Mononukleoza – przyczyny, objawy, leczenie mononukleozy zakaźnej
Katarzyna Makos

Mononukleoza – przyczyny, objawy, leczenie mononukleozy zakaźnej

Mononukleoza jest infekcją wirusową przenoszoną głównie drogą kropelkową – poprzez kontakt ze śliną (dlatego też często jest nazywana „chorobą pocałunków"). Wywołana jest przez wirusa z rodziny Herpes – wirusa Epstein-Barr (EBV). Łatwo pomylić ją ze zwykłym przeziębieniem, objawami są bowiem głównie ból gardła i głowy, podwyższona temperatura ciała, ogólne zmęczenie. Powiększają się węzły chłonne i migdałki, czasami również wątroba oraz śledziona.  Jak wygląda diagnostyka i leczenie mononukleozy zakaźnej?

  1. Czym jest mononukleoza? Przyczyny „choroby pocałunków”
  2. Mononukleoza – objawy 
  3. Mononukleoza – diagnostyka 
  4. Mononukleoza – leczenie 
  5. Mononukleoza – powikłania 

Czym jest mononukleoza? Przyczyny „choroby pocałunków”

Mononukleoza zakaźna to zespół objawów chorobowych występujących w przebiegu zakażenia wirusem Epstein-Barr, należącego do rodziny Herpesviridae. Wirus EBV jest bardzo powszechny, około 90-95% populacji osób dorosłych przebyło w przeszłości zakażenie tym wirusem, najczęściej bezobjawowo. EBV po zarażeniu wnika do komórek nabłonka nosogardzieli i gruczołów ślinowych oraz do limfocytów B – wynikają z tego dwie rzeczy: 

  • wirus przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową (poprzez ślinę) i z tego powodu mononukleoza nazywana jest „chorobą pocałunków”,
  • po przechorowaniu wirus EBV w limfocytach, które uniknęły eliminacji przez system odpornościowy, wchodzi w cykl latentny, co oznacza, że będzie nadal obecny w organizmie w formie „uśpionej”, gotowy do reaktywacji w przypadku spadku odporności, ale zdarza się to niezwykle rzadko. 
Najczęściej na mononukleozę chorują dzieci od 2. do 7. roku życia oraz nastolatki i młodzi dorośli. Osoby po mononukleozie wydalają wirusa w ślinie nawet do 6 miesięcy po wyzdrowieniu, dlatego izolacja takich osób nie ma sensu. Ważne jest, aby pamiętać o odpowiedniej higienie podczas kontaktów z chorym. 

Podobne objawy mogą występować w przypadku zakażenia adenowirusami, cytomegalowirusem (CMV), HIV, wirusem różyczki, toksoplazmozą oraz w przebiegu chłoniaków i białaczek. Jest to tzw. zespół mononukleozopodobny. 

Powiązane produkty

Mononukleoza – objawy 

Mononukleoza najczęściej jest bezobjawowa, im późniejszy wiek zachorowania (nastolatki, dorośli), tym przebieg choroby może być bardziej nasilony. Okres wylęgania się wirusa wynosi 30-50 dni. Sama choroba trwa średnio 2 tygodnie, jednak przez kilka miesięcy może utrzymywać się przewlekłe zmęczenie.

Początkowo u osoby zarażonej występują bóle mięśniowe, głowy i stawów, poczucie ogólnego „rozbicia”, zmęczenia, dreszcze, brak apetytu, co jest charakterystyczne dla infekcji wirusowych. Po tym okresie można zaobserwować charakterystyczną triadę: zapalenie gardła z powiększeniem się migdałków podniebiennych, wysoką gorączkę (utrzymująca się nawet do 2 tygodni) oraz limfadenopatię, głównie okolicy szyi. Węzły chłonne są duże, tkliwe, miękkie. Zapalenie gardła objawia się przekrwieniem i rozpulchnieniem błony śluzowej oraz bólem, na migdałkach może być widoczny biały nalot, powiększeniem migdałków (szczególnie, jeśli migdałek gardłowy jeszcze nie zaniknął), mogą pojawić się chrapanie lub bezdech. Może także być obecne powiększenie wątroby i śledziony. 

Część chorych ma katar czy też obrzęk powiek i okolicy nasady nosa (tzw. objaw Glanzmanna). U dzieci w przebiegu zakażeń wirusowych często mogą pojawiać się zwiewne wysypki – tak też jest w przypadku EBV. Ze względu na obraz kliniczny, sugerujący lekarzowi infekcję bakteryjną (np. anginę), często zalecana jest amoksycylina (antybiotyk), która w mononukleozie może wywołać charakterystyczną wysypkę (rozsiana, odropodobna, pojawia się zazwyczaj 7-10 dni od włączenia leku). W przebiegu mononukleozy można zaobserwować osutkę na skórze u dzieci. Sporadycznie można zaobserwować występowanie rumienia guzowatego.

