Bostonka – przyczyny, objawy, leczenie choroby bostońskiej

Bostonka to choroba zakaźna wywoływana przez enterowirusy, głównie wirusa Coxsackie A16. Najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia, choć mogą na nią zachorować także dorośli. Nazywana jest chorobą dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD), ponieważ jej najbardziej charakterystycznym objawem jest wysypka – wykwity skórne – bolesne, nieswędzące pęcherzyki występujące na podeszwach stóp, dłoniach oraz na błonie śluzowej jamy ustnej. Sprawdź, jak można się zarazić – czy konieczny jest bezpośredni kontakt? Jak leczy się chorobę bostońską?

1. Czym jest bostonka? Kogo najczęściej dotyka?
2. Jakie są objawy bostonki u dzieci?
3. Czy dorośli mogą mieć bostonkę? Jakie mogą być objawy?
4. Bostonka – jak można się zarazić?
5. Bostonka – objawy. Bostonka a ospa wietrzna. Jak wygląda bostonka?
6. Bostonka – jak się leczy?
7. Bostonka – czy może dać groźne powikłania?
8. Bostonka – jak zapobiegać?

Czym jest bostonka? Kogo najczęściej dotyka?

Bostonka to potoczna nazwa dla choroby dłoni, stóp i jamy ustnej (ang. Hand, Foot and Mouth Disease), która wywoływana jest przez enterowirusy, w tym należące do nich wirusy Coxsackie. Charakteryzuje się występowaniem wykwitów pęcherzykowych i plamisto-grudkowych właśnie w tych rejonach ciała. Zazwyczaj dotyczy małych dzieci, przebywających w skupiskach (żłobki, przedszkola). Szczyt zachorowań występuje w sezonie letnim. Przebieg choroby jest specyficzny, gdyż osoby z bostonką najbardziej zarażają tuż przed wystąpieniem objawów. Oznacza to, że bostonką można zakazić się od dziecka, które nie ma jeszcze objawów.

Objawy bostonki u dzieci

HFMD występuje najczęściej u dzieci do 10. roku życia (głównie poniżej 5. roku życia). Zazwyczaj przebieg bostonki jest łagodny, samoograniczający się. Cięższy przebieg obserwowano w zakażeniach o etiologii Coxsackie typu A17 oraz enterowirusa 71 wśród dzieci z krajów azjatyckich. Okres wylęgania trwa zwykle ok. 3-6 dni.

Bostonka u dorosłych

HFMD rzadziej niż u dzieci pojawia się u osób dorosłych i to zazwyczaj po kontakcie z chorym dzieckiem. Dorośli szczególnie podatni na zachorowanie to osoby z zaburzeniami odporności. U osób immunokompetentnych przebieg bostonki jest łagodny. Objawy bostonki u dorosłych są mało charakterystyczne i można je pomylić z wysypką alergiczną.

Bostonka – jak można się zarazić?

Bostonka nazywana jest chorobą brudnych rąk ze względu na drogę transmisji wirusa. Po wniknięciu do organizmu człowieka wirus namnaża się w ciągu pierwszych 24 godzin, początkowo w komórkach układu chłonnego (obecnych m.in. w jelitach), aby w następnym etapie zająć inne tkanki (skórę i błony śluzowe).

Wirus wywołujący bostonkę jest obecny w kale, ślinie chorego, wydzielinie z pęcherzyków. Człowiek jest jedynym rezerwuarem wirusa i zaraża się drogą fekalno-oralną, kropelkową, poprzez bezpośredni i pośredni kontakt z wydzielinami lub wydalinami chorego (ręczniki, zabawki i inne przedmioty osobiste, skażona woda, jedzenie itd.).

Bostonka – objawy. Bostonka a ospa wietrzna. Jak wygląda bostonka?

W dalszym etapie wirus zajmuje skórę – w okolicy stóp i rąk widoczne są zmiany rumieniowo-grudkowe oraz pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem. U niektórych osób zmiany mogą zajmować większe obszary (w tym tułów, okolicę narządów płciowych) lub przyjmować postać plamicy i wybroczyn (częściej u starszych dzieci). Objawy te ustępują w przeciągu 7-10 dni.

U chorych na bostonkę obserwuje się także charakterystyczne zmiany w obrębie paznokci – linie Beau (poprzeczne bruzdowanie paznokcia) i złuszczanie się płytki paznokciowej, występujące średnio 40 dni po przebytej infekcji. U dzieci z AZS choroba dłoni, stóp i jamy ustnej może przypominać zakażenie wirusem opryszczki i objawiać się jako tzw. eczema coxsackium. Ciężki przebieg (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, porażenie ogniskowe) zazwyczaj związany jest z zakażeniem enterowirusem 71 oraz niedoborami odporności.

HFMD należy w pierwszej kolejności różnicować z ospą wietrzną – w przebiegu zakażenia wirusem VZV zmiany są polimorficzne (w różnym stadium zaawansowania), rozsiane, mogą zajmować skórę owłosioną głowy, towarzyszy im świąd. Inne choroby przypominające bostonkę to opryszczka, wykwity alergiczne, wyprysk potnicowy oraz świerzb, a zmiany ograniczone do jamy ustnej wymagają różnicowania z aftami, herpanginą, anginą i pleśniawkami.

Bostonka – leczenie

Leczenie choroby dłoni, stóp i jamy ustnej jest objawowe – podstawą jest leczenie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz pielęgnacja skóry. Z powodu występowania bolesnych zmian w jamie ustnej dziecko często odmawia jedzenia i picia, więc w przypadku odwodnienia może wymagać nawadniania dożylnego. Należy unikać ostrych i kwaśnych potraw oraz gorących posiłków. Preparatów znieczulających (np. benzokaina, lidokaina w żelu) nie powinno się podawać niemowlętom ze względu na ryzyko połknięcia dużej ilości leku, co sprzyja zaburzeniom połykania i zakrztuszeniom. Krótki okres działania tego typu leków sprzyja także częstszej podaży (wbrew zaleceniom ulotki) i przedawkowaniu.

Przebieg leczenia w przypadku nadżerek jest nieco bardziej złożony i może wymagać zastosowania wodnego roztworu pioktaniny, która ma działanie przeciwbakteryjne. Miejsca po pękniętych pęcherzykach na skórze można odkażać roztworem oktenidyny, nie wolno jednak stosować żadnych pudrów, kremów, maści cynkowych itp., ponieważ mogą sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym.

Bostonka – powikłania

Najczęstszym powikłaniem HFMD są nadkażenia bakteryjne wykwitów. Sprzyja temu łatwe pękanie pęcherzyków oraz drapanie zmian. W przypadku ciężkiego przebiegu może dojść do zajęcia układu OUN, co może grozić pojawieniem się trwałych ubytków neurologicznych – na szczęście występują one bardzo rzadko.

Bostonka – profilaktyka

Podstawą profilaktyki bostonki jest izolacja chorego do czasu zniknięcia zmian skórnych oraz odpowiednia higiena – częste mycie rąk, unikanie korzystania z przedmiotów osobistych osób zakażonych, dezynfekcja skażonych powierzchni i przedmiotów. Wirus może być wydalany w kale jeszcze przez kilka tygodni po przechorowaniu. Jak dotąd nie ma dostępnych na rynku szczepionek zapewniających odporność swoistą.