Mononukleoza – przyczyny, objawy, leczenie mononukleozy zakaźnej
Katarzyna Makos

Mononukleoza – przyczyny, objawy, leczenie mononukleozy zakaźnej

Mononukleoza jest infekcją wirusową przenoszoną głównie drogą kropelkową – poprzez kontakt ze śliną (dlatego też często jest nazywana „chorobą pocałunków"). Wywołana jest przez wirusa z rodziny Herpes – wirusa Epstein-Barr (EBV). Łatwo pomylić ją ze zwykłym przeziębieniem, objawami są bowiem głównie ból gardła i głowy, podwyższona temperatura ciała, ogólne zmęczenie. Powiększają się węzły chłonne i migdałki, czasami również wątroba oraz śledziona.  Jak wygląda diagnostyka i leczenie mononukleozy zakaźnej?

Czym jest mononukleoza? Przyczyny „choroby pocałunków”

Mononukleoza zakaźna to zespół objawów chorobowych występujących w przebiegu zakażenia wirusem Epstein-Barr, należącego do rodziny Herpesviridae. Wirus EBV jest bardzo powszechny, około 90-95% populacji osób dorosłych przebyło w przeszłości zakażenie tym wirusem, najczęściej bezobjawowo. EBV po zarażeniu wnika do komórek nabłonka nosogardzieli i gruczołów ślinowych oraz do limfocytów B – wynikają z tego dwie rzeczy: 

  • wirus przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową (poprzez ślinę) i z tego powodu mononukleoza nazywana jest „chorobą pocałunków”,
  • po przechorowaniu wirus EBV w limfocytach, które uniknęły eliminacji przez system odpornościowy, wchodzi w cykl latentny, co oznacza, że będzie nadal obecny w organizmie w formie „uśpionej”, gotowy do reaktywacji w przypadku spadku odporności, ale zdarza się to niezwykle rzadko. 
Najczęściej na mononukleozę chorują dzieci od 2. do 7. roku życia oraz nastolatki i młodzi dorośli. Osoby po mononukleozie wydalają wirusa w ślinie nawet do 6 miesięcy po wyzdrowieniu, dlatego izolacja takich osób nie ma sensu. Ważne jest, aby pamiętać o odpowiedniej higienie podczas kontaktów z chorym. 

Podobne objawy mogą występować w przypadku zakażenia adenowirusami, cytomegalowirusem (CMV), HIV, wirusem różyczki, toksoplazmozą oraz w przebiegu chłoniaków i białaczek. Jest to tzw. zespół mononukleozopodobny. 

Mononukleoza – objawy 

Mononukleoza najczęściej jest bezobjawowa, im późniejszy wiek zachorowania (nastolatki, dorośli), tym przebieg choroby może być bardziej nasilony. Okres wylęgania się wirusa wynosi 30-50 dni. Sama choroba trwa średnio 2 tygodnie, jednak przez kilka miesięcy może utrzymywać się przewlekłe zmęczenie.

Początkowo u osoby zarażonej występują bóle mięśniowe, głowy i stawów, poczucie ogólnego „rozbicia”, zmęczenia, dreszcze, brak apetytu, co jest charakterystyczne dla infekcji wirusowych. Po tym okresie można zaobserwować charakterystyczną triadę: zapalenie gardła z powiększeniem się migdałków podniebiennych, wysoką gorączkę (utrzymująca się nawet do 2 tygodni) oraz limfadenopatię, głównie okolicy szyi. Węzły chłonne są duże, tkliwe, miękkie. Zapalenie gardła objawia się przekrwieniem i rozpulchnieniem błony śluzowej oraz bólem, na migdałkach może być widoczny biały nalot, powiększeniem migdałków (szczególnie, jeśli migdałek gardłowy jeszcze nie zaniknął), mogą pojawić się chrapanie lub bezdech. Może także być obecne powiększenie wątroby i śledziony. 

Część chorych ma katar czy też obrzęk powiek i okolicy nasady nosa (tzw. objaw Glanzmanna). U dzieci w przebiegu zakażeń wirusowych często mogą pojawiać się zwiewne wysypki – tak też jest w przypadku EBV. Ze względu na obraz kliniczny, sugerujący lekarzowi infekcję bakteryjną (np. anginę), często zalecana jest amoksycylina (antybiotyk), która w mononukleozie może wywołać charakterystyczną wysypkę (rozsiana, odropodobna, pojawia się zazwyczaj 7-10 dni od włączenia leku). W przebiegu mononukleozy można zaobserwować osutkę na skórze u dzieci. Sporadycznie można zaobserwować występowanie rumienia guzowatego.

