Co robić, gdy boli gardło? Co może oznaczać ból w gardle?

Ból gardła jest jedną z najczęstszych dolegliwości, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. Definiowany jest jako uczucie pieczenia, drapania, trudności w połykaniu lub suchości w gardle. Kiedy udać się do lekarza, gdy boli nas gardło? Co stosować, aby uśmierzyć ból? Podpowiadamy.

Ból gardła najczęściej jest wynikiem infekcji wirusowej, której towarzyszą inne objawy, takie jak gorączka, kaszel, katar, bóle mięśni i ogólne osłabienie. U chorych z bólem gardła zazwyczaj skuteczne jest leczenie miejscowe preparatami o działaniu przeciwbólowym, przeciwbakteryjnym, przeciwgorączkowym i odkażającym. Należy pamiętać, że ból gardła może być także objawem narażenia na szkodliwe substancje (dym tytoniowy, alkohol, długie przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach) lub choroby nowotworowej.

Przyczyny bólu gardła

Najczęstszymi przyczynami bólu gardła są infekcje, w ok. 85% o etiologii wirusowej. Charakterystycznymi objawami ostrej infekcji gardła są: gorączka, kaszel, katar, złe samopoczucie oraz bóle mięśni. Powodem silnego bólu gardła może być także angina paciorkowcowa, której towarzyszy gorączka, białe naloty na migdałkach oraz osłabienie.

Przyczyną nagłego, kłującego bólu gardła może być również zatrzymanie ciała obcego, np. pokarmu, w gardle lub przełyku.

Przewlekły ból gardła wraz z problemami z połykaniem oraz brakiem cech świadczących o infekcji dróg oddechowych może być spowodowany chorobą nowotworową. Do czynników ryzyka rozwoju nowotworu gardła zalicza się palenie papierosów oraz nadużywanie alkoholu.

Bolące gardło u niemowląt i dzieci

Zdecydowana większość przypadków zapalenia błony śluzowej gardła u dzieci jest wywołana wirusami (najczęściej rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy). Do najczęstszych objawów infekcji gardła u dziecka zaliczamy ból, drapanie, pieczenie, trudności w połykaniu, zaczerwienienie i rozpulchnienie błony śluzowej gardła i migdałków podniebiennych, gorączkę, kaszel oraz nieżyt nosa.

Należy pamiętać, że w przypadku infekcji wirusowych stosowanie antybiotyków jest bezpodstawne, gdyż antybiotyki wykazują działanie przeciwbakteryjne i nie wpływają na zahamowanie namnażania wirusów. Wskazaniem do wdrożenia antybiotykoterapii jest stwierdzenie anginy paciorkowcowej, która objawia się silnym bólem gardła, gorączką, rozpulchnieniem błony śluzowej oraz nalotami na migdałkach podniebiennych, powiększeniem węzłów chłonnych szyjnych oraz brakiem kaszlu.

U dziecka z infekcją wirusową gardła zaleca się leczenie objawowe, które ma na celu złagodzenie dolegliwości. Najczęściej stosuje się leczenie miejscowe (na ból gardła u dzieci poleca się tabletki, aerozole, pastylki, syropy o działaniu antyseptycznym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym). W przypadku znacznego nasilenia objawów można podać dziecku leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe (ibuprofen lub paracetamol).

Ból gardła w ciąży

W przypadku pojawienia się bólu gardła u kobiety w ciąży zaleca się stosowanie leczenia objawowego, pamiętając iż okres ciąży i karmienia jest przeciwwskazaniem do stosowania niektórych leków.

W umiarkowanie nasilonym bólu gardła w ciąży zaleca się zastosowanie preparatów roślinnych, np. zawierających propolis, porost islandzki, szałwię czy rumianek. Jeśli ból gardła nasila się lub nie ustępuje po 3–4 dniach, należy skontaktować się z lekarzem, który zaleci odpowiednie leczenie. Należy pamiętać, aby w ciąży unikać leków zawierających salicylany oraz srebro koloidalne.

Pomocne mogą być domowe sposoby łagodzenia bólu gardła w ciąży, w tym nawilżanie gardła poprzez częste picie wody czy płukanie gardła naparem z szałwii.

Ból gardła – charakterystyka

Ból gardła definiowany jest jako uczucie pieczenia, drapania w gardle lub trudności w połykaniu. Jak wygląda chore gardło? W badaniu fizykalnym można zaobserwować zaczerwienienie (czerwone gardło) i rozpulchnienie błony śluzowej gardła oraz migdałków podniebiennych, a w przypadku anginy paciorkowcowej lub mononukleozy zakaźnej – obecność białawych nalotów na migdałkach podniebiennych oraz bardzo silny ból gardła.

Do objawów, które często towarzyszą bólowi gardła, zaliczamy kaszel suchy lub mokry, katar, gorączkę, chrypkę oraz uczucie suchości w gardle, ogólne osłabienie i bóle mięśni.

Ból gardła – kiedy do lekarza?