ELEKTROLITY

LEKI PRZECIWBÓLOWE I PRZECIWZAPALNE

PREPARATY NA KATAR

Mononukleoza – diagnostyka 

Objawy mononukleozy można pomylić z objawami innych chorób infekcyjnych, takich jak rumień nagłychoroba Kawasaki, czy też do zespołu PFAPA u dzieci, dlatego ważna jest odpowiednia diagnostyka. W morfologii i rozmazie krwi obwodowej obserwuje się leukocytozę z przewagą limfocytów, wśród których będą obecne tzw. limfocyty atypowe (>10%), CRP (białko ostrej fazy) zazwyczaj jest umiarkowanie podwyższone. Powiększeniu wątroby towarzyszy wzrost aktywności enzymów wątrobowych (ALT i AST). 

W rozpoznaniu mononukleozy pomaga oznaczenie przeciwciał: 

  • nieswoistych (heterofilnych) w kl. IgM, które mogą być wykryte testami lateksowymi (odczyn Paula-Bunnela-Davidsohna, szybki test mononukleozowy, Monospot) – badanie to u małych dzieci <3 roku życia lub w wczesnym okresie choroby może być fałszywie ujemne, a fałszywie dodatnie u osób z toczniem, chłoniakiem i niektórymi chorobami układu pokarmowego, poza tym wynik dodatni może jeszcze długo się utrzymywać po przechorowaniu EBV,
  • swoistych, skierowanych przeciwko konkretnym antygenom wirusa (antygenowi kapsydu VCA, antygenowi wczesnemu EA oraz antygenowi jądrowemu EBNA). 

Można także wykrywać DNA wirusa metodą PCR, ale jest to badanie drogie i trudnodostępne.

Mononukleoza – leczenie 

Mononukleozę zakaźną leczy się objawowo. W przypadku gorączki podaje się leki przeciwgorączkowe (ibuprofen, paracetamol), a w przy bólu gardła, oprócz doustnych leków przeciwbólowych, skuteczne mogą być preparaty miejscowe w postaci aerozolu (benzydamina, lidokaina) lub w postaci płukanek (diklofenak, napar z szałwii). Ważne jest odpowiednie nawodnienia dziecka. 

Jeśli występuje nasilony katar pomocne mogą być środki obkurczające błonę śluzową nosa (oksymetazolina). W ciężkich stanach stosuje się acyklovir, zaś nasilona duszność stanowi wskazanie do sterydoterapii systemowej. Antybiotyków wymagają pacjenci z nadkażeniami bakteryjnymi. 

Mononukleoza – powikłania 

Do powikłań w przebiegu mononukleozy dochodzi raczej rzadko, ponieważ ma ona zazwyczaj samoograniczający się charakter. Są to np.: 

  • pękniecie lub krwiak śledziony, wątroby, 
  • nadkażenia bakteryjne, 
  • ropnie migdałków, 
  • małopłytkowość, 
  • niedokrwistość hemolityczna autoimmunologiczna, 
  • uszkodzenia wątroby, 
  • zapalenie mózgu, jąder, serca itp. 

Ze względu na ryzyko uszkodzenia powiększonej wątroby lub śledziony zalecany jest spokojny, oszczędzający tryb życia z wykluczeniem uprawiania sportów kontaktowych lub zabaw/czynności związanych z ryzykiem urazu brzucha. Po przebytej mononukleozie nie ma wskazań do odraczania szczepień czy izolacji dziecka. Kontaktu z chorym powinny natomiast unikać osoby z upośledzoną odpornością, w trakcie terapii immunosupresyjnej.

