Owrzodzenie języka – przyczyny, objawy, leczenie

Język jest mięśniowym wałem pokrytym śluzówką, który położony jest na dnie jamy ustnej. Odpowiada za formowanie kęsów pokarmu, artykulację mowy, odbiór smaku oraz proces ssania. Język u zdrowej osoby jest wilgotny, różowy lub różowoczerwony, ruchomy w każdym kierunku, niebolesny, ma szorstką powierzchnię (przez brodawki smakowe) oraz symetryczny i regularny obrys.

Owrzodzenie języka – czym jest? Jak wygląda? Jakie objawy mogą mu towarzyszyć?

Afty są najczęstszymi zmianami występującymi w jamie ustnej. Oprócz języka mogą występować też na dnie jamy ustnej, na policzkach czy podniebieniu. Zwiastunem ich powstania jest szczypanie i drętwienie danej okolicy śluzówki, by następnie w ciągu dwóch dni doszło do utworzenia się białej plamki, a później krateru, który jest nadżerką w błonie śluzowej języka.

Czy owrzodzenia języka ustępują samoistnie?

Tak, w przeważającej większości ranki na języku są spowodowane podrażnieniem mechanicznym (twarde pokarmy, jak landrynki czy orzechy), termicznym (gdy jedzenie jest zbyt ciepłe) oraz chemicznym (gdy potrawy są bardzo kwaśne lub ostre). Dlatego w ciągu kilku dni uszkodzenie ulega zagojeniu bez pozostawiania śladu. Może się jednak zdarzyć, że afty po zagojeniu wracają kilkukrotnie i nie ustępują mimo stosowania się do zaleceń higienicznych i dietetycznych. W takim wypadku warto udać się po konsultację lekarską.

Przyczyny owrzodzonego języka

Do najczęstszych przyczyn zmian zapalnych i owrzodzeń języka zaliczymy:

• uszkodzenia mechaniczne (przygryzienia, zbyt intensywne mycie zębów, pokarmy o ostrych krawędziach, protezy zębowe czy niewłaściwe nawyki, jak obgryzanie paznokci lub ołówka),
• czynniki drażniące (alkohol, papierosy, tytoń do żucia),
• stany zapalne jamy ustnej,
• niewłaściwą higienę (zbyt rzadkie mycie zębów, resztki pokarmowe w kieszonkach zębodołowych),
• zakażenia bakteryjne i grzybicze,
• zakażenia pasożytnicze (które powodują niedobory składników odżywczych),
• nietolerancje pokarmowe,
• zaburzenia hormonalne,
• kserostomię (suchość jamy ustnej),
• niektóre leki,
• niedobory witamin, żelaza czy kwasu foliowego,
• nieswoiste choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalnie jelita grubego),
• zmiany nowotworowe lub przednowotworowe,
• chemio- oraz radioterapię.

Bardzo rzadką przyczyną owrzodzenia na języku, o której należy pamiętać, jest utajona gruźlica. Mimo skąpych objawów (lub całkowitego braku objawów) utajonej gruźlicy może towarzyszyć niewielkie (do 1 cm) owrzodzenie np. na czubku języka. Owrzodzenie to nie podlega leczeniu ani gojeniu pomimo stosowania preparatów przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i antybiotyków. Diagnozę należy potwierdzić biopsją z tego względu, że oprócz gruźlicy taka niegojąca się zmiana może świadczyć też o chorobie nowotworowej, którą należy wykluczyć.

Diagnostyka i leczenie owrzodzeń języka

Diagnostyka i leczenie owrzodzeń języka są mocno uzależnione od konkretnej przyczyny, która je wywołuje. Niewątpliwie w przypadku nieradzenia sobie z drobnymi owrzodzeniami jamy ustnej należy odwiedzić lekarza stomatologa. Dokona on przeglądu uzębienia, wykryje choroby przyzębia oraz zaleci możliwą terapię przeciwzapalną lub przeciwbakteryjną.

Jeśli wykluczone zostały przyczyny stomatologiczne lub terapia nie przynosi spodziewanych skutków, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu POZ. Istotne jest badanie morfologii (która może wykryć niedokrwistość wywołaną niedoborem żelaza lub kwasu foliowego), badanie ogólne moczu oraz konieczny może być podstawowy panel hormonalny. Lekarz przekieruje nas też do odpowiedniego specjalisty – gastroenterologa (przy chorobach zapalnych jelit), pulmonologa (przy gruźlicy) czy wenerologa (przy chorobach zakaźnych).

Domowe sposoby na owrzodzony język

W momencie gdy afta wywołana jest niewielkim urazem lub drobną infekcją w jamie ustnej, można sobie z nią poradzić domowymi sposobami. Przede wszystkim warto zadbać o odpowiednią higienę jamy ustnej. Należy szczotkować zęby po każdym posiłku, używać irygatora lub nitki dentystycznej oraz płukać jamę ustną płynami do płukania (sprawdzone są preparaty dla osób z aparatami ortodontycznymi, gdyż zwierają najczęściej przeciwbakteryjny chlorek cetylopirydyniowy oraz witaminę E czy pantenol, które działają łagodząco na śluzówkę).

W okresie gojenia się owrzodzenia należy uważać na pokarmy zbyt gorące, kwaśne, słone czy zbyt pikantne, gdyż może to wtórnie podrażniać uszkodzoną błonę śluzową. Konieczna jest odpowiednia i zrównoważona dieta, która pokryje brakujące mikro- lub makroelementy np. witaminy (A, B, E), żelazo czy kwas foliowy.

By złagodzić nieprzyjemne dolegliwości, możemy stosować płukanki ziołowe (oparte o rumianek czy szałwię) lub płukanki farmaceutyczne (np. z antybakteryjną chlorheksydyną). Można sięgnąć również po żele lub spraye, które zawierają substancje łagodzące oraz znieczulające okolicę owrzodzenia.