Bostonka – przyczyny, objawy, leczenie choroby bostońskiej

Czym jest bostonka? Kogo najczęściej dotyka?

Bostonka to potoczna nazwa dla choroby dłoni, stóp i jamy ustnej (Hand, Foot and Mouth Disease), która wywoływana jest przez enterowirusy, w tym należące do nich wirusy Coxsackie. Charakteryzuje się występowaniem wykwitów pęcherzykowych i plamisto-grudkowych właśnie w tych rejonach. Zazwyczaj dotyczy małych dzieci, przebywających w skupiskach (żłobki, przedszkola). Szczyt zachorowań występuje w sezonie letnim.

Bostonka u dzieci

HFMD występuje u najczęściej u dzieci do 10. roku życia (głównie poniżej 5. roku życia). Zazwyczaj przebieg bostonki jest łagodny, samoograniczający się. Cięższy przebieg obserwowano w zakażeniach o etiologii Coxsackie typu A17 oraz enterowirusa 71 wśród dzieci z krajów azjatyckich. Okres wylęgania wynosi ok. 3-6 dni. 

Bostonka u dorosłych

HMFD rzadko dotyka osób dorosłych, zazwyczaj po kontakcie z chorym dzieckiem. Dorośli szczególnie podatni na zachorowanie to osoby z zaburzeniami odporności. U osób immunokompetentnych przebieg bostonki jest łagodny.  

Bostonka – jak można się zarazić?

Wirus wywołujący bostonkę obecny jest w kale, ślinie chorego, wydzielinie z pęcherzyków. Człowiek jest jedynym rezerwuarem wirusa i zaraża się drogą fekalno-oralną, kropelkową, poprzez bezpośredni i pośredni kontakt z wydalinami chorego (ręczniki, zabawki i inne przedmioty osobiste, skażona woda, jedzenie itd.). 

Bostonka – objawy. Bostonka a ospa wietrzna

W dalszym etapie wirus zajmuje skórę – w okolicy stóp i rąk widoczne są zmiany rumieniowo-grudkowe oraz pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem. U niektórych mogą zajmować większe obszary (w tym tułów, okolicę narządów płciowych) lub przyjmować postać plamicy i wybroczyn (częściej u starszych dzieci). Objawy te ustępują w przeciągu 7-10 dni. 

U chorych na bostonkę obserwuje się także charakterystyczne zmiany w obrębie paznokci – linie Beau (poprzeczne bruzdowanie paznokcia) i złuszczanie się płytki paznokciowej, występujące średnio 40 dni po przebytej infekcji. U dzieci z AZS choroba dłoni, stóp i jamy ustnej może przypominać zakażenie wirusem opryszczki, jako tzw. „eczema coxsackium”. Ciężki przebieg (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, porażenie ogniskowe) zazwyczaj związany jest z zakażeniem enterowirusem 71 oraz niedoborami odporności. 

HFMD należy w pierwszej kolejności różnicować z ospą wietrzną – w przebiegu zakażenia wirusem VZV zmiany są polimorficzne (w różnym stadium zaawansowania), rozsiane, mogą zajmować skórę owłosioną głowy, towarzyszy im świąd. Inne choroby przypominające bostonkę to opryszczka, wykwity alergiczne, wyprysk potnicowy, świerzb, a zmiany ograniczone do jamy ustnej wymagają różnicowania z aftami, herpanginą, anginą i pleśniawkami. 

Bostonka – leczenie

Leczenie choroby dłoni, stóp i jamy ustnej jest objawowe – podstawą jest leczenie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz pielęgnacja skóry. Z powodu występowania bolesnych zmian w jamie ustnej dziecko często odmawia jedzenia i picia, więc w przypadku odwodnienia może wymagać nawadniania dożylnego. Należy unikać ostrych i kwaśnych potraw, gorących posiłków. Preparatów znieczulających (np. benzokaina, lidokaina w żelu) nie powinno się podawać niemowlętom ze względu na ryzyko połknięcia dużej ilości leku, co sprzyja zaburzeniom połykania i zakrztuszeniom. Krótki okres działania tego typ leku sprzyja także częstszej podaży (wbrew zaleceniom ulotki) i przedawkowaniu.

W przypadku nadżerek konieczne może być zastosowanie wodnego roztworu pioktaniny mającej działanie przeciwbakteryjne. Miejsca po pękniętych pęcherzykach na skórze można odkażać roztworem oktenidyny, nie wolno jednak stosować żadnych pudrów, kremów, maści cynkowych itp., ponieważ mogą sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym. 

Bostonka – powikłania

Najczęstszym powikłaniem HFMD są nadkażenia bakteryjne wykwitów. Sprzyja temu łatwe pękanie pęcherzyków oraz drapanie się. W przypadku ciężkiego przebiegu może wystąpić zajęcie układu OUN, co może grozić wystąpieniem trwałych ubytków neurologicznych – na szczęście występują one bardzo rzadko.

Bostonka – profilaktyka

Podstawą profilaktyki bostonki jest izolacja chorego do czasu zniknięcia zmian skórnych oraz odpowiednia higiena – częste mycie rąk, unikanie korzystania z przedmiotów osobistych osób zakażonych, dezynfekcja skażonych powierzchni i przedmiotów. Wirus może być wydalany w kale jeszcze przez kilka tygodni po przechorowaniu. Jak dotąd, nie ma dostępnych na rynku szczepionek zapewniających odporność swoistą.