  1. J. M. Wrembel, T. Jarmoliński, Mononukleoza zakaźna u dzieci – doświadczenia własne, „Postępy Nauk Medycznych” 2016, Nr 24(6), s. 391-396.
  2. E. Ołdak, Mononukleoza zakaźna, „Pediatria Po Dyplomie" 2012, nr 16(6), s.15-21 
  3. J. Bocian, D. Januszkiewicz-Lewandowska, Zakażenia EBV – cykl życiowy, metody diagnostyki, chorobotwórczość, „Postepy Higieny Medycyny Doświadczalnej" 2011, nr 65, s. 286-298.
  4. R. G. Fischer, T. G. Boyce, Infectious mononucleosis and mononucleosis-like syndromes, „Moffet’s Pediatric Infectious Diseases a Problem Oriented Approach" 2005, s. 48-61.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Mononukleoza zakaźna - objawy i leczenie

    Mononukleoza nazywana także chorobą pocałunków jest jedną z rzadziej rozpoznawanych chorób zakaźnych. Co za tym idzie, świadomość społeczna w tym zakresie jest niewielka i skutkuje niepotrzebnym niepokojem w momencie rozpoznania choroby przez lekarza. Czynnikiem chorobotwórczym jest wirus Epsteina-Barra (tzw. EBV), który jest wirusem wszechobecnym. Na zakażenie szczególnie narażone są dzieci i nastolatki. Wirus, który raz zaatakował pozostaje w organizmie człowieka na całe życie.

  • Mononukleoza – przyczyny, objawy, leczenie mononukleozy zakaźnej

    Mononukleoza jest infekcją wirusową przenoszoną głównie drogą kropelkową – poprzez kontakt ze śliną (dlatego też często jest nazywana „chorobą pocałunków"). Wywołana jest przez wirusa z rodziny Herpes – wirusa Epstein-Barr (EBV). Łatwo pomylić ją ze zwykłym przeziębieniem, objawami są bowiem głównie ból gardła i głowy, podwyższona temperatura ciała, ogólne zmęczenie. Powiększają się węzły chłonne i migdałki, czasami również wątroba oraz śledziona.  Jak wygląda diagnostyka i leczenie mononukleozy zakaźnej?

  • Wirus Epsteina-Barr (EBV) – objawy i leczenie

    Jednym z członków dużej rodziny wirusów z rodzaju Herpes jest wirus Epsteina-Barr (EBV). Co ciekawe, jest jednym z tych patogenów, które u ludzi występują najczęściej i na ogół nie manifestują się pod postacią specyficznych objawów. Mimo to EBV może przyczynić się do rozwoju poważnej choroby, jaką jest mononukleoza zakaźna.

  • Wysypka u dziecka – o czym może świadczyć? Przyczyny i leczenie wykwitów skórnych u dzieci

    Do najczęstszych przyczyn zmian skórnych u dzieci zaliczamy atopowe zapalenie skóry, pieluszkowe zapalenie skóry, zakażenia wirusowe, bakteryjne, grzybicze oraz choroby ogólnoustrojowe, w tym choroby zakaźne takie jak różyczka, ospa czy trzydniówka. Co robić, kiedy u dziecka zaobserwujemy wysypkę? Co na nią stosować? Podpowiadamy. 

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Wirusowe zapalenie gardła – objawy i leczenie. Domowe sposoby na ostre zapalenie gardła

    Wirusowe zapalenie gardła najczęściej objawia się bólem gardła w momencie przełykania, podwyższoną temperaturą ciała, mogą pojawić się również katar, kaszel, bóle głowy. Ostre infekcje gardła o podłożu wirusowym leczy się objawowo, stosując różnego rodzaju miejscowo działające preparaty przeciwbólowe w postaci tabletek do ssania czy aerozoli, a także leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. 

  • Choroba Kawasaki – przyczyny, objawy, leczenie choroby Kawasakiego. Choroba Kawasaki a koronawirus

    Choroba Kawasaki to choroba ogólnoustrojowa dotykająca głównie małe dzieci, powodująca stan zapalny ścian naczyń krwionośnych. Jej przebieg jest gwałtowny i ostry, pojawiają się takie objawy, jak: wysoka gorączka, stan zapalny gardła, zaczerwienienie spojówek, rozpulchniony, tzw. truskawkowy język, opuchlizna palców rąk i stóp. Jakie są przyczyny choroby Kawasakiego? Jak wygląda jej leczenie?

  • Gorączka u niemowląt i dzieci – przyczyny. Kiedy i jak ją zbijać? O czym pamiętać, gdy dziecko gorączkuje?

    Gorączka u dziecka zawsze wzbudza niepokój rodziców. Wysoka temperatura pojawia się zwykle przy infekcji wirusowej bądź bakteryjnej. Gorączka u dzieci może pojawić się także przy ząbkowaniu lub jako odczyn poszczepienny. Jakie są najczęstsze przyczyny wysokiej temperatury u niemowląt i dzieci? Jak prawidłowo mierzyć temperaturę ciała u niemowląt i dzieci? Co robić, gdy dziecko gorączkuje? W jaki sposób zbijać temperaturę u dziecka? 

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl