Język geograficzny – czym jest? Przyczyny i leczenie

Język geograficzny (lingua geographica) to łagodny stan zapalny dotyczący górnej i bocznych powierzchni języka. W jego wyniku dochodzi do lokalnego zaniku brodawek nitkowatych (atrofia) i powstawania zmian o charakterze plam. Proces dotyczy tylko brodawek nitkowatych, brodawki grzybowate pozostają bez zmian, a niekiedy przerastają. Może pojawić się u dorosłych i u dzieci. Nie posiada etologi bakteryjnej ani grzybiczej.

Jak wygląda język geograficzny?

Plamy zanikowe mają kolor różowy bądź czerwony; są gładkie, nieregularne, a Ich kształt opisywany jest jako obrączkowaty, okrągławy. Mogą być otoczone uwypuklonym białym, żółtawym bądź szarawym rąbkiem, który zbudowany jest z regenerujących się brodawek nitkowatych.

Plamy zmieniają w czasie swój charakter, kształt, wielkość, lokalizację. Zanikają i pojawiają się w innym miejscu na przestrzeni dni czy nawet godzin. Na powierzchni języka powstaje rysunek, przypominający zarysy kontynentów i wysp, stad nazwa język geograficzny (łagodne wędrujące zapalenie języka, rumień wędrujący). Czasami proces zapalny obejmuje inne obszary jamy ustnej: wargi, policzki, podniebienie. Powstają wówczas czerwone plamy o charakterze nadżerek. Mamy wtedy do czynienia z geograficznym zapaleniem jamy ustnej.

Język geograficzny u dziecka

Język geograficzny ma charakter nawrotowy – samoistne zanika i powraca. Może pojawić się nagle i utrzymywać wiele miesięcy a nawet lat. U dzieci pojawia się zwykle ok. 3–6 roku życia. Występuje u około 6 procent dzieci. Często towarzyszy wadom serca, atopii, chorobom endokrynologicznym i skazie wysiękowej.

Przyczyny języka geograficznego

Etiologia języka geograficznego nie jest znana. Zapalenie dotyka 1–2,5 procent ogólnej populacji. Wśród możliwych przyczyn wymienia:

• czynniki genetyczne (rodzinne występowanie)
• niektóre choroby, np. łuszczyca (język geograficzny występuje u kilkunastu procent chorych), choroby alergiczne, cukrzyca, choroby psychiczne, choroba Leśniowskiego-Crohna, schorzenia nerek
• zaburzenia hormonalne
• stres
• niedobory pokarmowe
• atopia
• anemia
• zakażenie Helicobacter pylori
• zaburzenia odporności
• ciąża
• zespół Downa
• stosowanie miejscowych glikokortykosteroidów

Język geograficzny a język probruzdowany

Język geograficzny często występuje razem z językiem probruzdowanym. Na jego górnej powierzchni widoczne są wówczas bruzdy i rowki o różnej długości, szerokości i głębokości. Często można zauważyć szczelinę biegnącą centralnie oraz liczne boczne. Pomiędzy nimi znajdują się pola zaniku brodawek nitkowatych, charakterystyczne dla rumienia wędrującego.

Zmiana ma charakter łagodny. Wymaga utrzymywania dobrej higieny języka, ze względu na zwiększoną retencję płytki bakteryjnej i resztek pokarmowych w szczelinach. Językowi probruzdowanemu często współtowarzyszy kserostomia (suchość jamy ustnej). Mogą ją powodować między innymi niektóre leki, np. przeciwdepresyjne, obniżające ciśnienie krwi, nasercowe. Konieczne może być wówczas stosowanie substytutów śliny.

Język geograficzny a Covid-19

Wirus SARS-CoV-2 wykazuje powinowactwo do receptorów enzymu konwertującego angiotensynę, obecnych w dużej ilości m.in. na powierzchni języka. W przebiegu infekcji Covid-19 odnotowywano, oprócz wielu innych zmian w całej jamie ustnej, zaburzenia dotyczące języka, w tym język geograficzny. Objawy wewnątrzustne pojawić się jako pierwsze, przed wystąpieniem objawów ogólnych.

Czy język geograficzny się leczy?

Język geograficzny zazwyczaj nie powoduje żadnych dolegliwości i nie wymaga leczenia. W przypadku pojawienia się bólu czy pieczenia (dotyczy głównie postaci z zaczerwienionym rąbkiem wokół plam) należy:

• unikać gorących, kwaśnych, pikantnych potraw i napojów
• wyeliminować czynniki drażniące mechanicznie, np. ostre brzegi ubytków próchnicowych, ostre krawędzie wypełnień czy protez zębowych
• utrzymywać dobrą higienę jamy ustnej, w tym języka

Lekarz dentysta może zlecić stosowanie płukanek, środków miejscowo znieczulających, powlekających i osłaniających błonę śluzową.