Jeden wirus dwie choroby

Do częstszych chorób zakaźnych należą ospa wietrzna i półpasiec. I choć objawy każdej z nich są odmienne, to obie wywoływane są przez tego samego wirusa Herpesvirus varicella-zoster.

Ospa wietrzna jest uogólnioną ostrą chorobą zakaźną, która rozwija się w wyniku zarażenia wspomnianym już wirusem i najczęściej zdarza się u dzieci. Po jej przechorowaniu wirusy ospy wietrznej przechodzą w stan tzw. "uśpienia" w zwojach nerwowych. Jednakże w sprzyjających warunkach, np. w czasie infekcji dróg oddechowych, mogą one ulegać reaktywacji. Wynikiem reaktywacji zakażenia wirusem varicella-zoster jest półpasiec, który ograniczony jest tylko do pewnego obszaru ciała.

Ospa wietrzna (wiatrówka)

Jest chorobą bardzo zaraźliwą. Epidemie ospy wietrznej występują co 3-4 lata w okresie zimy i wczesną wiosną. Na wiatrówkę chorują najczęściej dzieci. Szczególnie te, które uczęszczają do żłobków, przedszkoli lub szkół. W skupiskach dzieci choroba ta bardzo szybko się rozprzestrzenia. Do zakażenia dochodzi drogą powietrzno-kropelkową podczas kaszlu, kichania lub przez bezpośredni kontakt. Najbardziej zakaźna jest ospa wietrzna w okresie objawów zwiastunowych i w czasie wysypki.

Wiatrówka zaczyna się zwykle pogorszeniem samopoczucia, umiarkowaną gorączką, bólem głowy. Objawy te trwają zwykle 24-36 godzin, po czym na skórze pojawiają się pierwsze, pojedyncze wykwity o charakterze plamek i grudek. W ciągu następnych godzin wykwitów jest coraz więcej i stopniowo ulegają one przemianie w pęcherzyki wypełnione surowiczym płynem z rumieniową obwódką. Następnie pęcherzyki pękają i tworzą się krosty, zasychające w strupki. Charakterystyczne cechy wysypki wiatrówkowej to:

   1. pojawianie się jej w kilku rzutach w ciągu kolejnych dni,  właśnie dlatego wysypka ma charakter wielopostaciowy;
   2. obecność wykwitów na skórze owłosionej głowy.
      Czasem choroba może obejmować również błony śluzowe, np. jamy ustnej, gardła, górnych dróg oddechowych, spojówek oraz odbytu i pochwy, prowadząc do powstawania nadżerek lub płytkich owrzodzeń.

Wysypce towarzyszy bardzo często silny świąd skóry, który prowokuje do drapania. W trakcie drapania może dojść do bakteryjnego zakażenia wykwitów wiatrówkowych, a wtedy na skórze pozostaną blizny. Trzeba pilnować zarówno dzieci, jak i dorosłych, aby się nie drapali. Najczęściej ostra faza choroby trwa 4-7 dni. Przysychanie strupków może trwać do 10, a nawet 14 dnia choroby. Natomiast ostatnie strupki odpadają zwykle pod koniec trzeciego tygodnia wiatrówki.

Przebieg ospy wietrznej u dzieci do tej pory ogólnie zdrowych jest najczęściej łagodny. Jeśli jednak wiatrówka przytrafi się dorosłemu, nie można jej bagatelizować, ponieważ może mieć przebieg cięższy niż u dzieci. Ospa wietrzna jest niebezpieczna również dla osób z poważnymi chorobami, np. białaczką, i wymaga wówczas leczenia szpitalnego. Pomimo ogólnie łagodnego przebiegu choroby sporadycznie mogą się zdarzać po niej powikłania, np.: zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zespół Guillaina-Barrego (objawiający się osłabieniem mięśni i czucia), zespół Reye?a (ostre zaburzenie czynności mózgu z naciekiem tłuszczowym w wątrobie), zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia, zapalenie stawów. U małych dzieci w przebiegu ospy wietrznej może rozwinąć się zapalenie ucha środkowego. Dla noworodków bardzo niebezpieczna jest ospa wietrzna rozwijająca się w okresie okołoporodowym, ponieważ noworodki nie mają jeszcze dobrze rozwiniętego układu odpornościowego.