Zdecydowana większość przypadków bólu gardła przebiega łagodnie i nie wymaga interwencji lekarskiej. Zazwyczaj skuteczne jest leczenie objawowe w domu (stosowanie miejscowo preparatów o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym i przeciwbólowym w postaci tabletek i pastylek do ssania, aerozoli oraz płukanek do gardła).

Jeśli ból gardła nie ustępuje po zastosowanym leczeniu, ciągle narasta albo jeśli towarzyszą mu alarmujące objawy – duszność, trudności w połykaniu, gorączka u noworodka lub dziecka poniżej 2. roku życia, odmawianie przyjmowania płynów grożące odwodnieniem – należy niezwłocznie udać się do lekarza.

Warto podkreślić, że przewlekły ból gardła, zwłaszcza jednostronny i utrudniający połykanie, może być objawem choroby nowotworowej gardła.

Podstawą diagnostyki bólu gardła jest wywiad chorobowy dotyczący charakteru bólu, długości jego trwania oraz obecności objawów towarzyszących. W przypadku podejrzenia anginy paciorkowcowej lekarz może zlecić pobranie wymazu z gardła lub wykonanie badań laboratoryjnych z krwi przy podejrzeniu mononukleozy zakaźnej. Najczęściej jednak nie ma konieczności wykonania dodatkowych badań u pacjenta zgłaszającego się z bólem gardła do lekarza.

Leczenie bólu gardła – co pomoże na bolące gardło?

Preparaty stosowane miejscowo w zapaleniu błony śluzowej gardła i migdałków zawierają substancje aktywne o właściwościach antyseptycznych (przeciwwirusowych, przeciwgrzybicznych, przeciwbakteryjnych), przeciwzapalnych (niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz substancje miejscowo znieczulające. Leki mające zastosowanie w infekcjach gardła dodatkowo zmniejszają przekrwienie błony śluzowej gardła, rozrzedzają zalegający śluz oraz hamują odruch kaszlowy.

Leki na gardło stosowane miejscowo występują w różnej postaci. Są dostępne m.in. jako pastylki i tabletki do ssania na ból gardła, a także jako płyny do płukania gardła oraz aerozole.

Do substancji czynnych pomocnych w bólu gardła zaliczamy:

• salicylan choliny – łagodzi stany zapalne, ból oraz ogranicza ogniska bakterii, zmniejsza obrzęk i przekrwienie błony śluzowej, wpływa na poprawę wydzielania śliny, należy do niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
• benzydaminę chlorowodorku – łagodzi ból i zmniejsza zaczerwienie błony śluzowej gardła spowodowane działaniem bakterii i wirusów, działa odkażająco i miejscowo znieczulająco;
• flurbiprofen – wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalnie;
• ketoprofen – działa przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie;
• chlorheksydynę dichlorowodorku – ma działanie bakteriobójcze;
• witaminę C (kwas askorbinowy) – wspiera układ odpornościowy;
• chlorchinaldol – działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo;
• chlorek benzalkonium, chlorek cetylpirydyny – działają odkażająco;
• benzokainę – wykazuje działanie miejscowo znieczulające;
• amylometakrezol i alkohol 2,4-dichlorobenzylowy – mają działanie antyseptyczne;
• lidokainę – ma działanie miejscowo znieczulające, przez co ogranicza ból;
• olejki eteryczne – mentol, olejek mięty pieprzowej, olejek eukaliptusowy i tymol – mają działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne;
• substancje roślinne – babka lancetowata, podbiał, porost islandzki, prawoślaz, szałwia i tymianek; zmniejszają one podrażnienie błony śluzowej gardła oraz ograniczają stan zapalny, tworzą na powierzchni gardła warstwę śluzową, przez co łagodzą podrażnienia wywołane między innymi bólem gardła.

Podczas wyboru preparatu na ból gardła należy zwrócić uwagę na jego postać (tabletki i pastylki nie są zalecane dzieciom przed ukończeniem 6. roku życia oraz osobom leżącym czy z demencją). Preparatów zawierających salicylan choliny i flurbiprofen nie należy podawać dzieciom poniżej 12. roku życia ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a. Osoby chore na cukrzycę powinny wybierać preparaty niezawierające w swoim składzie cukru, a w przypadku chorych na fenyloketonurię należy unikać produktów, w których jest obecny aspartam.

Domowe sposoby na ból gardła

Mając chore gardło, możemy sięgnąć także po sprawdzone, domowe sposoby na ból gardła. W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych zaleca się picie odpowiedniej ilości wody, herbaty z sokiem malinowym, cytryną i imbirem, naparów z kwiatów lipy lub czarnego bzu, które mają działanie rozgrzewające i antyseptyczne. Przy silnym bólu gardła można wykonać płukanie gardła naparem z szałwii lub rumianku, najlepiej kilka razy dziennie. Warto także pamiętać, aby unikać spożywania potraw gorących, pikantnych lub kwaśnych, które mogą wzmagać odczuwanie bólu.