Paciorkowiec (Streptococcus) – czym się charakteryzują zakażenia paciorkowcowe? Jak można się zarazić paciorkowcem?

Paciorkowiec – charakterystyka ogólna i podział

Paciorkowce to bakterie należące do grupy bakterii Gram-dodatnich. Określenie to wykorzystywane jest w omawianiu tematów związanych z komórkami bakteryjnymi, mówi między innymi o zabarwieniu bakterii w specjalnym sposobie barwienia metodą Grama, a także o budowie ściany komórkowej bakterii oraz wrażliwości na leki. 

Paciorkowce dzieli się na: bakterie α-hemolizujące, powodujące częściową hemolizę, β-hemolizujące, które przyczyniają się do całkowitej hemolizy oraz grupę bakterii γ, gdzie hemoliza nie występuje. Sam proces hemolizy związany jest z rozpadem czerwonych krwinek i uwolnieniem zawartej w niej hemoglobiny do osocza krwi.

Paciorkowce alfa-hemolizujące (α-hemolizujące)

Do grupy paciorkowców alfa-hemolizujacych zalicza się:

• Streptococcus pneumoniae, czyli dwoinkę zapalenia płuc. Patogen ten może powodować: zapalenie opon mózgowych, zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie płuc. Warto wspomnieć, iż dzieci, a także osoby dorosłe mogą być nosicielami tej bakterii. 
• Streptococcus viridans, czyli paciorkowiec zieleniejący, który może powodować między innymi zapalenie wsierdzia.

Paciorkowce beta-hemolizujące (β-hemolizujące)

Grupę paciorkowców beta-hemolizujących dzieli się na podgrupy, w zależności od występowania na powierzchni patogenu cząsteczki wielocukru (tzw. antygen Lancefield). Wyróżnia się 20 grup serologicznych. Dane źródłowe najczęściej zwracają uwagę na następujące grupy:

• A – głównie Streptococcus pyogenes, GAS (paciorkowiec ropny),
• B – głównie Streptococcus agalactiae, GBS (paciorkowiec bezmleczności),
• C i G – na przykład Streptococcus canis – grupy obejmujące patogeny odzwierzęce.

Poruszając temat podziałów i klasyfikacji paciorkowców, warto wspomnieć, iż publikacje naukowe wyróżniają także następujące grupy tych patogenów:

• grupa ropotwórcza,
• grupa anginosus,
• grupa mitis/oralis,
• grupa salivarius,
• grupa bovis.

Paciorkowce – jak dochodzi do zakażenia?

Paciorkowce mogą przenosić się drogą kropelkową lub poprzez kontakt bezpośredni, np. z wydzieliną górnych dróg oddechowych. W przypadku anginy rezerwuarem i źródłem zakażenia jest chory człowiek (w rzadkich przypadkach jest to bezobjawowy nosiciel bakterii). Aby uchronić się przed zakażeniem, należy przestrzegać podstawowych zasad higieny, takich jak częste mycie rąk czy mycie warzyw i owoców przed ich spożyciem.

Paciorkowiec – jakie choroby wywołują paciorkowce?

Paciorkowce są przyczyną występowania:

• anginy paciorkowcowej, płonicy, zakażeń skóry, np. liszajca (zachorowania dotyczą paciorkowców grupy A),
• sepsy noworodkowej oraz – w mniejszym stopniu – zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a także zakażeń u osób w wieku podeszłym (paciorkowce grupy B),
• Streptococcus pyogenes, czyli paciorkowiec ropotwórczy, należący do paciorkowców beta-hemolizujących (grupa A) jest przyczyną częstych zakażeń dotyczących błon śluzowych (ostre zapalenia gardła oraz migdałków), a także skóry (róża, ropnie, liszajec oraz zapalenia tkanki łącznej), rzadziej powoduje: zapalenie płuc, zapalenia ucha środkowego, zapalenie opon mózgowych, ropień płuc oraz ropień mózgu.
• Streptococcus pneumoniae, czyli paciorkowiec alfa-hemolizujący często powoduje: pozaszpitalne zapalenia płuc, zapalenia ucha środkowego, zapalenia zatok.

Rzadziej dwoinka zapalenia płuc może być przyczyną: zapalenia spojówek, septycznego zapalenie stawów, zapalenia kości i szpiku, zapalenia otrzewnej i zapalenia wsierdzia. Patogen może również prowadzić do: inwazyjnej choroby pneumokokowej, posocznicy oraz zapalenia opon mózgowych. 

Zakażenia paciorkowcem – leczenie

Angina paciorkowcowa

W przypadku anginy paciorkowcowej należy pamiętać o odpoczynku oraz spożywaniu dużej ilości płynów. W leczeniu objawowym można wykorzystać również tabletki oraz spraye na gardło o miejscowym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Podczas wystąpienia gorączki pacjent może zażyć leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, np. paracetamol lub ibuprofen. W leczeniu anginy paciorkowcowej lekarz może zlecić przyjmowanie np.:

• penicyliny fenoksymetylowej,
• cefadroksylu,
• penicyliny benzatynowej domięśniowo,
• antybiotyku makrolidowego – w przypadku wystąpienia nadwrażliwości typu I na penicyliny.