Leukoplakia – przyczyny, objawy. Rogowacenie białe a rak

Leukoplakia to najczęstsza zmiana przednowotworowa, czyli o zwiększonym ryzyku wystąpienia nowotworu złośliwego, w jamie ustnej. Prawdopodobieństwo jej pojawienia się wzrasta po czterdziestym roku życia, a częstość występowania rośnie z wiekiem. Lekarz stomatolog ma największą szansę na jej wczesne wykrycie, stad konieczność regularnych wizyt kontrolnych w gabinecie dentystycznym. Sam pacjent najczęściej nie zauważa u siebie takich zmian.

Co to jest leukoplakia i jakie są przyczyny?

Leukoplakia (rogowacenie białe) to biała plama, która nie znika przy próbie usunięcia jej poprzez pocieranie. Aby plamę uznać za leukoplakię, należy wykluczyć inne schorzenia, mogące dawać podobny obraz kliniczny jak np. liszaj płaski. Leukoplakia najczęściej pojawia się po czterdziestym roku życia – dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Czynnikami ryzyka pojawienia się rogowacenia białego są:

• palenie papierosów – u palaczy leukoplakia występuje sześć razy częściej
• żucie tytoniu
• nadużywanie alkoholu
• długotrwałe mechaniczne drażnienie błony śluzowej, np. przez źle dopasowane uzupełnienia protetyczne czy ostre krawędzie wypełnień
• prądy galwaniczne powstające między różnoimiennymi metalami uzupełnień protetycznych
• niektóre wirusy – HPV (wirus brodawczak ludzkiego), EBV (wirus Epsteina-Barr), HSV (wirus opryszczki zwykłej), HIV (ludzki wirus nabytego niedoboru odporności)

Jakie są rodzaje leukoplakii?

Leukoplakię, w zależności od obrazu mikroskopowego, można podzielić na:

• homogenną – w obrazie dominują hiperplazja w keratonizacją nabłonka
• niehomogenną – w obrazie stwierdza się dysplazję (pojawienie się nieprawidłowości w obrębie komórek) lub raka

Jakie są objawy leukoplakii i jak wygląda?

Leukoplakia może manifestować się nie tylko jako białe plamy, plamki. Może mieć rozleglejszy zasięg i różnorodny rysunek – m.in. może przypominać białe smugi, kreski, rodzaj sieci, pęknięcia, czy mozaikę. Może też mieć kolor biało-żółty lub szary. Umiejscawia się m.in. na błonie śluzowej policzków, na krawędziach języka, na dziąsłach, wargach i kątach ust.

Leukoplakia dotyczy nie tylko jamy ustnej. Może zlokalizować się także w gardle i krtani. Początkowo nie daje żadnych objawów, z czasem może pojawić się nadwrażliwość przy spożywaniu pokarmów kwaśnych, słonych, pikantnych. Może również występować uczucie pieczenia, suchości oraz bóle samoistne.

Leukoplakia włochata

Leukoplakia włochata jest charakterystycznym objawem zakażenia HIV. Może też występować u osób w stanie immunosupresji. Do jej rozwoju dochodzi w przypadku nadkażenia wirusem Epsteina-Barr. Leukoplakia włochata dotyczy najczęściej języka, ale może również występować na bezzębnym wyrostku zębodołowym. Dochodzi do nadmiernego rogowacenia błony śluzowej, która zaczyna przypominać ręcznik frotte. Zmiany zwykle nie dają dolegliwości. W leczeniu stosuje się substancje przeciwwirusowe, które prowadzą do zmniejszenia lub zaniku zmian.

Leukoplakia a rak

Leukoplakia jest stanem przedrakowym. Około 50 proc. raków płaskonabłonkowych jamy ustnej powstaje na podłożu leukoplakii. Niektóre lokalizacje leukoplakii, np. na dnie jamy ustnej, wardze i brzusznej powierzchni języka stwarzają wysokie ryzyko przekształcenia się jej w raka. Również wygląd leukoplakii ma pewien związek z ryzykiem transformacji nowotworowej. Im zmiana grubsza, tym ryzyko większe. Niebezpieczne są też zmiany, gdzie leukoplakia współistnieje z erytroplakią (jasno czerwone plamy) – tzw. leukoerytroplakia. Badania dowodzą, że w aż około 93 procent przypadków zezłośliwieniu ulega leukoplakia języka i dna jamy ustnej.

Jak diagnozować i różnicować leukoplakię?

W diagnostyce leukoplakii ważne jest badanie: ocena wyglądu i lokalizacji zmiany, udział czynników  sprzyjających, np. drażniących mechanicznie, termicznie czy chemicznie błonę śluzową. Ostateczna diagnoza postawiona jest na podstawie pobrania wycinka i badania histopatologicznego.

W różnicowaniu leukoplakii należy uwzględnić również inne jednostki chorobowe, które mogą dawać podobny do niej obraz kliniczny. Należą do nich m.in.:

• leukoderma
• liszaj płaski
• znamię białe gąbczaste
• zakażenia grzybicze, wirusowe oraz bakteryjne jamy ustnej
• alergie kontaktowe
• nikotynowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
• nowotwory

Jak leczyć leukoplakię?

W przypadku stwierdzenia występowania leukoplakii należy wyeliminować wszystkie możliwe czynniki przyczynowe, np. miejscowe czynniki drażniące, nałogi. Leczenie uzależnione jest od obrazu klinicznego i histologicznego i obejmuje m.in.:

• obserwację
• leczenie farmakologiczne, m.in. leki przeciwgrzybicze, miejscowo retinoidy i preparaty witaminy A
• krioterapię
• laseroterapię
• chirurgiczne usunięcie zmian

W przypadku stwierdzenia ognisk raka przeprowadza się radykalne usunięciem zmiany z ewentualnym zastosowaniem chemioterapii, radioterapii.