zaczerwieniona skóra
Katarzyna Gmachowska

Osutka – charakterystyka, rodzaje, objawy, leczenie

Osutką nazywamy grupę zmian na skórze i błonach śluzowych o różnym wyglądzie i o różnorodnej przyczynie. Do najczęstszych przyczyn osutki zalicza się stosowanie leków wywołujących zmiany skórne, nadmierną ekspozycję na światło, zakażenia wirusowe i bakteryjne, a także okres ciąży. 

Osutka – czym jest? Kiedy występuje?

Osutka jest terminem stosowanym na określenie zmian na skórze lub błonach śluzowych. Wyróżnia się wiele odmian różnopostaciowych osutek, które powstają na skutek reakcji organizmu na zastosowane leki, narażenia na czynniki uczulające, światło słoneczne, choroby wirusowe, bakteryjne czy w trakcie ciąży.

Zmianom o typie osutki mogą towarzyszyć świąd, pieczenie skóry oraz objawy ogólne takie jak gorączka. 

Osutki – rodzaje. Jak się objawia?  

Ze względu na różnorodny obraz kliniczny zmian skórnych oraz błon śluzowych wyróżnia się następujące rodzaje osutek:

  • osutka plamista – ma postać płaskich plam na skórze, które mają inne zabarwienie niż skóra niezmieniona,
  • osutka plamisto-grudkowa – cechuje się obecnością grudek, czyli wyczuwalnych drobnych wyniosłości oraz zmian o typie plam na skórze,
  • osutka grudkowa – występują różnej wielkości grudki, które są wyczuwalne dotykiem,
  • osutka krostkowa – cechuje się obecnością licznych krostek, które nie są zlokalizowane w obrębie mieszków włosowych,
  • osutka liszajopodobna – zmiany skórne mogą przypominać liszaj płaski, grudki mają błyszczącą powierzchnię i zazwyczaj układają się liniowo.  

Osutka polekowa  

Osutki polekowe są jednym z najczęstszych rodzajów osutek skórnych. Pojawiają się na skórze i błonach śluzowych na skutek reakcji alergicznej organizmu na przyjmowane leki. Objawy osutek polekowych zależą od rodzaju leku i najczęściej mają postać zmian rumieniowatych lub guzowatych. Zmiany skórne polekowe pojawiają się zazwyczaj po okresie 1–21 dni od momentu rozpoczęcia przyjmowania danego leku.  

Do najczęstszych objawów osutek polekowych zalicza się:

  • Rumień trwały – ma postać pojedynczej, dobrze odgraniczonej zmiany o brunatnej barwie. Najczęściej wywoływany jest przez kwas acetylosalicylowy, barbiturany, sulfonamidy i zanika samoistnie po odstawieniu leku.  
  • Rumień wielopostaciowy (łac. erythema multiforme), do którego zalicza się zespół Stevensa-Johnsona. Objawia się on obecnością pęcherzy oraz nadżerek na błonach śluzowych jamy ustnej, oczu, skórze i narządach płciowych. Opisywanym zmianom skórnym towarzyszą gorączka oraz bóle stawów. Może być wywołany przez sulfonamidy, barbiturany oraz penicylinę. Leczenie rumienia wielopostaciowego polega na stosowaniu antybiotyków o szerokim spektrum działania, leków antyhistaminowych, leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych.  
  • Toksyczna nekroliza naskórka – jest odmianą rumienia wielopostaciowego i charakteryzuje się obecnością zmian rumieniowych i pęcherzowych na skórze i błonach śluzowych. Obserwuje się także odchodzenie naskórka dużymi płatami. Toksycznej nekrolizie naskórka towarzyszą wysoka gorączka oraz ciężki stan chorego. Może być wywołany przez sulfonamidy, barbiturany, penicylinę oraz furosemid.  
  • Rumień guzowaty (łac. erythema nodosum) cechuje się obecnością bolesnych guzów o barwie czerwonej lub sinobrunatnej. Guzki najczęściej lokalizują się na skórze podudzi, zmianom towarzyszą ból stawów i gorączka. Rumień guzowy może być wywołany przez stosowanie sulfonamidów lub penicyliny.  
  • Zmiany krwotoczne – mają postać krwawych wylewów do skóry. Najczęściej są wywołane poprzez stosowanie leków z grupy sulfonamidów, tiazydów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, penicyliny oraz allopurinolu. W leczeniu stosuje się leki immunosupresyjne oraz kortykosteroidy.  

Osutka kiłowa  

Osutka kiłowa jest objawem zakażenia kiłą, do którego dochodzi na skutek kontaktów seksualnych z osobą zakażoną. Objawy pojawiają się po około 2–3 tygodniach od zakażenia i mają postać twardego, niebolesnego owrzodzenia w okolicy narządów płciowych. Po około 6–8 tygodniach dochodzi do samoistnego wygojenia owrzodzenia. Po około 70 dniach od zakażenia pojawiają się objawy kiły II-rzędowej, czyli osutka kiłowa. Ma ona postać drobnych plamek, grudek lub rzadziej krostek na skórze. Zmiany początkowo mają wygląd blado-czerwonych lub różowych nieswędzących plam, o średnicy 5–10 milimetrów i są zlokalizowane na tułowiu i kończynach. Po kilku tygodniach od początku osutki pojawiają się czerwone zmiany grudkowe, które mogą wystąpić na całym ciele, ale najczęściej pojawiają się na dłoniach i stopach. Osutka charakteryzuje się niewielkim nasileniem, niekiedy może nie występować w ogóle. 