Jak leczyć

Leczenie ospy wietrznej opiera się głównie na łagodzeniu objawów choroby. W celu obniżenia gorączki można zażywać leki przeciwgorączkowe dostępne w aptece bez recepty. Świąd skóry dobrze łagodzą papki lub pasty o działaniu wysuszającym, znieczulającym i przeciwświądowym, również dostępne w aptece bez recepty. U osób z osłabioną odpornością lub z innymi poważnymi chorobami stosuje się leki przeciwwirusowe.
Dysponujemy też swoistą immunoglobuliną ludzką, którą można podać w celu zapobiegania rozwojowi zakażenia w ciągu 72 godzin od kontaktu z chorym na ospę wietrzną.
Leczenie zapobiegawcze immunoglobuliną wskazane jest u:

   1. dzieci z białaczką, chłoniakiem, niedoborami immunologicznymi, po długotrwałej terapii immunosupresyjnej, kortykoterapii, radioterapii;
   2. noworodków urodzonych przez matki, które miały kontakt z ospą wietrzną 5 dni przed porodem;
   3. dzieci chorych na inne choroby zakaźne równocześnie z ospą wietrzną;
   4. kobiet ciężarnych po kontakcie z ospą wietrzną, z ujemnym wywiadem co do przebycia tej choroby wcześniej.

W aptekach dostępna jest szczepionka przeciwko wirusowi ospy wietrznej, dzięki której można czynnie uodpornić osoby szczególnie podatne na zakażenie, np. chorych na białaczkę, z niedoborami immunologicznymi czy też osoby narażone na bliski kontakt z chorymi na ospę wietrzną. Szczepić tą szczepionką można już od 9 miesiąca życia. Jeśli szczepienie otrzymuje kobieta w wieku rozrodczym, to przez trzy miesiące musi koniecznie stosować skuteczną antykoncepcję.

Przechorowanie ospy wietrznej najczęściej daje odporność na całe życie i w zasadzie drugi raz na nią się nie choruje.
 

#REKLAMA#

Półpasiec

Rozwija się w wyniku reaktywacji wirusa varicella-zoster i wywołuje stan zapalny nerwu czuciowego oraz skóry unerwionej przez ten nerw najczęściej na tułowiu lub - rzadziej - na kończynie górnej lub dolnej albo na głowie. Charakterystyczne jest, że zmiany chorobowe dotyczą zawsze jednej połowy ciała. Stąd też wzięła się nazwa choroby.

Półpasiec zaczyna się najczęściej bólem występującym wzdłuż zaatakowanego nerwu. Ból ma charakter ostry, piekący lub palący i dość często jest bardzo silny. Po 2-3 dniach bólu na skórze w tym miejscu pojawia się wysypka pęcherzykowa z odczynem zapalnym skóry. Pęcherzyki, podobnie jak w ospie wietrznej, ulegają przemianie w krosty zasychające w strupki. Wysypka rozwija się zwykle 3 do 5 dni.

Szczególnymi i niebezpiecznymi postaciami półpaśca są:

   1. półpasiec oczny - występujący w okolicy oka, ponieważ grozi zajęciem rogówki oka. Dlatego też wymaga konsultacji okulistycznej;
   2. półpasiec uszny - obejmujący okolicę ucha, któremu towarzyszy ból ucha, szum uszny i zawroty głowy. Wymaga leczenia laryngologicznego.

U części pacjentów (szczególnie w starszym wieku) pomimo wygojenia się zmian skórnych ból utrzymuje się nadal, przechodząc w tzw. neuralgię półpaścową. Neuralgia ta może trwać miesiące, a nawet lata. Dlatego od samego początku półpaśca ważne jest skuteczne leczenie przeciwbólowe, ponieważ w ten sposób można uniknąć rozwoju uporczywych nerwobólów półpaścowych. U około 2 procent chorych dochodzi do uogólnionej wysypki pęcherzykowej, świadczącej o znacznym zmniejszeniu odporności organizmu.

Powikłania po półpaścu są rzadkie i są to: nerwobóle, uszkodzenia nerwów czaszkowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zespół Guillaina-Barrego. Grupę szczególnego ryzyka zachorowania na półpaśca stanowią osoby po transplantacji szpiku kostnego. Około 30 procent z nich w ciągu roku od zabiegu choruje na półpasiec.

Jak leczyć

Leczenie półpaśca skórnego, podobnie jak ospy wietrznej, ma na celu złagodzenie dolegliwości. Od początku choroby ważne jest skuteczne leczenie przeciwbólowe oraz włączenie doustnego leku przeciwwirusowego, ponieważ ogranicza to częstość neuralgii półpaścowej. W terapii stosuje się również witaminy z grupy B oraz miejscowe środki odkażające.

Intensywne leczenie konieczne jest u chorych z upośledzeniem odporności w półpaścu uogólnionym, w półpaścu ocznym lub usznym oraz przy powikłaniach narządowych.

Przebieg półpaśca w dużej mierze zależy od naszego układu odpornościowego. Gdy działa on sprawnie, to choroba mija zwykle bez śladu, choć w pojedynczych przypadkach mogą pozostawać na skórze blizny lub przebarwienia. W przypadku osłabienia odporności półpasiec może okazać się bardzo ciężką chorobą o niepewnym rokowaniu.