Biały nalot na języku – leczenie, przyczyny i co to oznacza

Biały nalot na języku spowodowany jest zwykle zaniedbaniami higienicznymi. Resztki jedzenia i bakterie bytujące w jamie ustnej przyczyniają się do jego powstawania, często towarzyszy im nieświeży oddech. Wśród innych częstych przyczyn nalotu na języku możemy wymienić: niedostateczne nawodnienie organizmu, antybiotykoterapię, stosowanie sterydów wziewnych, zakażenia grzybicze. W większości przypadków są to niegroźne stany chorobowe, jednak każda zmiana na języku nieustępująca po 2 tygodniach od wystąpienia powinna skłaniać nas do wizyty u lekarza, gdyż może świadczyć o poważnej chorobie.

Biały nalot na języku – co to takiego?

Język człowieka składa się z nasady, którą przyczepiony jest on do dna jamy ustnej, oraz z trzonu stanowiącego jego ruchomą część. Mięśnie, z których zbudowany jest język, umożliwiają jego ruch. Powierzchnia języka powleczona jest błoną śluzową, pokrytą licznymi brodawkami językowymi zawierającymi m.in. kubki smakowe. Zdrowy język jest lekko wilgotny, barwy różowej lub różowo-czerwonej, o szorstkiej powierzchni i gładkim obrysie.

Czynnikami predysponującymi do powstawania zmian chorobowych języka są: niski poziom socjalno-ekonomiczny, niska higiena osobista, stosowanie protez zębowych, podeszły wiek, osłabienie odporności, palenie papierosów, alkoholizm, antybiotykoterapia, choroby przebiegające ze spadkiem odporności, próchnica zębów. Zmiany chorobowe jamy ustnej i języka możemy podzielić na pierwotne i występujące w przebiegu chorób ogólnoustrojowych.

• Pierwotne choroby języka powodowane są najczęściej przez następujące czynniki: zakażenia wirusowe, bakteryjne, grzybicze, urazy mechaniczne (piercing języka, źle dobrane protezy zębowe) i chemiczne (oparzenia), czynniki drażniące jak tytoń czy alkohol.
• Choroby ogólnoustrojowe predysponujące do powstawania zmian w jamie ustnej przebiegających z obecnością białego nalotu na języku to: cukrzyca, zakażenie HIV, AIDS, kiła, niedobory witamin, głównie z grupy B, niedokrwistości.

Przyczyny białego nalotu na języku

Biały nalot na języku nie zawsze musi świadczyć o chorobie – czasem jest spowodowany błędami w higienie jamy ustnej. Wówczas nie towarzyszą mu dodatkowe objawy. Niemniej, nalot na języku może wskazywać m. in. na choroby przewodu pokarmowego np. refluks żołądkowo-przełykowy czy chorobę wrzodowa żołądka i dwunastnicy.

Biały nalot na języku a błędy higieniczne

W większości przypadków biały lub żółtawy nalot na języku nie ma znaczenia diagnostycznego i nie jest wywołany poważnymi schorzeniami. Częstą przyczyną nalotu jest niewłaściwa higiena jamy ustnej. Bakterie namnażające się na powierzchni języka są główną przyczyną białego nalotu, jak i nieświeżego oddechu. Wskazane są regularne kontrole u stomatologa i prawidłowa higiena jamy ustnej. Zęby należy szczotkować co najmniej dwa razy dziennie, nie zapominając o nitkowaniu przestrzeni międzyzębowych.

Prócz dokładnego czyszczenia zębów warto również delikatnymi kolistymi ruchami oczyścić język i wewnętrzną część policzków i dziąseł. Aby dokładniej pozbyć się bakterii z języka, po szczotkowaniu warto użyć płynu do płukania jamy ustnej.

Biały nalot na języku a zapalenie języka

Objawy zapalenia języka mogą przyjmować różne postaci. Najczęściej obserwowanymi objawami są zaczerwienienie całego języka lub obecność czerwonych plam i krostek, biały nalot na trzonie lub tylnej części języka, ból w jamie ustnej i gardle podczas mówienia i połykania, uczucie pieczenia języka i obecności guli w gardle. Zmiany o typie owrzodzeń obecne są w przypadku opryszczki, zakażeń paciorkowcowych (angina). Zapalenie języka dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci.

Biały nalot na języku a odwodnienie

Odwodnienie lub niedostateczne nawodnienie organizmu jest kolejną przyczyną białego nalotu na języku. Nalot oznacza, że organizm zaczyna domagać się większej ilości płynów i to zwykle pierwszy sygnał świadczący o rozpoczynającym się odwodnieniu. Odwodnienie towarzyszące infekcjom przebiegającym z wysoką gorączką (angina paciorkowcowa, niekiedy przeziębienie) lub biegunką i wymiotami jest szczególnie niebezpieczne u małych dzieci i osób starszych. Oprócz suchych błon śluzowych jamy ustnej i języka obserwujemy zapadnięcie ciemiączka i gałek ocznych, bladą, chłodną i mało elastyczną w dotyku skórę, zmniejszenie ilości oddawanego moczu, przyspieszenie oddechu, apatię lub rozdrażnienie. W przypadku wystąpienia cech odwodnienia konieczna jest konsultacja lekarska.

Biały nalot na języku a zakażenia grzybicze i grzybica jamy ustnej

Język jest częstą lokalizacją zmian grzybiczych w jamie ustnej zarówno u dorosłych, jak i u dzieci w formie pleśniawek. Zmiany zwykle związane są z infekcją wywoływaną przez grzyby z rodziny Candida.

Do zakażenia grzybiczego jamy ustnej i języka predysponuje wiele czynników. Wśród tych działających miejscowo wymienia się najczęściej: złą higienę jamy ustnej, palenie papierosów, nieprawidłowo dobrane protezy, kolczyk w języku, upośledzone wydzielanie śliny. Do czynników ogólnych sprzyjających rozwojowi kandydozy jamy ustnej zaliczamy m.in: niedobory żywieniowe i witaminowe, niektóre  zaburzenia endokrynologiczne (np. niedoczynność przytarczyc), choroby nerek, krwi, cukrzycę, zaburzenia immunologiczne, zakażenie HIV, choroby nowotworowe, antybiotykoterapię.

Pacjenci ciepiący na kandydozę jamy ustnej często zgłaszają ból przy połykaniu, uczucie szczypania języka (szczególnie przy spożywaniu kwaśnych i gorących). Obserwuje się także biały nalot na języku, a w postaciach zaawansowanych na podniebieniu i w okolicy gardła. Infekcja grzybicza może przebiegać pod postacią zanikowego zapalenia języka z charakterystycznym wygładzeniem i zaczerwienieniem języka.

Biały nalot a infekcja bakteryjna

Infekcje bakteryjne mogą być przyczyną zmian wyglądu języka. Płonica (szkarlatyna), na którą chorują głównie dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, wywoływana jest przez niektóre szczepy paciorkowców. Choroba charakteryzuje się nagłym, silnym bólem gardła i gorączką. Niekiedy obecne są bóle brzucha i wymioty. W badaniu przedmiotowym gardło jest żywoczerwone, a język pokryty białym nalotem. Po 4–5 dniach język staje się czerwony (język malinowy). Leczenie polega na stosowaniu antybiotyku, leków obniżających gorączkę.

Również za większość przypadków bakteryjnego zapalenia gardła (anginy) odpowiada paciorkowiec – Streptococcus pyogenes. Angina objawia się nagłym początkiem, charakterystyczny są ból gardła i wysoka temperatura. Błona śluzowa gardła jest żywoczerwona i obrzęknięta. Język początkowo jest pokryty białym nalotem, później staje się malinowy z widocznymi wybroczynami. Angina paciorkowcowa wymaga włączenia antybiotykoterapii.

Biały nalot a palenie papierosów

Wiele chorób jamy ustnej spowodowane jest nałogowym paleniem papierosów. Zęby przewlekłych palaczy są przebarwione, żółtawe lub brązowe. Odkładanie się pozostałości dymu tytoniowego na zębach, dziąsłach i policzkach nie dość, że jest częstą przyczyną nieświeżego oddechu z jamy ustnej, to dodatkowo wielokrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej. Nikotynizm jest przyczyną częstych dolegliwości ze strony języka takich jak uczucie pieczenia, palenia, nadmiernej suchości. U  palaczy język pokrywa się dość grubym, białym i kleistym nalotem, w którym mogą gromadzić się wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia oraz bakterie. Także błona śluzowa u palaczy jest bardziej podatna na mikrourazy, co prowadzi do powstawania nadżerek i owrzodzeń. Jedyną skuteczną metodą leczenia jest całkowite zaprzestanie palenia papierosów i innych produktów z nikotyną.

Biały nalot na języku a leukoplakia

Leukoplakia charakteryzuje się obecnością białych, pomarszczonych, wypukłych zmian zlokalizowanych na bocznej powierzchni języka. To przedrakowy stan błony śluzowej jamy ustnej, dlatego w przypadku pojawienia niepojących objawów należy skonsultować się z lekarzem, który postawi właściwą diagnozę.

Najczęściej obserwujemy ją u mężczyzn po 50. roku życia i nałogowych palaczy tytoniu. W zależności od etiologii wyróżniamy leukoplakię odczynową związaną z nikotynizmem, spożywaniem alkoholu, niedoborami witamin, zakażeniem HIV, oraz idiopatyczną (o niejasnym podłożu).

Zmiany o charakterze leukoplakii często współistnieją z zakażeniem Candida albicans. Leczenie polega na ich wycięciu i wyeliminowaniu czynników drażniących śluzówkę jamy ustnej.

Biały nalot na języku u noworodków i dzieci  

U noworodków i dzieci karmionych piersią biały nalot na języku może sugerować obecność pleśniawek. Rozwojowi pleśniawek sprzyja antybiotykoterapia, wkładanie rączek i zabawek do buzi, nieprawidłowa higiena jamy ustnej. Zmiany przypominają resztki pokarmu, jednak nie daje się ich łatwo usunąć. Widoczne są małe, białe, grudkowe plamki. Mogą powodować ból i utrudniać ssanie. Wymagają wizyty u lekarza i włączenia miejscowych leków przeciwgrzybiczych (nystatyna). Konieczna jest wymiana smoczków i wyparzenie w wysokiej temperaturze zabawek, grzechotek, gryzaków itp.

Biały nalot na języku – kiedy zgłosić się do lekarza?

Należy pamiętać, że każda zmiana w jamie ustnej niegojąca się w ciągu 14–21 dni wymaga postępowania diagnostycznego. Warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub stomatologa specjalizującego się w chorobach błon śluzowych.

Biały nalot na języku – jak się go pozbyć?

Żeby zlikwidować biały nalot na języku, należy regularnie i prawidłowo dbać o higienę jamy ustnej. Nalot na języku można usunąć za pomocą szczoteczki do zębów lub specjalnej skrobaczki do języka. Pomocne bywa stosowanie płynów do płukania jamy ustnej, ale należy unikać tych, które w swoim składzie mają chlorheksydynę czy wodę utlenioną, ponieważ one mogą być przyczyną białego nalotu. Warto ograniczyć spożywanie kawy i mocnej herbaty, zrezygnować z palenia papierosów.

Domowe sposoby na biały nalot na języku

W Internecie znajdziemy szereg domowych sposobów na pozbycie się białego nalotu z języka. Pasta do czyszczenia z kurkumy i soku z cytryny czy pasta z sody oczyszczonej stosowane rozważnie nie powinny nam zaszkodzić.