Osutka świetlna  

Osutka świetlna powstaje na skutek ekspozycji na promieniowanie słoneczne i najczęściej dotyczy miejsc odsłoniętych takich jak twarz czy ręce. Może mieć charakter rumieniowy, grudkowy lub pęcherzowy i powstaje po około 1 do 5 dni od ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Zmiany skórne pojawiają się w okresie wiosennym, natomiast w sezonie letnim skóra przyzwyczaja się do promieniowania UV, dlatego nie obserwuje się zmian.

Osutka świetlna jest dość częstym problemem dermatologicznym, szacuje się, że może dotyczyć nawet 20% społeczeństwa.  

Do najczęstszych zmian skórnych wywoływanych poprzez ekspozycję na promieniowanie słoneczne zalicza się:

  • Wielopostaciowe osutki świetlne (ang. Polymorphous Light Eruption, PLE) – objawiają się zmianami rumieniowymi powstającymi do kilku godzin od ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Niekiedy zmiany mogą przypominać typowe bąble pokrzywkowe. Wielopostaciowe osutki świetlne najczęściej występują u młodych kobiet w sezonie wiosennym. Zmianom skórnym może towarzyszyć świąd, obrzęk skóry i gorączka.  
  • Pokrzywka świetlna (łac. Solar urticaria) – ma postać bąbli pokrzywkowych powstających po około 5-10 minutach od ekspozycji na światło słoneczne. Zmiany skórne najczęściej występują u osób młodych i zanikają samoistnie po około 24 godzinach.   
  • Opryszczka ospówkowata (łac. Hydroa vaciniforme) – jest rzadkim rodzajem fotodermatozy występującej u dzieci. Objawia się pojawieniem się drobnych pęcherzyków po 2-3 dniach od ekspozycji na słońce. Zmiany najczęściej lokalizują się na twarzy, grzbietach dłoni oraz przedramionach. Przed pojawieniem się pęcherzyków chorzy często zgłaszają występowanie świądu, pieczenia i zaczerwienienia skóry.
  • Świerzbiączka letnia (łac. Actinic prurigo) rzadka choroba o prawdopodobnie podłożu genetycznym. Po ekspozycji na słońce obserwuje się swędzące grudki i guzki, które po wygojeniu pozostawiają blizny. 

Osutka wirusowa  

Osutka wirusowa powstaje na skutek zakażenia różnorodnymi wirusami, najczęściej wirusy Coxackie, enterowirusy, wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus odry, parwowirus B19, wirus różyczki, EBV czy wirus HIV. 

Powiązane produkty

Osutka ciężarnych

Osutki ciężarnych są różnorodną grupą chorób skóry pojawiających się w okresie ciąży prawdopodobnie na skutek zmian hormonalnych i reakcji autoimmunologicznych. Do najczęstszych osutek ciężarnych zalicza się opryszczki ciężarnych, liszajec opryszczkowaty, swędzące grudki i ogniska pokrzywkowe w przebiegu ciąży – (PUPPP, ang. pruritic urticarial papules and plaques of pregnancy), świerzbiączkę ciężarnych, grudkowe zapalenie skóry ciężarnych. Zmiany skórne najczęściej mają postać grudek, zmian rumieniowo-złuszczających, rumieni lub pęcherzy.

W zależności od rodzaju choroby stosuje się specjalistyczne leczenie dermatologiczne. 

Osutka u dzieci  

Najczęstszą przyczyną pojawienia się osutki na skórze u dzieci są zakażenia wirusowe, bakteryjne oraz alergiczne. W zależności od czynnika wywołującego chorobę, można zaobserwować różnorodne zmiany skórne takie jak plamki, grudki, krostki czy pęcherze. Do najczęstszych chorób przebiegających z osutką u dzieci zalicza się rumień nagły, czyli tzw. gorączka trzydniowa, ospę wietrzną, mononukleozę zakaźną, liszajec zakaźny, pokrzywki alergiczne i atopowe zapalenie skóry. Leczenie jest zależne od czynnika wywołującego zmiany. 

Leczenie osutki  

Ze względu na różnorodność przyczyn osutki leczenie stosowane jest w zależności od czynnika wywołującego zmiany. W przypadku osutek polekowych należy jak najszybciej przestać przyjmować lek powodujący zmiany, natomiast w osutkach świetlnych zastosować fotoprotekcję, czyli stosowanie filtrów UV.

Osoby z osutkami o podłożu alergicznym muszą unikać czynnika wyzwalającego powstawanie zmian oraz stosować leki antyhistaminowe. W przypadku osutek wywołanych przez zakażenie bakteryjne lub wirusowe należy stosować leczenie łagodzące objawy oraz wpływające na przebieg infekcji. 

  1. J. Narbutt, Choroby alergiczne skóry w praktyce lekarza rodzinnego, EDRA URBAN & PARTNER, 2021.
  2. S. Jabłońska, S.Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo PZWL, 2008.
  3. B. A.Cohen, Dermatologia Pediatryczna, wydanie II, Wrocław 2006.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Częste oddawanie moczu (częstomocz) – przyczyny, leczenie

    Częstomocz jest przykrym schorzeniem dotykającym zarówno mężczyzn jak i kobiety najczęściej w podeszłym wieku, ale zdarzają się także przypadki dzieci i młodych dorosłych borykających się z tą dolegliwością. Może się pojawić na bazie m.in. chorób ginekologicznych, urologicznych, nefrologicznych, psychicznych czy nawet onkologicznych. Przez to, że wiąże się z przymusem patologicznie częstego oddawania moczu, może stać się udręką dla pacjentów i mieć negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. Mimo, że nie zawsze jest oznaką poważnej choroby, to warto jest się zwrócić o pomoc do specjalisty, który pomoże rozwiązać problem.

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij