Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci – objawy, leczenie, powikłania. Jak zapobiec ospie wietrznej?

Ospa wietrzna jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Charakterystycznymi objawami wiatrówki są gorączka, osłabienie oraz polimorficzna wysypka skórna z pęcherzykami wypełnionymi płynem. Choroba jest zakaźna w okresie od dwóch dni przed wystąpieniem zmian skórnych, aż do przyschnięcia ostatniego wykwitu. W leczeniu stosuje się leczenie objawowe oraz preparaty wysuszające i antyseptyczne na skórę.  

Ospa wietrzna – co to za choroba?  

Ospa wietrzna jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa VZV (Varicella-zoster virus, wirus ospy wietrznej i półpaśca). Ospa jest wysoce zakaźna; wirus przenosi się drogą kropelkową (kropelki płynu zawierające wirusa ospy z dróg oddechowych chorego mogą być przenoszone z ruchem powietrzna na odległość kilku metrów – stąd nazwa wiatrówka).  

Okres wylęgania choroby wynosi od 10 do 21 dni od kontaktu z chorym na ospę wietrzną. Wiatrówka występuje najczęściej w wieku dziecięcym i zazwyczaj ma łagodny przebieg.  

Ospa wietrzna u dzieci 

Ospa wietrzna (wiatrówka) jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Ospa wietrzna u dzieci ma zazwyczaj łagodny przebieg, w przeciwieństwie do dorosłych. Najczęściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym i trwa około 2 tygodnie. Dzieci zarażają się ospą wietrzną drogą kropelkową od osoby chorej na wiatrówkę lub półpasiec.   

Ospa wietrzna u dorosłych  

Ospa wietrzna u dorosłych zazwyczaj ma cięższy przebieg niż u dzieci, pomimo że daje podobne objawy. U osób dorosłych obserwuje się częstsze występowanie powikłań po ospie wietrznej, takich jak zapalenie opon mózgowych, stawów, nerek, wątroby lub mięśnia sercowego. Wiatrówka u dorosłych występuje stosunkowo rzadko, gdyż większość z nich przechorowała ją i nabyła trwałą odporność w dzieciństwie.  

Ospa wietrzna a ciąża  

Ospa wietrzna u kobiet w ciąży jest niebezpieczna zarówno dla kobiety, jak i dla dziecka. Większość dorosłych kobiet przechorowała ospę w wieku dziecięcym i nabyła trwałą odporność. Jeśli kobieta nie chorowała na ospę przed ciążą, zaleca się szczepienie ochronne.

Ospa wietrzna u noworodka ma zazwyczaj ciężki przebieg i może prowadzić nawet do śmierci dziecka. Kobiecie w ciąży, która miała kontakt z osobą chorą na ospę wietrzną, a także noworodkowi matki chorej na wiatrówkę, podaje się immunoglobuliny przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca (VZIG) najlepiej do 96 godzin od momentu ekspozycji.  

Objawy ospy wietrznej – jak przebiega ospa?  

Do objawów ospy wietrznej zalicza się: 

• gorączkę, ból głowy, osłabienie,
• wysypkę skórną – pojawia się zazwyczaj w drugiej dobie choroby. Charakterystyczny jest przebieg choroby w kilku rzutach, początkowo powstają plamki, które przekształcają się w grudki i pęcherzyki. Zmiany skórne występują na całym ciele, także na skórze owłosionej głowy i na błonach śluzowych. Wysypce towarzyszy świąd skóry. Zdarza się, że w wyniku braku odpowiedniej higieny skóry oraz rozdrapywaniu pęcherzyków może dojść do nadkażenia bakteryjnego zmian i pozostawania blizn.  

Leczenie ospy wietrznej  

Po wystąpieniu objawów ospy wietrznej należy zgłosić się do lekarza, pamiętając, aby wizytę umówić wcześniej telefonicznie, by uniknąć kontaktu z innymi pacjentami ze względu na wysoką zakaźność choroby. Lekarz stawia rozpoznanie ospy wietrznej na podstawie występowania charakterystycznych zmian skórnych oraz kontaktu z osobą chorą w wywiadzie.  

Ospa u dzieci zazwyczaj ma łagodny przebieg i nie wymaga leczenia w warunkach szpitalnych. Zaleca się leczenie objawowe, czyli mające na celu obniżenie gorączki u dziecka i ograniczenie świądu skóry. Na skórę zaleca się preparaty o właściwościach wysuszających i przeciwświądowych. Dziecko z ospą powinno być kąpane codziennie, unikając mycia skóry gąbkami czy wycierania szorstkimi ręcznikami, aby nie powodować rozdrapywania pęcherzyków.  

Po przechorowaniu ospy wietrznej wirus pozostaje w organizmie w postaci utajonej. Ulega on reaktywacji w warunkach obniżonej odporności i wywołuje objawy półpaśca.  

Ospa wietrzna – powikłania  

Do powikłań ospy wietrznej zalicza się: 

• nadkażenie bakteryjne wykwitów skórnych – jest to najczęstsze powikłanie ospy wietrznej i może prowadzić do pozostawania blizn skórnych,
• zapalenie płuc, 
• zapalenie ucha środkowego, 
• zapalenie mięśnia sercowego, 
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, 
• zapalenie mózgu,
• zakażenie płodu – w przypadku kobiety w ciąży ospa wietrzna może prowadzić do poronienia oraz rozwoju wad wrodzonych u dziecka. 

Przechorowanie ospy wietrznej pozostawia trwałą odporność. Wirus ospy wietrznej pozostaje w warunkach utajenia i może się uaktywnić, wywołując półpasiec. Półpasiec występuje głównie u osób starszych lub z obniżoną odpornością i objawia się wykwitami skórnymi wzdłuż obszarów unerwienia danego nerwu, które cechują się dużą bolesnością. Najczęściej występują one na skórze klatki piersiowej lub twarzy i zazwyczaj są jednostronne.  

Ospa wietrzna – profilaktyka, szczepionka

Ospa wietrzna ze względu na bardzo dużą zakaźność szybko rozprzestrzenia się, zwłaszcza w zbiorowiskach ludzkich takich jak żłobki, szkoły czy przedszkola. Zaleca się ścisłą izolację chorego na wiatrówkę do momentu przyschnięcia wszystkich wykwitów skórnych.  

Do metod profilaktyki ospy wietrznej zalicza się szczepionkę przeciwko ospie wietrznej. Szczepionka ta jest szczepionką żywą i cechuje się dużą skutecznością. Szczepienie przeciw ospie wietrznej zaleca się dzieciom w wieku powyżej 9. miesiąca życia, kobietom planującym ciążę oraz osobom po kontakcie z chorym na wiatrówkę.

Immunoglobulinę przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca podaje się kobietom w ciąży, które nie chorowały na wiatrówkę i miały kontakt z osobą chorą, noworodkom, których matki mają objawy ospy wietrznej, pacjentom z chorobami układu odpornościowego i chorobami nowotworowymi krwi.