Powiązane produkty

Mononukleoza – diagnostyka 

Objawy mononukleozy można pomylić z objawami innych chorób infekcyjnych, takich jak rumień nagłychoroba Kawasaki, czy też do zespołu PFAPA u dzieci, dlatego ważna jest odpowiednia diagnostyka. W morfologii i rozmazie krwi obwodowej obserwuje się leukocytozę z przewagą limfocytów, wśród których będą obecne tzw. limfocyty atypowe (>10%), CRP (białko ostrej fazy) zazwyczaj jest umiarkowanie podwyższone. Powiększeniu wątroby towarzyszy wzrost aktywności enzymów wątrobowych (ALT i AST). 

W rozpoznaniu mononukleozy pomaga oznaczenie przeciwciał: 

  • nieswoistych (heterofilnych) w kl. IgM, które mogą być wykryte testami lateksowymi (odczyn Paula-Bunnela-Davidsohna, szybki test mononukleozowy, Monospot) – badanie to u małych dzieci <3 roku życia lub w wczesnym okresie choroby może być fałszywie ujemne, a fałszywie dodatnie u osób z toczniem, chłoniakiem i niektórymi chorobami układu pokarmowego, poza tym wynik dodatni może jeszcze długo się utrzymywać po przechorowaniu EBV,
  • swoistych, skierowanych przeciwko konkretnym antygenom wirusa (antygenowi kapsydu VCA, antygenowi wczesnemu EA oraz antygenowi jądrowemu EBNA). 

Można także wykrywać DNA wirusa metodą PCR, ale jest to badanie drogie i trudnodostępne. 

Mononukleoza – leczenie 

Mononukleozę zakaźną leczy się objawowo. W przypadku gorączki podaje się leki przeciwgorączkowe (ibuprofen, paracetamol), a w przy bólu gardła, oprócz doustnych leków przeciwbólowych, skuteczne mogą być preparaty miejscowe w postaci aerozolu (benzydamina, lidokaina) lub w postaci płukanek (diklofenak, napar z szałwii). Ważne jest odpowiednie nawodnienia dziecka. 

Jeśli występuje nasilony katar pomocne mogą być środki obkurczające błonę śluzową nosa (oksymetazolina). W ciężkich stanach stosuje się acyklovir, zaś nasilona duszność stanowi wskazanie do sterydoterapii systemowej. Antybiotyków wymagają pacjenci z nadkażeniami bakteryjnymi. 

Mononukleoza – powikłania 

Do powikłań w przebiegu mononukleozy dochodzi raczej rzadko, ponieważ ma ona zazwyczaj samoograniczający się charakter. Są to np.: 

  • pękniecie lub krwiak śledziony, wątroby, 
  • nadkażenia bakteryjne, 
  • ropnie migdałków, 
  • małopłytkowość, 
  • niedokrwistość hemolityczna autoimmunologiczna, 
  • uszkodzenia wątroby, 
  • zapalenie mózgu, jąder, serca itp. 

Ze względu na ryzyko uszkodzenia powiększonej wątroby lub śledziony zalecany jest spokojny, oszczędzający tryb życia z wykluczeniem uprawiania sportów kontaktowych lub zabaw/czynności związanych z ryzykiem urazu brzucha. Po przebytej mononukleozie nie ma wskazań do odraczania szczepień czy izolacji dziecka. Kontaktu z chorym powinny natomiast unikać osoby z upośledzoną odpornością, w trakcie terapii immunosupresyjnej. 

  1. J. M. Wrembel, T. Jarmoliński, Mononukleoza zakaźna u dzieci – doświadczenia własne, „Postępy Nauk Medycznych” 2016, Nr 24(6), s. 391-396.
  2. E. Ołdak, Mononukleoza zakaźna, „Pediatria Po Dyplomie" 2012, nr 16(6), s.15-21 
  3. J. Bocian, D. Januszkiewicz-Lewandowska, Zakażenia EBV – cykl życiowy, metody diagnostyki, chorobotwórczość, „Postepy Higieny Medycyny Doświadczalnej" 2011, nr 65, s. 286-298.
  4. R. G. Fischer, T. G. Boyce, Infectious mononucleosis and mononucleosis-like syndromes, „Moffet’s Pediatric Infectious Diseases a Problem Oriented Approach" 2005, s. 48-61.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij