłaszcza u dzieci oraz wystąpienia powikłań, chorego kieruje się do szpitala.  

Powikłania i rokowania po szkarlatynie

Szkarlatyna najczęściej nie powoduje powstawania powikłań, choć niekiedy w przebiegu choroby obserwuje się zapalenie ucha środkowego, zapalenie nerek, mięśnia sercowego, wątroby lub stawów. W większości przypadków objawy szkarlatyny stopniowo ustępują w ciągu kilku dni, najdłużej utrzymuje się złuszczanie się naskórka. Co ciekawe, na szkarlatynę można chorować trzy razy, gdyż są trzy typy toksyny bakteryjnej. 

  1. W. Hryniewicz, P. Albrecht, A. Radzikowski, Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, Warszawa 2016, www.antybiotyki.edu.pl/pdf/Rekomendacje2016.pdf.
  2. L.Szenborn, Płonica, Pediatria po Dyplomie", nr 06, 2012.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Znieczulenie ogólne a miejscowe – różnice

    Jeszcze sto lat temu pacjenci byli poddawani wszystkim operacjom bez żadnego rodzaju znieczulenia i w złych warunkach sanitarnych. Nic więc dziwnego, że większość z nich nie przeżywała spotkania z chirurgiem. Na szczęście dzisiaj komfort pacjenta jest znacznie wyższy, a podczas drobnych zabiegów, jak i poważniejszych operacji można skorzystać ze znieczulenia – ogólnego i miejscowego. Czym się różnią i jak działają?

  • Mocznica – objawy, przyczyny, leczenie

    Mocznica to krańcowe stadium niewydolności nerek cechujące się dużymi stężeniami mocznika i kreatyniny we krwi, niewyrównaną kwasicą nieoddechową oraz powikłaniami przewlekłej choroby nerek (PChN). PChN jest bardzo częstym schorzeniem internistycznym, w którym dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerek, a co za tym idzie – spadku ich wydolności.

  • Choroba popromienna – jak ją leczyć?

    Katastrofa w Czarnobylu uświadomiła nam, jak tragiczne w skutkach może być działanie promieniowania jonizującego. W ostatnim czasie, ze względu na trwającą wojnę na Ukrainie, temat zagrożenia promieniotwórczego powrócił. Czym zatem jest choroba popromienna? Kto jest na nią narażony i czy można się przed nią uchronić?

  • Skurczowe, czynnościowe bóle brzucha – przyczyny, objawy, leczenie

    Dolegliwości związanych z nadmiernym napięciem mięśni gładkich w obrębie narządów w jamie brzusznej, potocznie nazywanych skurczami, uciskiem czy kolką, może doświadczyć każdy z nas. I każdy może odczuwać taki ból nieco inaczej. Pewne jest, że dla poprawy komfortu i własnego zdrowia warto działać, aby sobie z nim poradzić.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Nocna napadowa hemoglobinuria – co to za choroba? Objawy, leczenie

    Nocna napadowa hemoglobinuria (NNH) zaliczana jest do rzadkich chorób. Diagnozę NNH słyszy od 1 do 2 osób na milion rocznie. Schorzenie rozwija się najczęściej między 25. a 45. rokiem życia. Niestety rokowanie nie jest korzystne, a główną przyczyną zgonów jest zakrzepica. Jakie są jej objawy? Jak wygląda leczenie?

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij